Kriegsmarine na Baltyku 1944-1945

Wbrew powszechnemu mniemaniu marynarka wojenna III Rzeszy dobrze radziła sobie w walkach na Bałtyku i zdeklasowała sowiecką Flotę Bałtycką w stopniu nawet większym niż Kaiserliche Marine flotę Imperium Rosyjskiego na tym akwenie w czasie I wojny światowej. Do 1944 r. okręty ZSRS stały zablokowane w Leningradzie i mogły zostać wykorzystane jedynie do wsparcia obrony miasta, a Bałtyk był w tym czasie wewnętrznym „jeziorem” Osi. Nawet po deblokadzie Leningradu Niemcy utrzymali znaczną przewagę i przeprowadzali liczne udane operacje – mimo coraz dramatyczniejszej sytuacji na lądzie i włączenia się do działań bombowców aliantów zachodnich.

Blokada Floty Bałtyckiej rozpoczęła się jeszcze w 1941 r. i z roku na rok była uszczelniana. Wreszcie w kwietniu krytycznego dla Niemiec i ich sojuszników roku 1943, między półwyspem Porkkala i wyspą Naissaar w Finlandii a okolicami Tallina w Estonii, została rozmieszczona podwójna sieć zagrodowa o długości 90 km. Po jej rozpięciu, w którym brało udział 140 jednostek pływających i które przebiegło bez większego przeciwdziałania przeciwnika, przez kolejny rok na Bałtyk nie przedostał się żaden sowiecki okręt. Minami usiana była także cała Zatoka Fińska i w czasie walk wokół Leningradu podejmowano liczne wyprawy, mające na celu postawienie kolejnych zagród minowych, w tym także bliższej zagrody minowo-sieciowej rozmieszczonej między Narwą w Estonii a wyspami Torsaari, Sur-Sali, Kilpisaari i Kiuskieri. Była to tzw. pozycja minowa narewsko-hoglandzka.
Bałtyk w jeszcze większym stopniu niż wcześniej stał się bezpiecznym szlakiem, którym można było szybko i tanio przerzucać siły i zaopatrzenie między rdzennymi terenami III Rzeszy a Finlandią czy oddaloną od Berlina o setki kilometrów Grupą Armii „Północ”. Blokada była dozorowana w dużej mierze przez flotę fińską, składającą się w tym czasie z pancernika obrony wybrzeża, 6 kanonierek, 8 dozorowców, 5 okrętów podwodnych, 22 kutrów torpedowych, 6 stawiaczy min i ponad 50 mniejszych jednostek. Do stycznia 1944 r. Kriegsmarine nie musiała więc angażować w nią zbyt dużych sił i ograniczyła się do utrzymywania w rejonie kilkudziesięciu małych jednostek pływających, które odciążały Finów w codziennych działaniach.
Sytuacja zaczęła się komplikować na początku 1944 r. W styczniu Sowieci rozpoczęli operację leningradzko-nowogrodzką, mającą na celu przerwanie oblężenia Leningradu i w ciągu dwóch miesięcy odepchnęli wojska niemieckie do wysokości estońskiej Narwy. Od tej pory niemieckie dowództwo nie mogło już wykluczać, że w wyniku dalszej ofensywy lądowej może dojść np. do zdobycia przez przeciwnika Estonii, a co za tym idzie – zerwania blokady. W takich działaniach mogłyby wziąć udział okręty Floty Bałtyckiej. W jej skład, przynajmniej jeśli chodzi o jednostki zdolne do wyjścia z portu i podjęcia działań ofensywnych, wchodził w tamtym czasie okręt liniowy Oktiabrskaja Riewolucyja (uzbrojenie główne 12 x 305 mm, artyleria średnia 16 x 120 mm), krążowniki Maksim Gorkij i Kirow (9 x 180 mm i 6 x 100 mm każdy), 2 lidery i 9 niszczycieli, 28 okrętów podwodnych, 13 kanonierek, 51 kutrów torpedowych, cały szereg mniejszych jednostek i niemal 400 samolotów lotnictwa morskiego. Była to więc siła, z którą należało się liczyć – szczególnie w chwili, kiedy po wyjściu z portu nie dało się jej zagrozić przy użyciu lotnictwa tak skutecznie jak w latach ubiegłych.
Z tego powodu wiosną 1944 r. Niemcy zaczęli wzmacniać siły nawodne w rejonie blokady. W czerwcu liczyły one 12 niszczycieli i torpedowców, 10 okrętów podwodnych, 6 stawiaczy min, 16 kutrów torpedowych i około 200 mniejszych jednostek – trałowców, okrętów desantowych, promów artyleryjskich i różnych innych jednostek pomocniczych. Większość tych sił stała w zachodniej części Zatoki Fińskiej, a tylko część (z czego najsilniejszy komponent stanowiło 5 torpedowców) w najniebezpieczniejszym, wschodnim rejonie. Oprócz tego w oddaleniu od przeciwnika stała na Bałtyku duża część okrętów Kriegsmarine, które były wykorzystywane do szkolenia, zostały właśnie wyprodukowane bądź wyremontowane i przechodziły próby – albo po prostu przesunięto je tam, aby trzymać je z dala od bombowców aliantów zachodnich. Znaczną ilość wartościowych jednostek wycofano też na Bałtyk po lądowaniu aliantów w Normandii 6 czerwca 1944 r. Latem w Gdańsku, Gdyni i niemieckich portach bałtyckich stacjonowały więc 4 krążowniki ciężkie: Lützow, Admiral Scheer (6 x 280 mm, 8 x 150 mm), Admiral Hipper i Prinz Eugen (8 x 203 mm, 12 x 105 mm), 4 krążowniki lekkie Emden (8 x 150 mm, 3 x 105 mm), Köln, Nürnberg i Leipzig (9 x 150 mm, 8 x 88 mm) oraz dwa pancerniki szkolne Schleswig-Holstein i Schlesien (4 x 280 mm, 10 x 150 mm). Kriegsmarine trzymała także na Bałtyku 23 niszczyciele i torpedowce (nie licząc tych wysłanych do wspierania działań blokadowych), 70 kutrów torpedowych i setki różnego typu okrętów mniejszych i pomocniczych.
Niemcy mieli więc nad Sowietami zdecydowaną przewagę, o jakiej na lądzie mogli tylko pomarzyć. Wszystko to pomimo faktu, że najpotężniejszy ich okręt – pancernik Tirpitz – stacjonował w Norwegii, siejąc postrach wśród konwojów arktycznych, kolejny – Scharnhorst – dopiero co padł łupem Royal Navy w grudniu 1943 r. a trzeci i ostatni – Gneisenau – pozostawał unieruchomiony w Gdyni w niekończącym się remoncie. Najcięższe okręty Kriegsmarine trapiły także inne problemy. Krążownik ciężki Admiral Hipper przebywał w Piławie, a potem w Gdyni, ale także na przedłużającym się remoncie. Jego stan był tak zły, że nie użyto go przeciw Sowietom bojowo ani razu i w momencie rozpoczęcia ewakuacji Pomorza w styczniu 1945 r. ruszył on w swój ostatni rejs do Kilonii, gdzie 3 maja dobił go silny nalot RAF.