Firma L3Harris zaproponowała samolot wczesnego ostrzegania i kontroli powietrznej Bombardier Global 6500 CAEW jako następcę dla posiadanych przez NATO samolotów Boeing E-3A AWACS.

Jest to kolejna oferta dla rozpoczętego w grudniu 2022 r. programu AFSC (Allied Future Surveillance and Control). Jest on realizowany przez agencję NATO ds. zakupów i eksploatacji – NSPA (NATO Support and Procurement Agency). Celem programu AFSC jest pozyskanie nowej platformy wczesnego ostrzegania i kontroli powietrznej, która zastąpi posiadaną przez NATO flotę 14 samolotów E-3A AWACS (Airborne Warning & Control System).

22 lutego 2023 r. agencja NSPA potwierdziła, że na tzw. prośbę o informacje (RFI – Request For Information) w programie AFSC odpowiedziało kilku oferentów. Szwedzka firma SAAB zaproponowała samolot GlobalEye AEW&C (Airborne Early Warning & Control). GlobalEye zbudowany został na bazie kanadyjskiego samolotu dyspozycyjnego Bombardier Global 6000. Wyposażony jest on m.in. w zainstalowany na grzbiecie radar „belkowy” Erieye ER (AEW) opracowany przez firmę SAAB Electronic Defence Systems oraz zainstalowany pod kadłubem radar morski Leonardo Seaspray 7500E. W listopadzie 2015 r. Zjednoczone Emiraty Arabskie zakupiły dwa samoloty GlobalEye, a w lutym 2017 r. zamówiły trzeci egzemplarz. W czerwcu 2022 r. również szwedzkie ministerstwo obrony zakupiło dwa samoloty tego typu.

Koncern Boeing zaproponował do programu AFSC samolot E-7A Wedgetail. Zbudowany na bazie pasażerskiego modelu B737 Next Generation E-7A wyposażony jest w zainstalowany na grzbiecie radar typu Northrop Grumman MESA (Multi-Role Electronically Scanned Array). W kwietniu 2022 r. E-7A został wybrany przez siły powietrzne Stanów Zjednoczonych (USAF) jako następca dla eksploatowanych przez nie samolotów E-3G Sentry (AWACS). Samoloty E-7A użytkują: Australia, Turcja oraz Republika Korei. Trzy E-7A zamówiła Wielka Brytania.

Firma L3Harris proponuje model Global 6500 wyposażony w konforemny radar wczesnego ostrzegania CAEW (Conformal Airborne Early Warning) izraelskiej firmy Elta typu EL/W-2085. Radar umieszczony jest w dwóch charakterystycznych, konforemnych owiewkach znajdujących się po obydwu stronach kadłuba samolotu. Rozwiązanie takie zostało po raz pierwszy zaimplementowane w izraelskich samolotach wczesnego ostrzegania i kontroli powietrznej Gulfstream G550 CAEW. Izraelskie siły powietrzne zakupiły pięć samolotów tego typu. W 2007 r. cztery G550 CAEW zakupił Singapur. W 2011 r. Włochy pozyskały dwa egzemplarze E-550A (włoskie oznaczenie dla G550 CAEW), a następnie w kwietniu 2022 r. zamówiły dwa kolejne. W grudniu 2022 r. firma L3Harris wspólnie z Korean Air zaproponowały samolot Global 6500 CAEW Republice Korei w jej programie pozyskania nowej platformy wczesnego ostrzegania i kontroli powietrznej (AWE&C).

Samolot E-3A AWACS komponentu powietrznego systemu wczesnego ostrzegania i kontroli powietrznej NATO w malowaniu okolicznościowym. Fot. NATO

Pierwszy egzemplarz E-3A znalazł się w wyposażeniu tzw. komponentu powietrznego systemu wczesnego ostrzegania i kontroli powietrznej NATO (NAEW&C Force) na początku 1982 r. Pełną gotowość operacyjną bazujący w Geilenkirchen komponent w sile dwóch dywizjonów wyposażonych w 18 samolotów osiągnął pod koniec roku 1988. 14 lipca 1996 r. na skutek wypadku utracono jednego E-3A, natomiast w latach 2015–2018 trzy egzemplarze wycofano ze służby. NATO posiada obecnie 14 samolotów. W latach 2001–2011 przeszły one przez program modernizacji radarów – RSIP (Radar System Improvement Program). W 2006 r. we flocie E-3A rozpoczęto instalację tzw. systemu przeciwdziałania w podczerwieni dla dużych samolotów AN/AAQ-24 LAIRCM. W 2008 r. zakończono program modernizacyjny MTMP (MidTerm Modernization Programme). W ramach MTMP E-3A otrzymały nowe systemy nawigacji, komunikacji cyfrowej oraz pięć dodatkowych konsoli dla operatorów systemów pokładowych.

W latch 2014–2018 E-3A przeszły również przez program modernizacji kokpitów DRAGON (Diminishing Manufacturing Sources Replacement of Avionics for Global Operation and Navigation). Objął on wymianę prawie całej awioniki – instalację pakietu opracowanego na bazie cyfrowego systemu kontroli lotu firmy Rockwell Collins Flight2 FMS oraz kolorowych wyświetlaczy wielofunkcyjnych i wyświetlaczy danych (CDU). Zastosowanie nowoczesnej awioniki pozwoliło na zredukowanie stanowiska nawigatora i zmniejszenie załogi z czterech do trzech osób (pilot, drugi pilot oraz inżynier pokładowy). Zwiększyło też poziom kompatybilności z najnowszymi wymogami cywilnego ruchu lotniczego i kontroli powietrznej. Obecnie realizowany jest program modernizacji systemów łączności oraz transmisji danych. NATO planuje użytkowanie floty E-3A najdalej do roku 2035.