Grafika przedstawiająca mały okręt podwodny typu P-550 w morzu. W rzeczywistości rosyjska oferta jednostek tej klasy, choć konsekwentnie podtrzymywana i rozwijana od dekad, na razie nie doczekała się zmówień ani krajowych ani zagranicznych. Czy najnowszy Sierwał to zmieni?

Podczas odbywającego się w dniach 23–29 sierpnia Międzynarodowego Forum Militarno-Technicznego Armija 2020 biuro konstrukcyjne AO SPMBM „Małachit” z Sankt Petersburga promowało swój najnowszy projekt małego okrętu podwodnego z napędem niezależnym od dostępu powietrza atmosferycznego P-750B, po raz pierwszy prezentując go pod nazwą Sierwał. Stanowi on rozwinięcie linii projektowej małych i bardzo małych jednostek do działań w litoralu, którą otworzyła Piranja, jedyna współczesna sowiecka i rosyjska jednostka tej klasy przekuta w metal.

Mimo że w Rosji buduje się obecnie kilka typów okrętów podwodnych o napędzie jądrowym i konwencjonalnym, są to wyłącznie jednostki dużej lub średniej wielkości. Nie ma wśród nich małych ani bardzo małych (ros. małyje i swierchmałyje podwodnyje łodki). Nie oznacza to jednak, że prace nad takimi okrętami nie są kontynuowane. Realizuje je, głównie z myślą o odbiorcach zagranicznych, biuro konstrukcyjne „Małachit”. Warto więc przy okazji wspomnianej na wstępie prezentacji przybliżyć, jakie jednostki podwodne tych klas znajdują się w ofercie rosyjskiego przemysłu stoczniowego.

Model małego okrętu podwodnego projektu P-750B pokazany premierowo w trakcie salonu IMDS w Sankt Petersburgu w 2019 r. Sylwetka Sierwała zrywa z pierwszymi małymi Piranjami i nawiązuje do typowych jednostek tej klasy.

„Małachit”, obok innego petersburskiego biura konstrukcyjnego CKB MT „Rubin”, jest jednym z dwóch rosyjskich przedsiębiorstw zajmujących się projektowaniem okrętów podwodnych. Z jednostek współczesnych ma na koncie opracowanie wielozadaniowych atomowych okrętów podwodnych proj. 971 Szczuka-B i 885 Jasien’, a także małych okrętów podwodnych typoszeregu Piranja. Rodzina ta stale się powiększa i obok projektu wymienionego na wstępie obejmuje następujące jednostki: Piranja, Piranja-M, Piranja-T, P-550, P-650E i Piranja-T.1. Spośród nich zbudowane zostały, jeszcze za czasów ZSRS, tylko dwa małe okręty podwodne proj. 865 Piranja. Pozostałe, przygotowywane głównie na eksport, nie zdobyły jak dotąd żadnego nabywcy.

Pierwsze Piranje

Prace nad małymi okrętami podwodnymi proj. 865 Piranja rozpoczęto w „Małachicie” w 1973 r. pod kierownictwem Lwa Czernopiatowa (w 1984 r. zastąpił go Jurij Miniejew). Zgodnie z założeniami miały to być jednostki przeznaczone do działań specjalnych na przybrzeżnych, płytkowodnych lub niebezpiecznych pod względem nawigacyjnym akwenach morskich, niedostępnych dla większych okrętów podwodnych. Przy ich konstruowaniu szczególną uwagę zwrócono na skrytość działania, co osiągnięto poprzez ograniczenie pola akustycznego i magnetycznego. Ze względu na niewielkie wymiary i małą załogę, liczącą trzech ludzi (dowódca, nawigator i mechanik), towarzyszyła temu bardzo duża automatyzacja sterowania okrętem i mechanizmami pokładowymi.

Prace przygotowawcze do budowy tych jednostek rozpoczęto w 1981 r. w Leningradzkim Zjednoczeniu Admiralicji w Leningradzie (obecnie i historycznie Stocznie Admiralicji w Petersburgu). Ostatecznie powstały dwie Piranje. Stępkę pierwszej – MS-520 (nr stocz. 01465) położono 15 lipca 1984 r., zwodowano ją 20 sierpnia 1986 r., a odbiorcy przekazano 30 grudnia 1988 r. Natomiast budowę drugiej – MS-521 (nr stocz. 01466) rozpoczęto 1 grudnia 1987 r., zwodowano ją 31 maja 1990 r., zaś flocie przekazano 25 grudnia tego samego roku (MS – małyje podwodnyje łodki spiecjalnowo naznaczenija). Ponoć koszt jednej Piranii odpowiadał cenie dwóch bombowców Tupolew Tu-22M3.

Jednostki te miały konstrukcję dwukadłubową. Kadłub mocny został wykonany ze stopu tytanu, dzięki czemu maksymalna głębokość zanurzania sięgała 200 m. Wyporność nawodna wynosiła ok. 223 t, zaś wymiary 28,2×4,7×3,9 m. Siłownia składała się z generatora spalinowego o mocy 160 kW, silnika elektrycznego o mocy 60 kW i baterii akumulatorów srebrno-cynkowych o pojemności 1200 kWh. Zastosowanie właśnie tego typu baterii spowodowane było tym, że wśród ogniw galwanicznych cechują się one najlepszym stosunkiem pojemności do masy. Okupione jest to jednak krótkim okresem eksploatacji, ze względu na korozję elektrochemiczną, której podlega cynk wchodzący w skład elektrod. Pojedyncza śruba zainstalowana była w dyszy Korta zintegrowanej ze sterem kierunku. Taki układ napędowy pozwalał na osiągnięcie maksymalnej prędkości podwodnej 6,6 w. i ekonomicznej 4 w. Zasięg w położeniu nawodnym i przy pracującym pod wodą, z wykorzystaniem chrap, silniku wysokoprężnym wynosił 1000 Mm, ekonomiczny zasięg w położeniu podwodnym 260 Mm, zaś autonomiczność 10 dni.

Specjalnie do tych małych jednostek zaprojektowano systemy obserwacji technicznej. Były to: małogabarytowy pasywno-aktywny system radiolokacyjny MRKP-60 Radian-M i system hydrolokacyjny MGK-13S Pripiat’-S.