„Lojalny skrzydłowy” to bezzałogowy statek powietrzny, przeznaczony do realizacji zadań w bliskim współdziałaniu z wielozadaniowymi samolotami myśliwskimi.
Program operacyjny „Harpi Szpon” zakłada zatem udział Polski w amerykańskim programie „Loyal Wingman” (lojalny skrzydłowy), który ma doprowadzić do stworzenia systemu bezzałogowych bojowych statków powietrznych (BBSP) wykonanych w technologii utrudnionej wykrywalności (stealth). Mają to być samoloty bezzałogowe towarzyszące myśliwcom F-35, które będą w stanie podążać z nimi przed i wewnątrz połączonego zespołu lotniczego (Manned and Unmanned – Teaming, MUM-T).
Skrzydłowy w lotnictwie oznacza samolot towarzyszący, którego zadaniem jest współpraca podczas lotu, obserwacja otoczenia i ochrona samolotu prowadzącego w trakcie misji. Taki bezzałogowy skrzydłowy to także tarcza, odgrywająca rolę celu pozornego dla systemu obrony powietrznej przeciwnika. Nietrudno wyobrazić sobie również sytuację w której skrzydłowy wykona lot demonstracyjny, mający za zadanie odwrócić uwagę przeciwnika od faktycznego celu misji połączonego zespołu lotniczego.
Ostatnio dużo mówi się o programie „lojalnego skrzydłowego” o nazwie Skyborg, realizowanym w Stanach Zjednoczonych przez Laboratorium Badawcze Sił Powietrznych (Air Force Research Laboratory, AFRL). Zgodnie z nim planuje się zbudowanie demonstratora technologii BBSP wyposażonego w sztuczną inteligencję (Artificial Intelligence), który ma się uczyć podczas lotów badawczych zachowań od pilotów załogowych samolotów myśliwskich. Dzięki temu taki „podrasowany” BBSP będzie można później łatwiej zintegrować z załogowymi myśliwcami, ponieważ będzie on lepiej „rozumieć” konkretne zachowania pilotów samolotów myśliwskich, przez co łatwiej mu będzie programować swoje działania.
To o takie podejście do rozwoju systemów bezzałogowych bojowych statków powietrznych, a nie to znane z doskonalenia BBSP do misji w konfliktach asymetrycznych, chodzi w programie Skyborg.
Po raz pierwszy publicznie zaprezentowano BBSP BATS w czasie Australian International Airshow (Avalon Airshow)
Jak poinformował 19 marca 2019 r. „Aviation Week & Space Technology”, laboratorium AFRL zainicjowało pięcioletni program Skyborg, który ma na celu opracowanie rozpoznawczo-uderzeniowego bezzałogowego statku powietrznego, wykorzystującego elementy sztucznej inteligencji. Platformą dla nowego BBSP ma być samolot bezzałogowy XQ-58A Valkyrie. Najpóźniej w 2021 r. AFRL planuje oblatanie Skyborga z autonomicznym systemem sterowania, dysponującym możliwościami zgodnymi z założeniami programu.
Ten innowacyjny program wykorzystujący do rozwiązania zadania sztuczną inteligencję ma na celu opracowanie wspólnej platformy dla wielu typów bezzałogowych statków powietrznych, która w przyszłości ma stać się wirtualnym drugim pilotem, wspierającym działania pilotów załogowych statków powietrznych.
Skyborg jest realizowany w ramach dwóch bardzo ważnych amerykańskich inicjatyw związanych z wykorzystaniem przez wojsko sztucznej inteligencji: USAF Artificial Intelligence Strategy (2018 r.) oraz Executive Order of Maintaining American Leadership in Artificial Intelligence (2019 r.).
Początkowo wirtualny pilot będzie uczyć się latać z wykorzystaniem symulatora lotu, dopiero później rozpocznie współpracę z bezzałogowymi celami powietrznymi typu QF-16 FSAT (Full-Scale Aerial Target) oraz Composite Engineering BQM-167 Skeeter.
Docelowo, Skyborg ma stać się centralnym elementem modułowego, bezzałogowego samolotu bojowego o otwartej architekturze, który ma działać przy minimalnej interakcji człowieka. Walorem sztucznej inteligencji ma być znacznie szybsza analiza, aktualizowanie danych i przyśpieszone podejmowanie decyzji w powietrzu w oparciu o wcześniej zdefiniowane parametry zebrane w bazie danych. Pozwoli to wyeliminować potencjalne błędy ludzkie w skomplikowanym i dynamicznie zmieniającym się środowisku walki.
Pierwsze próby z bezzałogowymi statkami powietrznymi – celami będą sprawdzianem tego, czy Skyborg będzie w stanie prawidłowo identyfikować cele powietrzne oraz komunikować się z pilotami załogowych statków powietrznych. Piloci wytypowani do przeprowadzania przyszłych testów już dziś są mocno podekscytowani całym tym przedsięwzięciem i jego przełomowym znaczeniem dla doskonalenia Sił Powietrznych Stanów Zjednoczonych.
Nowe BBSP wyposażone w elementy systemu sztucznej inteligencji Skyborg, mają pełnić rolę „lojalnych skrzydłowych”, wspierających działania myśliwców i innych statków powietrznych. Obok BBSP XQ-58A Valkyrie, należy tu wymienić bezzałogowy bojowy statek powietrzny UTAP-22 Mako. Był on testowany jako wsparcie dla samolotów szturmowych AV-8B Harrier II.
Podobną inicjatywą do Skyborga jest zaproponowany Siłom Powietrznym Australii program BATS (Boeing Airpower Teaming System). To rozwiązanie powstało w ramach australijskiego programu Loyal Wingman – Advanced Development Program. W tym wypadku BBSP ma być wyposażony w system sterowania, wykorzystujący sztuczną inteligencję, która ma mu pozwolić na autonomiczne działanie, w tym manewrowanie w połączonych zespołach lotniczych, z załogowymi statkami powietrznymi.
Obecnie główną propozycją na BBSP, który będzie skrzydłowym dla samolotów myśliwskich F-35 jest XQ-58A Valkyrie – BBSP zbudowany w technologii utrudnionej wykrywalności. Jest on tworzony przez laboratorium AFRL oraz partnerów z Kratos Unmanned Aerial Systems.
Z tego co jest dotychczas wiadomo nie wynika, póki co, czy to właśnie ten BBSP będzie wdrażany do współpracy z polskimi F-35. Można jednak z dużym prawdopodobieństwem założyć, że będzie to konstrukcja wcześniej przetestowana i zaproponowana przez Stany Zjednoczone.
Prawdopodobnie początkowo „Harpi Szpon” będzie działać jako nosiciel środków bojowych dla wsparcia załogowych samolotów myśliwskich w zadaniach „powietrze-powierzchnia” (przenoszonych na podwieszeniach wewnętrznych i zewnętrznych – jeśli charakterystyki stealth nie będą wymagane dla powodzenia misji), dopiero później, kiedy ilość BBSP znacznie wzrośnie, będzie on w stanie realizować również misje rozpoznawczo-uderzeniowe, prowadzone autonomicznie przez roje bezzałogowych bojowych statków powietrznych. W takim wypadku BBSP będą samodzielnie prowadzić selekcję celów i dokonywać wyboru priorytetów podczas uderzenia.
Amerykańska firma Kratos podczas salonu lotniczo-kosmicznego w Paryżu w 2019 r. zaprezentowała dwie propozycje BBSP, które wkrótce mogą wspierać działania bojowe załogowych myśliwców: XQ-58A Valkyrie i UTAP-22 Mako. Oba samoloty bezzałogowe oferują podobne do myśliwców parametry lotu i to za znacznie mniejsze pieniądze, rzędu 2-3 mln USD. Szczególnie wtedy, kiedy te kwoty porównamy z 140 mln USD, jakie trzeba zapłacić za jeden samolot F-35, to takie porównanie robi duże wrażenie.
Kratos ma siedzibę w San Diego w Kalifornii i wieloletnie doświadczenie w takich dziedzinach jak łączność satelitarna, cyberbezpieczeństwo, elektronika mikrofalowa, systemy rakietowe oraz inne systemy używane w siłach zbrojnych. Jednak Kratos jest znany głównie z dostarczania celów powietrznych dla lotnictwa oraz wojsk obrony przeciwlotniczej, które są w stanie osiągać parametry lotu i manewrowość podobne do tych prezentowanych przez symulowane przez nie odrzutowe samoloty bojowe.
Kratos słynie z krótkich terminów realizacji zadań oraz umie w optymalny sposób pogodzić takie cechy produktu jak wysokie parametry lotu oraz niski koszt. Tak jest m.in. realizowany innowacyjny program BBSP XQ-58A Valkyrie. Laboratorium AFRL zaprezentowało założenia programu LCAAT (Low Cost Atrritable Aircraft Technology) w marcu 2016 r., a już po trzech latach wzbił się do pierwszego lotu samolot bezzałogowy demonstrator technologii, który powstał w ramach programu Sił Powietrznych Stanów Zjednoczonych LCASD (Low Cost Attritable Strike Demonstrator), będącego integralną częścią programu LCAAT.
Celem programu LCAAT jest opracowanie poddźwiękowych bezzałogowych bojowych statków powietrznych kupowanych przez amerykańskie siły zbrojne w cenie 2-3 mln USD za samolot. Kratos wygrał rywalizację o wstępny kontrakt, pozostawiając w pokonanym polu znane amerykańskie ośrodki badawcze.
W BBSP Kratos UTAP-22 Mako i XQ-58A Valkyrie, start samolotu odbywa się poprzez wspomaganie rakietowe, natomiast do odzyskania wykorzystuje się spadochron. Tym samym do ich startu i lądowania nie są potrzebne klasyczne lotniska, co znacznie zwiększa zakres operacyjnego wykorzystania.
Większa grupa tych bezzałogowych statków powietrznych nowego typu wspólnie z samolotami myśliwskimi F-35 lub innymi środkami rozpoznawczymi, może operować nad znacznie większymi obszarami niż to było możliwe dotychczas i to za dużo mniejsze pieniądze. Należy mieć także na uwadze, że już nigdy nie będzie wystarczającej ilości załogowych samolotów bojowych. Wszyscy twardo stąpający po ziemi zdają sobie sprawę, że ze względów finansowych będą obowiązywały duże ograniczenia w tym zakresie.
W kolejnych dekadach można spodziewać się, że jeden załogowy samolot myśliwski, podczas misji wykonywanej wspólnie z przydzielonymi BBSP (od czterech do sześciu, w zależności od zadania), będzie mógł atakować wiele obiektów, w celu obniżenia poziomu zagrożenia do minimum.
Przy obecnym tempie postępu naukowo-technicznego w dziedzinie systemów bezzałogowych bojowych statków powietrznych, jest bardzo mało prawdopodobne, że zwiększenie zdolności w zakresie wykorzystania przez jedną stronę konfliktu BBSP pozostanie bez odpowiedzi. Zatem w przyszłości należy liczyć się z tym, że roje amerykańskich bezzałogowych bojowych statków powietrznych w drodze do celu będą mogły spotkać się z porównywalnymi, a nawet liczniejszymi, rojami wrogich BBSP wszędzie tam, gdzie będzie dochodziło do starcia dwóch lotniczych formacji.
Pełna wersja artykułu
Pełna wersja artykułu
Pełna wersja artykułu
Pełna wersja artykułu
Pełna wersja artykułu
