Jeden z nowych amerykańskich okrętów liniowych USS Washington, był pogromcą japońskiego pancernika Kirishima w drugiej bitwie pod Guadalcanal 15 listopada 1942 r.

Po opanowaniu lotniska na Guadalcanal amerykańska piechota morska umocniła się wokół niego, nie mając dość sił i środków, do opanowania wyspy. Po odpłynięciu amerykańskiej floty na południowy wschód, marines zostali pozostawieni samym sobie. W tej sytuacji obie strony podejmowały próby wzmocnienia swoich sił na wyspie, które doprowadziły do kilku bitew morskich. Toczyły się one ze zmiennym szczęściem, ale ostatecznie długotrwałe zmagania wypadły korzystniej dla Amerykanów. Nie chodzi tu o bilans strat, ale o fakt, że nie dopuścili oni do utraty wyspy Guadalcanal ponownie na rzecz Japończyków. Siły morskie miały w tym swój duży udział.

Kiedy odpłynęły transportowce kontradm. Turnera, Piechota Morska została na Guadalcanal sama. Największym chwilowo problemem był brak wyładunku dywizjonu haubic kal. 155 mm z 11. Pułku Marines (artylerii) i brak wyładunku dział artylerii nadbrzeżnej kal. 127 mm z 3. Batalionu Obrony (Defense Battalion). Teraz jednym z pierwszych zadań było stworzenie stabilnej osłony wokół lotniska (w pasie o szerokości około 9 km) oraz doprowadzenie lotniska do stanu używalności. Chodziło o umieszczenie na wyspie lotnictwa, uniemożliwiającego wzmacnianie japońskiego garnizonu oraz osłonę własnych transportów zaopatrzenia w drodze na Guadalcanal.
Przeciwwagą dla przyszłego amerykańskiego lotnictwa na wyspie (tzw. Cactus Air Force, jako że Guadalcanal miał kryptonim „Cactus” u Amerykanów) było japońskie bazowe lotnictwo morskie w rejonie Rabaul na Nowej Brytanii. Po amerykańskim ataku na Guadalcanal Japończycy zatrzymali w Rabaul 25. Flotyllę Lotniczą, którą miała zmienić 26. Flotylla Lotnicza. Po przybyciu tej ostatniej potraktowano ją jako wzmocnienie, a nie jako zmianę. Składy lotnictwa na Rabaul zmieniały się, ale w październiku 1942 r. na przykład, skład wyglądał następująco:

• 11. Flota Lotnicza, wiceadm. Nishizo Tsukahara, Rabaul;
• 25. Flotylla Lotnicza (kontradm. Sadayoshi Hamada): Grupa Lotnicza Tainan – 50 Zero 21, Grupa Lotnicza Tōkō – 6 B5N Kate, 2. Grupa Lotnicza – 8 Zero 32, 7 D3A Val;
• 26. Flotylla Lotnicza (wiceadm. Yamagata Seigō): Grupa Lotnicza Misawa – 45 G4M Betty, 6. Grupa Lotnicza – 28 Zero 32, 31. Grupa Lotnicza – 6 D3A Val, 3 G3M Nell;
• 21. Flotylla Lotnicza (kontradm. Rinosuke Ichimaru): 751. Grupa Lotnicza – 18 G4M Betty, Grupa Lotnicza Jokohama – 8 H6K Mavis, 3 H8K Emily, 12 A6M2-N Rufe.

Japońskie Imperialne Wojska Lądowe mogące interweniować na Guadalcanal to 17. Armia, dowodzona przez gen. por. Harukichi Hyakutake. Gen. Hyakutake, jeszcze jako podpułkownik, był japońskim attaché wojskowym w Warszawie, w latach 1925-1927. Później służył w Armii Kwantuńskiej, a następnie na różnych stanowiskach w Japonii. W 1942 r. dowództwo jego 17. Armii ulokowano w Rabaulu. Podlegała mu 2. Dywizja Piechoty „Sendai” na Filipinach i Jawie, 38. DP „Nagoya” na Sumatrze i Borneo, 35. Brygada Piechoty na Palau i 28. Pułk Piechoty (z 7. DP) na Truk. Do działań na Nowej Gwinei sformowano później nową, 18. Armię.
Adm. Isoroku Yamamoto zaczął również gromadzić siły do interwencji w rejonie Solomonów. W pierwszej kolejności skierowano do Nowej Brytanii 2. Flotę pod dowództwem wiceadm. Nobutake Kondō, składającą się z 4. Dywizjonu Krążowników (flagowy krążownik ciężki Atago i bliźniacze Takao oraz Maya) pod bezpośrednim dowództwem wiceadm. Kondō oraz z 5. Dywizjonu Krążowników (krążowniki ciężkie Myoko i Haguro) pod dowództwem wiceadm. Takeo Takagi. Pięć krążowników ciężkich eskortowała 4. Flotylla Niszczycieli pod dowództwem kontradm. Tamotsu Takama, na pokładzie krążownika lekkiego Yura. W składzie flotylli były niszczyciele: Kuroshio, Oyashio, Hayashio, Minegumo, Natsugumo i Asagumo. Do zespołu dołączono transportowiec wodnosamolotów Chitose. Całość otrzymała oznaczenie „zespół wysunięty”.
Zamiast skoncentrować siły morskie w jeden silny zespół, bądź zespoły działające w ścisłej korelacji, w niewielkiej odległości, adm. Yamamoto podzielił flotę na kilka grup taktycznego przeznaczenia które miały działać samodzielnie, w znacznej odległości od siebie. Taki podział nie sprawdził się na Morzu Koralowym, nie sprawdził się pod Midway i miał się też nie sprawdzić pod Guadalcanalem. Skąd więc to przywiązanie do tradycyjnej doktryny mającej na celu rozproszyć siły przeciwnika? Przypuszczalnie dlatego, że obecni dowódcy przed wojną ją lansowali i przekonywali do niej zarówno przełożonych, jak i podwładnych. Mieliby się teraz przyznać do błędu? Flotę dzielono na części w celu „zmylenia” przeciwnika i odciągnięcia jego sił, a tymczasem taktyka ta powodowała, że poszczególne zespoły mogły być łatwiej niszczone w kolejnych atakach.
Właśnie z tego powodu, poza „zespołem wysuniętym”, z sił głównych (zwanych Kido Butai) wydzielono jeszcze „zespół przedni” pod dowództwem kontradm. Hiroaki Abe. Trzonem tego zespołu były dwa okręty liniowe, Hiei (flagowy) i Kirishima, którym towarzyszył krążownik – nosiciel wodnosamolotów Chikuma wydzielony z 8. Dywizjonu Krążowników. W skład tego zespołu wszedł też 7. Dywizjon Krążowników dowodzony przez kontradm. Shōji Nishimura z krążownikami ciężkimi Kumano i Suzuya oraz 10. Flotylla Niszczycieli pod dowództwem kontradm. Susumu Kimura: krążownik lekki Nagara oraz niszczyciele Nowaki, Maikaze i Tanikaze.
Główne siły, Kido Butai, dowodzone przez wiceadm. Chūichi Nagumo składały się z 3. Floty pod jego bezpośrednim dowództwem: lotniskowce Shōkaku i Zuikaku, lotniskowiec lekki Ryūjō, reszta 8. Dywizjonu Krążowników – krążownik-nosiciel wodnosamolotów Tone oraz niszczyciele (reszta 10. Flotylii): Kazagumo, Yugumo, Kamigumo, Akigumo, Hatsukaze, Akizuki, Amatsukaze i Tokitsukaze. Były też dwa kolejne zespoły, „zespół wsparcia” z okrętem liniowym Mutsu pod dowództwem kapitana Mutsu, kmdr. Teijiro Yamazumi, w skład którego wchodziły też trzy niszczyciele Harusame, Samidare i Murasame, a także „zespół odwodowy” pod osobistym dowództwem adm. Isoroku Yamamoto, składający się z okrętu liniowego Yamato, lotniskowca Junyō, lotniskowca eskortowego Taiyo i dwóch niszczycieli, Akebono i Ushio.
Lotniskowiec Junyō powstał przez przebudowę statku pasażerskiego Kashiwara Maru zanim ten został ukończony. Podobnie zbudowano identyczny lotniskowiec Hiyō, na kadłubie bliźniaczego liniowca Izumo Maru również odkupionego w trakcie budowy od armatora Nippon Yusen Kaisha. Ponieważ jednostki te były za wolne (niecałe 26 w.), więc nie traktowano ich jako lotniskowce floty, choć jak na lotniskowce lekkie były one za duże (ponad 24 000 t wyporności).
To jednak nie wszystko, bowiem zadaniem dostarczenia na Guadalcanal konwojów ze wzmocnieniem i zaopatrzeniem obarczono jeszcze inne siły, czyli 8. Flotę pod dowództwem wiceadm. Gunichi Mikawa. W jej skład wchodził bezpośrednio krążownik ciężki Chōkai oraz 6. Dywizjon Krążowników pod dowództwem kontradm. Aritomo Gotō, z krążownikami ciężkimi Aoba, Kinugasa i Furutaka. Osłaniały je niszczyciele z 2. Flotylli Niszczycieli pod dowództwem kontradm. Raizō Tanaka, z krążownikiem lekkim Jintsu oraz niszczycielami Suzukaze, Kawakaze, Umikaze, Isokaze, Yayoi, Mutsuki i Uzuki. Do sił tych dołączono cztery patrolowce (nr 1, 2, 34 i 35), które były przebudowanymi starymi niszczycielami, z dwoma działami kal. 120 mm i dwoma działkami przeciwlotniczymi oraz zrzutniami bomb głębinowych każdy.
To właśnie 8. Flotę wiceadm. Mikawy obarczono zadaniem dostarczenia na Guadalcanal 28. Pułku Piechoty, dowodzonego przez płk. Kiyonao Ichiki. Pułk podzielono na dwie części. Oddział wydzielony pułku liczący 916 oficerów i żołnierzy z płk. Ichiki na czele miał zostać przetransportowany przez sześć niszczycieli: Kagero, Hagikaze, Arashi, Tanikaze, Hamakaze i Urakaze pod osłoną nocy. Z kolei pozostałość pułku (ok. 700 ludzi plus większość sprzętu ciężkiego) miała zostać przetransportowana na Guadalcanal przez dwa transportowce, Boston Maru i Daifuku Maru w eskorcie krążownika lekkiego Jintsu i dwóch patrolowców, nr 34 i 35. Trzeci transportowiec, Kinryu Maru transportował ok. 800 żołnierzy z 5. Oddziału Piechoty Morskiej „Yokosuka”. Razem na Guadalcanal przerzucano 2400 ludzi z wyspy Truk, 8. Flota zaś wyruszyła jako daleka eskorta. Natomiast wszystkie zespoły adm. Yamamoto miały stanowić dalszą osłonę, jednocześnie japoński dowódca miał nadzieję wciągnąć Amerykanów do kolejnej walnej bitwy i wziąć odwet za Midway.
Siły adm. Yamamoty wyruszyły z Japonii 13 sierpnia 1942 r. Transport z Truk ruszył nieco później, by zgrać w czasie całość operacji, którą Japończycy nazwali Operacją Ka.

Fiasko operacji Ka

15 sierpnia 1942 r. pod Guadalcanalem po raz pierwszy od lądowania pojawiły się amerykańskie transporty zaopatrzenia. Było to co prawda tylko cztery niszczyciele przebudowane na transportowce: USS Colhoun, USS Little, USS Gregory i USS McKean, ale przywiozły one pierwsze materiały potrzebne do zorganizowania lotniska na Lunga Point (Henderson Field). Było to 400 beczek paliwa, 32 beczki smarów, 282 bomby wagomiaru 45-227 kg, części zamienne i narzędzia obsługowe.
Dobę później stary japoński niszczyciel Oite dostarczył 113 żołnierzy i zaopatrzenie dla japońskiego garnizonu wyspy, składającego się głównie z pomocniczych jednostek marynarki, oddziałów budowlanych i znacznej liczby koreańskich robotników przymusowych, których nie należy traktować jako obrońców wyspy. Japońskie piechota morska, w tym resztki 3. Grupy Piechoty Morskiej „Kure” i nowo przybyła część 5. Grupy Piechoty Morskiej „Yokosuka” znajdowały się po zachodniej stronie amerykańskiego przyczółka wokół Henderson Field. Japońskie Wojska Lądowe umacniały się natomiast na wschód od przyczółka.
19 sierpnia trzy japońskie niszczyciele Kagero, Hagikaze i Arashi ostrzeliwały pozycje amerykańskiej piechoty morskiej, a Amerykanie nie mieli jak odpowiedzieć. Wciąż nie było planowanych dział artylerii nadbrzeżnej kal. 127 mm. Wtedy nadleciał pojedynczy B-17 z 11. Grupy Bombowej z Espiritu Santo, pilotowany przez mjr. Jamesa Edmundsona. Jedyny będący aktualnie gotowy do lotu. Zrzucił on serię bomb na japońskie niszczyciele z wysokości około 1500 m i co zaskakujące, jedna z tych bomb trafiła! Niszczyciel Hagikaze otrzymał trafienie w rufową wieżę artylerii głównej
kal. 127 mm bombą 227 kg.
Bomba zniszczyła wieżę, spowodowała zalanie tylnego magazynu amunicji, uszkodziła ster i urwała jedną śrubę, redukując prędkość niszczyciela do 6 w. Mając na pokładzie 33 zabitych i 13 rannych Hagikaze popłynął w eskorcie Arashi na Truk, gdzie przeprowadzono jego remont. Ostrzał został przerwany. Mjr Edmundson wykonał jeszcze przejście na bardzo małej wysokości wzdłuż plaży przy Henderson Field, żegnany wiwatami marines.
20 sierpnia na lotnisko Henderson Field przybyły pierwsze samoloty: 19 F4F Wildcat z VMF-223 dowodzonego przez kpt. Johna L. Smitha oraz 12 SBD Dauntless z VMSB-232 dowodzonego przez mjr. Richarda C. Mangruma. Samoloty te wystartowały z pokładu USS Long Island (CVE-1), pierwszego amerykańskiego lotniskowca eskortowego. Tej nocy na lotnisko spadło natarcie ok. 850 japońskich żołnierzy pod dowództwem płk. Ichiki, które zostało odparte przy niemal całkowitym unicestwieniu japońskiego oddziału. Z 916 wysadzonych żołnierzy 28. pp przy życiu zostało tylko 128.
Tymczasem do Guadalcanalu zbliżała się japońska flota. 20 sierpnia japońska łódź latająca wypatrzyła USS Long Island i wzięła go za lotniskowiec floty z amerykańskich sił głównych. Idący na czele sił japońskich konwój ze wzmocnieniem na trzech statkach dowodzony przez kontradm. Raizō Tanaka, otrzymał rozkaz zawrócenia na północ, by wciągnąć amerykański lotniskowiec w zasięg lotnictwa bazowego z Rabaul. Od południowego wschodu natomiast do Guadalcanalu zbliżał się amerykański konwój zaopatrzeniowy z transportowcami USS Fomalhaut (AKA-5) i USS Alhena (AKA-9) w bezpośredniej eskorcie niszczycieli USS Blue (DD-387), USS Henley (DD-391) i USS Helm (DD-388). Co najważniejsze jednak, luźną osłonę konwoju stanowiły trzy zespoły uderzeniowe, pod wspólnym dowództwem wiceadm. Franka „Jacka” Fletchera.
Dowodził on z pokładu lotniskowca USS Saratoga (CV-3) – Task Force 11, mającego na pokładzie 28 F4F (VF-5), 33 SBD (VB-3 i VS-3) oraz 13 TBF Avenger (VT-8). Eskortę lotniskowca stanowiły krążowniki ciężkie USS Minneapolis (CA-36) i USS New Orleans (CA-32) oraz niszczyciele USS Phelps (DD-360), USS Farragut (DD-348), USS Worden (DD-352), USS Macdonough (DD-351) i USS Dale (DD-353).
Drugi zespół Task Force 16 pod dowództwem kontradm. Thomasa C. Kinkaida zorganizowano wokół lotniskowca USS Enterprise (CV-6). Miał on na pokładzie 29 F4F (VF-6), 35 SBD (VB-6, VS-5) i 16 TBF (VT-3). Osłonę TF-16 stanowiły: nowy okręt liniowy USS North Carolina (BB-55), krążownik ciężki USS Portland (CA-33), krążownik przeciwlotniczy USS Atlanta (CL-51) oraz niszczyciele USS Balch (DD-363), USS Maury (DD-401), USS Ellet (DD-398), USS Benham (DD-397), USS Grayson (DD-435) i USS Monssen (DD-436).
Trzeci zespół Task Force 18 pod dowództwem kontradm. Leigh H. Noyesa, zorganizowano wokół lotniskowca USS Wasp (CV-7). Miał on na pokładzie 25 F4F (VF-71), 27 SBD (VS-71 i VS-72), 10 TBF (VT-7) i jedną amfibię J2F Duck. Eskortę stanowiły krążowniki ciężkie USS San Francisco (CA-38) i USS Salt Lake City (CA-25), krążownik przeciwlotniczy USS Juneau (CL-52) oraz niszczyciele USS Farenholt (DD-491), USS Aaron Ward (DD-483), USS Buchanan (DD-484), USS Lang (DD-399), USS Stack (DD-406), USS Sterett (DD-407) i USS Selfridge (DD-357).
Ponadto na Gaudalcanal były świeżo przybyłe samoloty, a na Espiritu Santo stacjonowało 11. Grupa Bombowa (25 B-17E/F) oraz 33 PBY-5 Catalina z VP-11, VP-14, VP-23 i VP-72.