Bielska firma SZCZĘŚNIAK Pojazdy Specjalne sp. z o.o. poinformowała o rozpoczęciu dostawy samochodowych koparek UDS 214.3 na terenowych, czteroosiowych podwoziach Scania XT P460 8×8 do Sił Zbrojnych RP. Pierwszy egzemplarz jeszcze w grudniu ubiegłego roku trafił do 18. pułku saperów z Niska, podporządkowanego 18. Dywizji Zmechanizowanej z dowództwem w Siedlcach.

Przez dekady podstawę taboru Wojsk Inżynieryjnych w kategorii kołowego sprzętu wsparcia budowlanego stanowiły polskie koparki z linii Waryński K-406, a potem K-407 na trzyosiowych podwoziach Star 660/660M1/660M2, a następnie 266. Na przestrzeni lat pojazdy te dowiodły swojej wysokiej przydatności, także podczas misji zagranicznych. Niemniej, wraz z upływem czasu, zdeprecjonowały się one silnie już nie tylko moralnie, ale także fizycznie. Przeglądy i modernizacje dokonywane przez Huta Stalowa Wola S.A. – Oddział w Dęblinie (dawne Wojskowe Zakłady Inżynieryjne S.A.) jedynie częściowo rozwiązywały problem. Proces ten ostatnio polegał na modernizacji koparki K-407B do wersji K-407C, co odbywało się poprzez wymianę podwozia Star 660M na Star 266, silnika napędu części roboczej na nowszą konstrukcję SW-266 oraz wymianę innych zespołów podlegających modernizacji i unowocześnieniu np. rama koparki, mosty napędowe, układ hydrauliczny i elektryczny. To jednak pozwalało tylko na przedłużenie czasu eksploatacji starego sprzętu, niespełniającego już współczesnych wymagań, Realnie potrzebna była nowa koparka na nowym podwoziu. Potrzeba dysponowania nowoczesnym sprzętem tego typu udowodniły zarówno wojna na Ukrainie, jak i usuwanie skutków ostatnich klęsk żywiołowych.

W takich realiach, 18 czerwca 2024 r., 3. Regionalna Baza Logistyczna z Krakowa poinformowała o rozstrzygnięciu postępowania przetargowego dotyczącego zakupu partii koparek na podwoziu samochodowym. Zgodnie z przewidywaniami, zwycięstwo przyznano firmie SZCZĘŚNIAK Pojazdy Specjalne Sp. z o.o. – był to zresztą jedyny podmiot, który złożył ofertę ostateczną Jeden oferent w przetargu na koparki na podwoziu samochodowym. Jak wskazuje dokumentacja zamawiającego, propozycja firmy z Bielska-Białej uzyskała 100% punktów możliwych do zdobycia. Podpisany kontrakt dotyczy dostawy 36 koparek: jednej w 2024 r., 10 w 2025 r., 11 w 2026 r. i 14 w 2027 r. Pojazdy te mają trafić do jednostek Wojsk Inżynieryjnych, a jeden egzemplarz do Centrum Szkolenia Wojsk Inżynieryjnych i Chemicznych we Wrocławiu SZCZĘŚNIAK Pojazdy Specjalne Sp. z o.o. dostarczy koparki na podwozu samochodowym.

Fot. SZCZĘŚNIAK PS Sp. z o.o.

O ile sprawa wyboru samego modułu koparki była te facto od początku przesądzona – tu jedyną rozpatrywaną opcją była słowacka samochodowa koparka UDS 214 firmy CSM Industry s.r.o., bazowo montowana w konfiguracji militarnej na trzy- bądź czteroosiowych ciężarówkach Tatra z różnych rodzin. W polskim postępowaniu kwestia wyboru podwozia nie była jednak od początku jasa. Niektóre publikacje medialne sugerowały wybór krajowych podwozi czteroosiowych Jelcz 882.43 8×8. Niemniej ta opcja dosyć szybko upadła, bo podwrocławska fabryka, ze względu na problemy ze sprostaniem w ostatnim okresie wzrastającemu popytowi wojska na swe samochody, nie była w stanie zrealizować terminowo i konkurencyjnie tego zlecenia. Nie była go w stanie także – z analogicznych zresztą powodów – zrealizować czeska Tatra. W rezultacie do wyboru zostały jedynie dwie opcje ‒ podwozia MAN, zarówno ze zmilitaryzowanej serii TG MIL/TGS MIL 8×8, jak i wojskowej HX2, oraz podwozia Scania ze specjalizowanego typoszeregu XT. Ponieważ ostatecznie również RMMV/MAN nie był w stanie spełnić warunków cenowych i terminowych, ostatecznie wybór padł na Scanię. Tym bardziej, że szwedzka firma od dwóch lat notuje znaczne sukcesy na polskim rynku wojskowej motoryzacji. Po liczonych w pojedynczych sztukach umowach na samochody ratowniczo-gaśnicze, w tym lotniskowych, Scania – jako podwykonawca Celtech Sp. z o.o. – stała się dostawcą znacznych ilości podwozi w ramach, zawartych 29 grudnia 2022 r. (49 w ramach zamówienia gwarantowanego plus 150 w opcji w latach 2023‒2026) i dwóch w 2024 r. umów. W ubiegłym roku, najpierw 3 września zamówiono 288 cystern paliwowych CD-10S i CD-27, a 4 grudnia przedmiotem zamówienia jest dostawa w latach 2026‒2028 łącznie do 320 cystern CD-10S (215 w ramach zamówienia gwarantowanego i 105 w opcji).

Na początku stycznia tego roku firma SZCZĘŚNIAK PS Sp. z o.o. poinformowała  o dostarczeniu pod koniec 2024 r., zgodnie z zapisami kontraktu, pierwszej nowej koparki 18. pułkowi saperów z Niska .

Jak pokazują opublikowane zdjęcia, maszyna wykorzystuje Scania P460 w układzie 8×8, na którym zamontowano koparkę UDS 214.3. Podwozie otrzymało długą, sypialną kabinę o zredukowanej wysokości – typu P, dwuosobową, z dodatkowym miejscem na rozmieszczenie wyposażenia osobistego załogi i broni. Do napędu służy silnik wysokoprężny o mocy maksymalnej 338 kW/460 KM, współpracujący ze zautomatyzowaną skrzynią przekładniową Opticruise z układem biegów 12+2 i skrzynią rozdzielczą, Mosty napędowe są dwustopniowe – ze zwolnicami w piastach kół, mechanicznie zawieszone przy pomocy resorów piórowych, z pojedynczym ogumieniem.
Koparka pochodzi ze słowackiego przedsiębiorstwa CSM Industry s.r.o. Obecnie produkowana linia koparek uniwersalnych z wysięgnikiem wysuwanym teleskopowo UDS, obejmująca modele 114 i 214, trafiła na rynek w 1976 r.

Fot. SZCZĘŚNIAK PS Sp. z o.o.

Wybrana koparka UDS 214.3 ma system hydrauliczny firmy Rexroth. Jednoosobowa kabina operatora jest w pełni zabudowana. W trakcie pracy stabilizację zabezpieczają cztery wysuwane podpory hydrauliczne. Teleskopowy wysięgnik umożliwia płynny dobór zasięgu kopania, a rama wysięgnika pozwala na szybką wymianę osprzętu roboczego: różnych rodzajów łyżek, w tym łyżki do zrywania nawierzchni, łyżki poziomującej i profilowej, narzędzi do przecinania, hydraulicznych noży, osprzętu do kruszenia albo młotów do kucia,  noża tnącego, szczypiec do skał lub bali drewna czy przecinarki do asfaltu. Obrotowa w pełnym zakresie głowica łyżki pozwala na pełne wykorzystanie elementu roboczego i tym samym podnosi użyteczność maszyny podczas prac wykopowych. Cykl maksymalny nieprzerwanej pracy (przy średnim udźwigu 85 kN) wynosi cztery godziny (z przerwą 30 min między cyklami). Parametry pracy prezentują się  następująco: wydajność kopania 115 m³/h, średnia siła przy kopaniu 85 kN, obroty nadbudowy 8 obr./min, obroty głowicy 20 obr./min. Wysięgnik można wykorzystać jako żuraw z ramionami wysuwanymi teleskopowo – udźwig określono na: ramię wsunięte – 7000/7500 kg, ramię wysunięte – 2600 kg. Wysięgnik ma zasięg 10 060 mm.

W charakterze niezależnego źródła napędu modułu koparki zastosowano czterucylindrowy, rzędowy silnik wysokoprężny JohnDeere 4045 HF C04 o pojemności 4,5 skokowej litra oraz mocy maksymalnej 93 kW/126 KM przy 2200 obr./min i maksymalnym momencie obrotowym 536 Nm przy 1600 obr./min. Istnieje opcja zastosowania silnika Iveco o mocy 104 kW/141 KM przy 2200 obr./min.

Koparka UDS 214 jest urządzeniem komercyjnym, i w takim wykorzystuje ją wiele sił zbrojnych, ale może może występować w odmianie zmilitaryzowanej, oznaczonej „Special  Military”. Ma wówczas opancerzoną i klimatyzowaną kabinę operatora, z ochroną balistyczną na poziomie 2 wg STANAG 4569A, do czego dochodzi podwyższona ochroną części hydraulicznych, osłony silnika i wysięgnika.
Wielofunkcyjność koparki, połączona z wysoką mobilnością podwozia, pozwala na sprawne i skuteczne wykorzystanie pojazdu przez Wojska Inżynieryjne Wojsk Lądowych Sił Zbrojnych RP przy realizacji zadań związanych z zapewnieniem swobody ruchu wojsk, w tym: budowy umocnień, magazynów, niszczenia zapór inżynieryjnych, odbudowy i naprawy dróg czy misji ratowniczych, co niezwykle istotne w kontekście rozwijania potencjału obronnego i posiadania skutecznego, bezpiecznego oraz nowoczesnego sprzętu w strukturach NATO. Poza tym SZCZĘŚNIAK PS Sp. z o.o. wskazuje, że – pomimo wykorzystania importowanych podwozi i modułów koparki – w tym przypadku istotną korzyścią dla polskiego przemysłu obronnego pozostaje możliwość kompletowania i serwisowania pojazdów oraz ich modyfikowania w przyszłości.