Wykonany 25 lutego ponad dziewięciogodzinny lot rozpoznawczy nad Polską, Litwą, Łotwą i Morzem Bałtyckim był ostatnim lotem operacyjnym samolotów Bombardier Sentinel R.1 w służbie Royal Air Force. Ostatnie zadanie zrealizowała maszyna oznaczona ZJ694.

Pięć samolotów (ZJ690, ZJ691, ZJ692, ZJ693 i ZJ694) pozyskano w ramach programu ASTOR (Airborne STand-Off Radar), sfinalizowanego w 1999 r. kontraktem o wartości 850 mln GBP. Dostawcą systemu została firma Raytheon, która zaproponowała integrację płatowców z radiolokatorem ASARS-2, umożliwiającym obrazowanie z dużej odległości obszaru na ziemi. Oprócz samolotów zamówiono również osiem naziemnych stacji łączności i opracowania danych rozpoznawczych (dwie kontenerowe do transportu lotniczego i sześć na pojazdach).

Prototyp oblatano w sierpniu 2002 r., a pierwszy seryjny samolot wzniósł się w powietrze po konwersji w maju 2004 r. Royal Air Force otrzymały pierwszy egzemplarz w czerwcu 2007 r.; gotowość operacyjną zadeklarowano w grudniu 2008 r., a piąty ostatni płatowiec został przekazany dwa miesiące później. Zbudowane na bazie dyspozycyjnych odrzutowców Global Express maszyny ulokowano w Waddington, głównej bazie brytyjskich sił rozpoznawczych i wczesnego ostrzegania.

Radiolokator Sentinela może pracować w dwóch trybach – SAR (z syntetyczną aperturą), pozwalającym uzyskiwać wysokiej rozdzielczości obrazy obiektów naziemnych, lub GMTI (wykrywania ruchomych celów), obrazujący poruszające się obiekty na ziemi i w powietrzu. Zebrane dane mogą być przekazywane niemal w czasie rzeczywistym do naziemnego centrum analiz, gdzie są poddawane obróbce, umożliwiając podjęcie przez dowódców kluczowych decyzji odnośnie dalszych działań. Wyposażenie samolotów stanowiły również wielozakresowe urządzenia łączności radiowej (w tym satelitarnej) i łącza danych umożliwiające komunikację z innymi samolotami oraz oddziałami na ziemi.

Trasa ostatniego lotu operacyjnego samolotu Sentinel w służbie brytyjskich sił powietrznych. Fot. Flightradar24

Sentinele zostały też wyposażone w środki samoobrony – system ostrzegania o zbliżających się przeciwlotniczych pociskach kierowanych, wyrzutniki przeciwradiolokacyjnych i termicznych nabojów zakłócających oraz holowane cele pozorne. Załogę samolotu stanowi pięć osób – dwóch pilotów, dowódca misji oraz dwóch analityków danych rozpoznawczych.

W ciągu kilkunastu lat kariery w RAF samoloty brały udział w działaniach bojowych w Afganistanie, Libii, Mali, Nigerii, Iraku i Syrii. W ostatnim okresie Sentinele RAF regularnie wykonywały zadania w przestrzeni powietrznej Polski oraz trzech państw bałtyckich, dozorując teren Kaliningradzkiego Rejonu Obronnego oraz rejony Białorusi i Federacji Rosyjskiej graniczące z państwami NATO.

Sentinele miały zostać początkowo wycofane ze służby w 2015 r. z powodu starzejącego się wyposażenia zadaniowego, którego utrzymanie z czasem generowało coraz wyższe koszty. Ze względu na brak bezpośrednich następców cztery maszyny pozostały jednak w służbie do dziś. Po wycofaniu ich z linii przyszły nabywca samolotów zostanie zobowiązany do ich demontażu na części zamienne lub złomowania. W zakresie rozpoznania strategicznego Royal Air Force dysponuje dziś samolotami wczesnego ostrzegania i dowodzenia Sentry, rozpoznania radioelektronicznego Rivet Joint oraz patrolowymi Poseidon. Na szczeblu taktycznym odpowiednie dane zapewniają samoloty bezzałogowe Reaper i Watchkeeper oraz załogowe Shadow.