Wojna hybrydowa, otwarty konflikt zbrojny, agresywna polityka Rosji skierowana na wewnętrzne procesy społeczno-gospodarcze i polityczne, cyberataki, presja ekonomiczna oraz podważanie pozycji Kijowa na arenie międzynarodowej – to główne zagrożenia dla bezpieczeństwa państwa w ocenie nowego szefa Służby Wywiadu Zagranicznego Ukrainy (SZRU) Walerija Kondratiuka.

Szef SZRU Walerij Kondratiuk (objął stanowisko 9 czerwca br.) na stronie internetowej kierowanej przez siebie służby 3 sierpnia br. opublikował artykuł, w którym wskazuje na główne zagrożenia dla bezpieczeństwa Ukrainy, których źródłem jest Federacja Rosyjska.

W materiale czytamy, że strategicznym celem Moskwy jest powrót Ukrainy do strefy całkowitych wpływów Rosji, likwidacja ukraińskiej tożsamości i niezależności narodowej, a także ustanowienie kontroli nad procesami zachodzącymi wewnątrz kraju. Mówiąc krótko: wywiad ocenia, że Kreml dąży do zakończenia istnienia Ukrainy jako suwerennego państwa.

Szef wywiadu wskazuje, że Rosja dąży do realizacji tych celów poprzez zastosowanie wielu instrumentów, przede wszystkim metod hybrydowych. Moskwie zależy na uzyskaniu i podtrzymaniu strategicznej przewagi w sferach: militarnej, politycznej, ekonomicznej, informacyjnej. Każda z tych sfer jest domeną, w której toczona jest walka przeciwko państwu ukraińskiemu.

Wywiad Ukrainy spodziewa się, że w najbliższym czasie dojdzie do nasilenia rosyjskich operacji wymierzonych przeciwko Ukrainie w związku ze zbliżającymi się wyborami samorządowymi. Kijów obawia się działań rosyjskich służb specjalnych, prowokacji, operacji informacyjnych i psychologicznych, ataków cybernetycznych, a także punktowego nasilenia starć kinetycznych na obszarach objętych konfliktem.

Zagrożenie militarne

W percepcji Kijowa jednym z najpoważniejszych zagrożeń pozostaje otwarta agresja zbrojna na terytorium Ukrainy. Właśnie agresja zbrojna – realizowana w formie wojny hybrydowej – doprowadziła do utracenia przez Ukrainę kontroli nad Krymem oraz częściami obwodów donieckiego i ługańskiego na wschodzie kraju. W ocenia szefa ukraińskiego wywiadu, operacji rosyjskiej z 2014 r. sprzyjały takie czynniki jak słabość systemu bezpieczeństwa Ukrainy i działalność „piątej kolumny”, która jest aktywna wewnątrz państwa od momentu uzyskania przez Ukrainę niepodległości w 1991 r.

Federacja Rosyjska skoncentrowała silne jednostki wojskowe wzdłuż granicy z Ukrainą. Według danych wywiadowczych SZRU, są to dwie nowe armie i jeden korpus. Nowe jednostki wkrótce mają uzyskać pełną gotowość operacyjną. Szef ukraińskiego wywiadu pisze w tym kontekście, że Rosja postrzega swoje siły zbrojne jako instrument realizacji celów polityki zagranicznej. „(…) dlatego rozkaz ataku na inne państwo jest dla Moskwy tylko kwestią czasu i okazji”, czytamy w jego artykule.

Zagrożeniem dla Ukrainy jest także postępująca modernizacja techniczna Sił Zbrojnych Federacji Rosyjskich. W ocenie ukraińskiej służby wywiadowczej poziom wyposażenia poszczególnych rodzajów rosyjskiego wojska w nowoczesne systemy bojowe jest już wysoki: Strategiczne Siły Jądrowe – 83 proc., Siły Powietrzno-Kosmiczne – 75 proc., Marynarka Wojenna (z lotnictwem MW włącznie) – 63 proc., Wojska Lądowe – 50 proc. Ogólnie rzecz ujmując, ukraiński wywiad szacuje, że poziom nasycenia rosyjskiego wojska nowoczesnymi systemami bojowymi osiągnął poziom 67 proc.

Koncentracja Sił Zbrojnych Federacji Rosyjskiej w pobliżu ukraińskiej granicy. Il.: SZRU

Kijów z niepokojem patrzy na budowę przez Rosjan nowej bazy wojskowej, która powstaje niedaleko granicy z Ukrainą. Chodzi o obiekt zlokalizowany w Rostowie nad Donem, 60 km od granicy.

Napięcie wśród Ukraińców powodują także zaplanowane na wrzesień rosyjskie ćwiczenia wojskowe Kaukaz-2020. Służby wywiadowcze Kijowa podkreślają, że manewry – w których zapowiedziano udział 120 tys. żołnierzy, 3 tys. bojowych wozów opancerzonych, ok. 300 samolotów i 250 śmigłowców, 50 okrętów nawodnych i 5 okrętów podwodnych – będą realizowane według scenariusza zakładającego atak na inne państwo.

Walerij Kondriatuk spodziewa się, że scenariusz ćwiczeń będzie zakładał wykorzystanie przez Rosję sił zbrojnych do rozwiązania problemu zaopatrzenia Półwyspu Krymskiego w słodką wodę. Warto przypomnieć, że przed aneksją Krymu 85 proc. zapotrzebowania tego regionu na wodę pokrywane było poprzez dostawy z kontynentalnej Ukrainy. Po aneksji dostawy te jednak zostały wstrzymane i teraz Ukraińcy obawiają się, że Federacja Rosyjska wykorzysta ten pretekst do ponownej agresji zbrojnej. Celem operacji mogłoby być przejęcie pełnej kontroli nad Kanałem Północno-Krymskim. Rosjanie nie powinni mieć większych problemów z rozpoczęciem działań zmierzających w tym kierunku, ponieważ w ciągu ostatnich kilku lat Krym stał się obszarem silnie zmilitaryzowanym. W ocenia ukraińskiego wywiadu także rozwój infrastruktury transportowej na półwyspie jest podporządkowany celom wojskowym.

Operacje specjalne, działania polityczne, presja ekonomiczna

Inna kategorię zagrożeń ze strony Federacji Rosyjskiej stanowią m.in. destabilizowanie sytuacji politycznej czy operacje specjalne. Chodzi m.in. o stanowiące element wojny hybrydowej operacje rosyjskich służb specjalnych prowadzone na terytorium Ukrainy. Rosjanie dążą przy tym do siania niezgody i generowania konfliktów w ukraińskim społeczeństwie, a także do podważenia podstaw istnienia państwa ukraińskiego. Rosyjskie służby stawiają na systematyczną dyskredytację idei ukraińskiej państwowości (lansowanie tezy o „sztuczności” ukraińskiego państwa). Na terenach anektowanych Moskwa prowadzi też działania propagandowe, mające na celu wytwarzanie nastrojów społecznych wrogich władzy w Kijowie.

Walerij Kondratiuk pisze w swoim artykule, że rosyjskie operacje specjalne mają na celu także pogorszenie relacji pomiędzy Ukrainą a sąsiednimi państwami, m.in. Polską. Kreml wykorzystuje do tych działań np. politykę historyczną. Ukraiński wywiad jako zagrożenie dla bezpieczeństwa państwa postrzega działania Rosji wymierzone bezpośrednio w państwa sąsiednie: Białoruś, Polskę, Mołdawię, Gruzję. Służby wywiadowcze Ukrainy szczególnie monitorują działania Rosjan w Mołdawii i Gruzji i oceniają, że państwa te Moskwa swego czasu traktowała jako poligon doświadczalny wykorzystywane do sprawdzania skuteczności instrumentów wykorzystywanych w prowadzeniu wojny hybrydowej: od „piątej kolumny”, przez dezinformację po szantaż ekonomiczny.

Kijów ocenia, że poważnym zagrożeniem dla jej bezpieczeństwa jest postępująca wojna gospodarcza z Federacją Rosyjską. To m.in. o presja finansowa, szantaż energetyczny, blokada tranzytu, wypychanie ukraińskich firm z kolejnych rynków, penetracja rynku ukraińskiego przez rosyjskie firmy przykrywkowe. Służba Wywiadu Zagranicznego Ukrainy uważa, że Moskwa sporządziła specjalny rejestr „czułych punktów" w ukraińskiej gospodarce. Uderzenie w nie ma wyrządzić największe szkody. Należą do nich najważniejsze firmy przemysłowe, porty morskie, infrastruktura transportowa, koncerny paliwowo-energetyczne oraz przemysł zbrojeniowy.

Agresja informacyjna i wojna psychologiczna

W ocenie ukraińskiego wywiadu zdominowanie przestrzeni informacyjnej stanowi jeden z podstawowych elementów przygotowań do kolejnej agresji na Ukrainę. Moskwa prowadzi coraz intensywniejsze działania informacyjne i psychologiczne. W operacjach informacyjnych wykorzystywane są media społecznościowe, fake newsy czy profesjonalnie przygotowywane działania dezinformacyjne realizowane poprzez media tradycyjne i elektroniczne. Spośród najbardziej wymownych przykładów rosyjskich operacji informacyjnych przeciwko Ukrainie można wymienić chociażby manipulowanie różnymi wersjami wydarzeń opisującymi przyczyny katastrofy samolotu MH-17, zarzuty o szkoleniu przez Ukrainę terrorystów należących do Państwa Islamskiego czy fałszywe informacje o prowadzeniu tajnych badań nad bronią biologiczną na terytorium Ukrainy.

Kijów jako zagrożenie informacyjne interpretuje także działalność rosyjskich stacji telewizyjnych na Ukrainie. W ocenie wywiadu ich funkcjonowanie wymaga reakcji ze strony państwa, żeby powstrzymać rosyjską agresję informacyjną.

Jako zagrożenie postrzegane są również związki funkcjonującego na Ukrainie Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego z rosyjskimi służbami specjalnymi. Szef Służby Wywiadu Zagranicznego Ukrainy pisze, że Rosjanie wykorzystują cerkiew do oddziaływania psychologicznego (nawet podżegania do protestów) na wiernych.

Działania Rosjan w cyberprzestrzeni

Ukraińskie służby wywiadowcze bacznie przyglądają się także sytuacji w cyberprzestrzeni, a zagrożenia z nią związane uważają za jedne z najpoważniejszych. Ataki cybernetyczne – np. na obiekty infrastruktury krytycznej, strategiczne przedsiębiorstwa (chociażby energetyczne) czy wewnętrzne sieci wykorzystywane przez organy administracji państwowe i siły zbrojne – stanowią jedną z preferowanych przez Rosjan form prowadzenia wojny hybrydowej.

Do zagrożeń cybernetycznych zaliczają się nie tylko klasyczne ataki hakerskie, ale także próby manipulowania opinią publiczną i destabilizowania sytuacji społecznej i politycznej poprzez media społecznościowe. Rosjanie wykorzystują do tego np. specjalnie sfabrykowane fałszywe informacje rozpowszechniane przez pracowników tzw. farm trolli oraz cyfrowe boty, automatycznie rozsyłające treści w sieciach społecznościowych. Są to tzw. operacje wpływu.

Szef ukraińskiego wywiadu przypomina, że w ostatnich latach odnotowano kilka poważnych operacji w cyberprzestrzeni zrealizowanych przez Moskwę w innych państwach. Dotyczyły one np. poprzedniej kampanii przed wyborami prezydenckimi w Stanach Zjednoczonych czy wyborów w państwach europejskich (Wielkiej Brytanii i Holandii). Ponadto niedawno Wielka Brytania, USA i Kanada oskarżyły rosyjskich hakerów o próbę kradzieży wrażliwych informacji na temat przygotowywanej szczepionki przeciwko COVID-19.