Pancernik Paris w Plymouth w 1941 r. Uwage zwraca namalowana na dziobie falszywa fala.

W składzie Polskiej Marynarki Wojennej (dalej PMW) nigdy nie znajdował się pancernik. Jednakże w latach II wojny światowej nasza flota była bliska wzbogacenia się o były francuski pancernik Paris, który po upadku Francji w lipcu 1940 r. został obsadzony polską załogą. Niestety, na przeszkodzie stanęły braki kadrowe i ostatecznie na pancerniku nie podniesiono polskiej bandery wojennej. Artykuł ten oparty jest na nieznanej wcześniej korespondencji, odnalezionej przez autorów w archiwach polskich i angielskich, która rzuca nowe światło na ten mało znany fragment historii dziejów PMW.

Zgodnie z dotychczasowym stanem wiedzy – jaki przedstawiał w swoich publikacjach nieoceniony Jerzy Pertek – przyjęcie pancernika miało podstawy emocjonalne oraz prestiżowe, przez co na fali entuzjazmu wstępnie doszło do akceptacji oferty brytyjskiej. Dopiero w późniejszym okresie dokonano racjonalnej oceny sytuacji i możliwość przejęcia Parisa odrzucono ze względu na zbyt wysoki koszt remontu pancernika, nieproporcjonalną wielkość załogi niezbędnej do obsadzenia jednostki (wstępne szacunki mówiły o 400 marynarzach i oficerach, a po doprowadzeniu pancernika do pełnej sprawności ponad 1000) oraz na fakt, że pancernik byłby stale narażony na ataki niemieckiej Luftwaffe i U-Bootwaffe, które ze względów prestiżowych z pewnością miałyby polski pancernik „na oku”.
Tymczasem – jak wykazuje to dokumentacja znajdująca się w The National Archives w Kew (Londyn) oraz w archiwum Instytutu Polskiego i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie – przyczyny perturbacji związanych z Parisem były bardziej skomplikowane, a działania strony polskiej całkiem racjonalne.
W efekcie operacji „Catapult” przeprowadzonej 3 lipca 1940 r., w rękach Brytyjczyków znalazły się liczne ewakuowane jednostki francuskie przebywające w angielskich portach (patrz tabela obok).
Wśród przejętych jednostek znajdowały się m.in.: 2 stare pancerniki typu Courbet, 2 wielkie niszczyciele, 2 kontrtorpedowce typu Bourrasque, 6 torpedowców typu La Melpomène, 7 okrętów podwodnych (w tym 1 na patrolu na Morzu Północnym), 1 korweta, 15 slupów i awiz, 15 ścigaczy okrętów podwodnych (tzw. szaserów) oraz liczne mniejsze jednostki pomocnicze i patrolowe. Ze względu na istotne braki kadrowe Royal Navy, Admiralicja zwróciła się do PMW oraz holenderskiej Koninklijke Marine z prośbą o pomoc i obsadzenie – nawet tymczasowe – części francuskich okrętów.
Ich przejęcie wytworzyło nową sytuację strategiczną i wpłynęło na zmianę planów zarówno Royal Navy, jak i PMW. W rękach Aliantów znalazły się jednostki francuskie, które należało jak najszybciej obsadzić. Ze względu na przewidywaną zbliżającą się inwazję Wysp Brytyjskich nacisk kładziono na jednostki strażnicze i patrolowe, aby jak najszybciej mogły one rozpocząć służbę na wodach okalających Wyspy Brytyjskie. Ponieważ załogi Royal Navy nie były zaznajomione ze sprzętem francuskim, skierowanie prośby o obsadzenie licznych jednostek Marine Nationale przez polskie załogi było logicznym krokiem ze strony brytyjskiej Admiralicji.
Zmianę koniunktury znakomicie wyczuł szef Kierownictwa Marynarki Wojennej (dalej Kier.Mar.Woj.) kadm. Jerzy Włodzimierz Świrski, który w liście z 8 lipca – skierowanym do Pierwszego Lorda Morskiego (w oryg. First Sea Lord), adm. floty Sir Alfreda Dudleya Pounda – zapytywał o możliwość obsadzenia nowego kontrtorpedowca. Podkreślał, że załoga jest już gotowa i w nowo zaistniałych okolicznościach (tj. operacji „Catapult”) nie ma potrzeby wycofywania z linii jednego z angielskich kontrtorpedowców (chodziło o HMS Gallant) i proponował przekazanie PMW wielkiego kontrtorpedowca Le Triomphant. W przypadku gdyby nie było to możliwe, kadm. Świrski wyraził życzenie, by strona polska nie otrzymała jednego ze starszych francuskich kontrtorpedowców i preferował jednostkę konstrukcji brytyjskiej.