Wizja artystyczna wielozadaniowego samolotu mysliwskiego F-16 Block 70/72 w barwach Sił Powietrznych Sil Zbrojnych Republiki Slowackiej. Kraj ten w lipcu zdecydowal sie na zakup czternastu mysliwcow tego typu. Fot. Lockheed Martin

10 lipca Ministerstwo Obrony Republiki Słowackiej poinformowało, że w najbliższym czasie 12 słowackich myśliwców M iG-29 zostanie zastąpionych 14 wielozadaniowymi samolotami myśliwskimi F-16. Tym samym uczyniony został kolejny ważny krok w procesie modernizacji lotnictwa wojskowego naszego południowego sąsiada.

Przystąpienie Słowacji do NATO w 2004 r. skutkowało rozpoczęciem prac mających na celu dostosowanie uzbrojenia i sprzętu wojskowego do standardów obowiązujących w Sojuszu Północnoatlantyckim. Jedna z podjętych decyzji dotyczyła modernizacji wyposażenia nawigacyjnego, łączności i identyfikacji 12 samolotów myśliwskich MiG-29, w tym 10 jednomiejscowych bojowych MiG-29A do standardu MiG-29AS i 2 dwumiejscowych szkolno-bojowych MiG-29UB do standardu MiG-29UBS. Pozostałe 8 MiG-29A i 1 MiG-29UB wycofano z użytkowania (w międzyczasie utracono 3 MiG-29A). W pracach na szeroką skalę wykorzystano pomoc producenta. Nie przejmowano się tym zbytnio ponieważ wkrótce miano rozpisać konkurs, w wyniku którego miano wyłonić dla nich jakościowo nowego następcę. Po długich dyskusjach zamiast tego w 2014 r. z RSK MiG podpisano umowę o przedłużeniu eksploatacji słowackich „dwudziestych dziewiątych” do 2017 r., a następnie, w 2016 r. o przedłużeniu do 2019 r.
19 stycznia 2006 r. doszło do katastrofy lekkiego samolotu transportowego An-24, w której zginęło 42 żołnierzy i pracowników Ministerstwa Obrony Republiki Słowackiej powracających z misji KFOR w Kosowie do kraju (uratowała się jedna osoba). Była to największa katastrofa w historii słowackiego lotnictwa wojskowego.
Zdecydowano się wówczas na rozpisanie przetargu na dwa nowe lekkie samoloty transportowe oraz skoncentrowaniu samolotów do przewozu najważniejszych osób w państwie w eskadrze transportu specjalnego. Trafiły do niej dwa samoloty dalekiego zasięgu Tu-154M oraz dwa krótkiego zasięgu Jak-40. Przetarg na lekki transportowiec został rozstrzygnięty w 2008 r., kiedy Słowacja zdecydowała się na wybór samolotu Alenia Aermacchi C-27J Spartan. Przegraną konstrukcją był transportowiec EADS CASA C-295M. Jednak ograniczenia finansowe spowodowały, że kontrakt podpisano dopiero 29 października 2014 r. Zapewniał on m.in. wsparcie logistyczne eksploatacji przez pięć lat, licząc od momentu przekazania. Tym samym Słowacja dołączyła do trzech innych klientów regionalnych, którzy także zakupili włoskie transportowce – Litwy, Bułgarii i Rumunii (z kolei Polska i Republika Czeska zdecydowały się na EADS CASA C-295M). Pierwszy słowacki samolot C-27J Spartan został dostarczony 27 października 2017 r., a drugi – 9 kwietnia 2018 r. Bardzo szybko wdrożono je do eksploatacji i obecnie wykonują one zadania na rzecz słowackich sił zbrojnych na obszarze kraju jak i poza jego granicami. Wcześniej do zadań tych wykorzystywano lekki samolot transportowy An-26 (wycofany z użytkowania w marcu 2016 r.) i pojedynczy egzemplarz Tu-154M z eskadry transportu specjalnego; którego kariera dobiegła końca w październiku 2017 r. Ich uzupełnienie stanowi 5 wielozadaniowych samolotów transportowych L-410UVP-E, oraz szósta maszyna tego typu użytkowana w wariancie fotogrametrycznym.
Słowacja poszukiwała także samolotów, które mogłyby zatrzymać degradację eskadry transportu specjalnego. W 2010 r. ze stanu zdjęto pierwszego Tu-154M. Wybory były dość nieoczekiwane. W ramach pierwszej fazy unowocześnienia sprzętu zakupiono dwa odrzutowe samoloty komunikacyjne Fokker 100, z rynku wtórnego. Pierwszy z nich został wyprodukowany w 1992 r. i do marca 2015 r. był wykorzystywany do lotów pasażerskich w Stanach Zjednoczonych oraz Kanadzie, później został zakupiony przez firmę International Jet Management z Austrii i do końca 2016 r. był składowany na lotnisku w Bratysławie. Drugi z płatowców wyprodukowany w 1993 r. przeszedł taką samą drogę. Oba samoloty komunikacyjne Fokker 100 zastąpiły w 2017 r. samoloty Jak-40. Ich zakup kosztował, według prasy słowackiej, 5 mln euro, a kolejnych 7 mln euro pochłonęły przeglądy oraz dostosowanie kabiny pasażerskiej do nowych zadań.
Drugim „rządowym” zakupem było pozyskanie dwóch samolotów dalekiego zasięgu – w tym przypadku zdecydowano się na Airbus A319, które także trafiły do słowackiego lotnictwa z rynku wtórnego. Pierwszy z nich z znakami OM-BYA został wyprodukowany w 2005 r. i początkowo trafił do operatora VIP, który poprzez firmę Comlux sprzedał go Słowakom za około 45 mln euro. Drugi egzemplarz, OM-BYK, ma bogatszą historię – został wyprodukowany w 2001 r. i początkowo był wykorzystywany przez producenta. W 2002 r. trafił, w konfiguracji VIP, do Sił Powietrznych Francji, gdzie był eksploatowany do 2011 r., następnie (nadal w konfiguracji do przewozu ważnych osobistości) trafił do firmy TAG Aviation Asia z Hongkongu. W 2016 r. został zakupiony przez Słowację, gdzie został dostarczony w grudniu 2016 r. Oba, po zmianie aranżacji wnętrza, a także przeglądach i naniesieniu nowej powłoki malarskiej wdrożono do eksploatacji w 2017 r.
W latach 2011-2013 wygaszono eksploatację śmigłowców szkolnych i transportowo-łącznikowych Mi-2, transportowych średnich Mi-8 i bojowych Mi-24. W wyniku czego Słowacja pozostała z ośmioma śmigłowcami transportowymi średnimi Mi-17, trzema poszukiwawczo-ratowniczymi Mi-17LPZS (według innych danych: czterema) oraz dwoma Mi-171 użytkowanymi przez eskadrę rządową. Te ostatnie dostarczono w 2002 r.
Jednocześnie na początku drugiej dekady XXI wieku Słowacja przystąpiła do analiz dotyczących zakupu nowych śmigłowców, spełniających standardy zachodnie. Ostatecznie władze zdecydowały się na konstrukcje amerykańskie. W lutym 2015 r. Departament Stanu USA wydał zgodę na sprzedaż dla Słowacji 9 śmigłowców transportowych średnich UH-60M Black Hawk. Kontrakt o wartości 261 mln dolarów został podpisany w kwietniu 2015 r. Zawiera on opcję na kolejnych 9 sztuk.
Pierwsze dwa śmigłowce UH-60M Black Hawk, w konfiguracji zubożonej, zostały dostarczone w sierpniu 2017 r. – pozwoliło to na rozpoczęcie szkolenia na terenie kraju. Druga para trafiła do właściciela w lipcu bieżącego roku i reprezentuje wariant docelowy – otrzymała ona dodatkowy (wewnątrzkadłubowy) zbiornik paliwa, wciągarkę burtową, a także mocowania umożliwiające wykorzystanie przez żołnierzy techniki szybkiej liny zjazdowej. Powyższe elementy mają otrzymać także pierwsze dwa egzemplarze, co ma zostać zrealizowane w przyszłym roku po dostarczeniu pozostałych pięciu sztuk. Wdrożenie do służby wszystkich maszyn ma umożliwić wycofanie ze służby śmigłowców transportowych Mi-17. Na październik bieżącego roku zaplanowano pierwszy udział słowackich UH-60M Black Hawk w ćwiczeniach międzynarodowych. Obecnie Słowacja ma sześć załóg przeszkolonych na nowym typie.
Drugim typem śmigłowca nowego pokolenia jest Bell 429, którego zakupiono w 2015 r. w dwóch egzemplarzach dla eskadry transportu specjalnego. Ostatecznie jednak jeden z nich otrzymał czarne malowanie i został skierowany do zadań transportowych, a drugi – oddelegowany do wsparcia służb porządku publicznego. Eksploatacja tego drugiego egzemplarza zakończyła się 10 maja 2017 r., kiedy rozbito go w locie treningowym. Co ciekawe, nie są to jedyne Bell 429 używane na Słowacji, gdyż tego samego typu śmigłowce wykorzystuje firma Air-Transport Europe, wykonująca na obszarze kraju loty w ramach systemu ratownictwa medycznego. Zakupiono cztery egzemplarze z których jeden utracono w katastrofie lotniczej 7 września 2016 r.