Samoloty MiG-29 sa eksploatowane w Polsce już niemal 30 lat, w tym czasie daly sie poznac jako niezawodny sprzet, umozliwiajacy wykonywanie wielu kategorii zadan bojowych w narodowej i sojuszniczej przestrzeni powietrznej. Fot. Miroslaw Wasielewski.

W przyszłym roku Siły Powietrzne będą obchodzić 30. rocznicę wprowadzenia do eksploatacji samolotów myśliwskich MiG-29. Przez wiele lat był to najbardziej zaawansowany typ bojowego statku powietrznego, który pełnił zadania w systemie obrony powietrznej naszego kraju. Ważną rolę w historii MiG-ów-29 w polskim lotnictwie pełnią bydgoskie Wojskowe Zakłady Lotnicze nr 2 S.A., które od 1996 r. serwisują, remontują i doposażają te samoloty, aby wciąż spełniały wymagania Sił Powietrznych, cywilnej administracji kontroli przestrzeni powietrznej i NATO.

Dziś trudno sobie wyobrazić efektywną eksploatację samolotów wojskowych, a w szczególności maszyn bojowych, bez bezpośredniego wsparcia producenta bądź innych wyspecjalizowanych podmiotów świadczących tego typu usługi. W naszym kraju taką placówką, realizującą różnorodne prace związane z obsługami i remontami stałopłatów Sił Powietrznych są, należące do Polskiej Grupy Zbrojeniowej S.A., Wojskowe Zakłady Lotnicze nr 2 S.A. w Bydgoszczy. Obok myśliwców MiG-29 pod opieką specjalistów z miasta nad Brdą są także myśliwsko-bombowe Su-22M4/UM3, wielozadaniowe Lockheed Martin F-16C/D Jastrząb czy też transportowe C-130E Hercules tego samego producenta. Obok prac związanych z doposażeniem bądź modernizacją, szczegółowo przedstawionych poniżej, MiG-i trafiają regularnie do Bydgoszczy w ramach obsług planowych, które są realizowane po 150 i 300 godzinach lotu oraz po 2000 godzinlub sześciu latach eksploatacji. Niniejszy artykuł ma na celu zaprezentowanie kompetencji WZL nr 2 S.A. na przykładzie obsług tych maszyn. To między innymi dzięki utrzymywaniu tych i innych statków powietrznych w gotowości do działań oraz efektywnemu zarządzaniu, bydgoskie zakłady są od lat jednym z najważniejszych punktów na lotniczej i przemysłowej mapie Polski.

Nieco historii, czyli MiG-i trafiają do Polski

Pierwsza partia samolotów MiG-29 trafiła do 1. eskadry, stacjonującego w Mińsku Mazowieckim, 1. Pułku Lotnictwa Myśliwskiego ówczesnych Wojsk Obrony Powietrznej Kraju w 1989 r. (w lipcu cztery jednomiejscowe izdielije 9-12A, w sierpniu trzy dwumiejscowe izd. 9-51) i 1990 r. (w październiku pięć izd. 9-12A). Były to maszyny fabrycznie nowe, wyprodukowane przez zakłady Znamja Truda w Moskwie (izd. 9-12A) i Sokoł w Gorki (izd. 9-51). Pięć lat później uzupełniło je 10 maszyn z „drugiej ręki” (w grudniu 1995 r. – pięć izd. 9-12A i jeden izd. 9-51, w styczniu 1996 r. – cztery izd. 9.12A), pozyskanych z Republiki Czeskiej w drodze wymiany za 11 śmigłowców W-3A Sokół. Ta transakcja pozwoliła na przezbrojenie z MiG-ów-21PF i M 2. eskadry mińskiego pułku. Trzecia i ostatnia partia MiG-ów-29 obejmowała 22 samoloty (formalnie 23, ale jeden – niezdolny do lotu – pozostał w Niemczech i jest obecnie eksponatem Luftwaffenmuseum der Bundeswehr w Gatow pod Berlinem), wycofane ze służby w niemieckiej Luftwaffe i przekazane Polsce na mocy umów międzyrządowych z 29 stycznia 2002 r. i z czerwca 2003 r. za symboliczne 1 euro. Pierwsze trzy samoloty jednomiejscowe dotarły do Bydgoszczy we wrześniu 2003 r., w grudniu przyleciały cztery jednomiejscowe i dwa dwumiejscowe, w kwietniu 2004 r. cztery jednomiejscowe, zaś pozostałe – siedem i dwa – w sierpniu 2004 r. Niemieckie samoloty w toku służby w Luftwaffe zostały doposażone i zmodyfikowane – zależnie od poziomu zrealizowanych prac określano je jako ICAO I oraz ICAO II. Ze względu na znaczny stopień wyeksploatowania i strukturę organizacyjną eskadr lotniczych (16 samolotów w jednostce) ostatecznie do służby w Siłach Powietrznych weszło 14 maszyn standardu ICAO I (z tego trzy tylko na okres 1,5 roku). Po remontach przeprowadzonych w Wojskowych Zakładach Lotniczych nr 2 S.A. w Bydgoszczy trafiły one do 41. eskadry lotnictwa taktycznego z Malborka. W ten sposób, dysponując 44 samolotami typu MiG-29 (36+8), w połowie pierwszej dekady XXI wieku Polska stała się największym użytkownikiem maszyn tego typu w NATO i w Europie Środkowo-Wschodniej. Ostatecznie, po kolejnych zmianach organizacyjnych w Siłach Powietrznych, w dwóch bazach lotniczych jeszcze niedawno eksploatowano 32 samoloty. Pozostałe egzemplarze zostały rozdysponowane jako pomoce szkoleniowe i platformy do różnorodnych prób i badań, a także eksponaty muzealne. Obecnie w służbie pozostaje formalnie 30 maszyn, które służą w 23. Bazie Lotnictwa Taktycznego w Mińsku Mazowieckim i 22. Bazie Lotnictwa Taktycznego w Malborku. W ciągu ostatnich lat utracono w wyniku wypadków dwa egzemplarze – w grudniu 2017 r. rozbił się jednomiejscowy MiG-29 w pobliżu Mińska Mazowieckiego (67, z dostawy z lipca 1989 r., jedna z maszyn poddanych opisanej niżej modernizacji), a w lipcu 2018 r. utracono drugiego MiG-a w pobliżu Pasłęka (4103, eksniemiecka maszyna dostarczona we wrześniu 2003 r.). Poważnemu uszkodzeniu w czerwcu 2016 r. w wyniku pożaru uległ również jeden samolot z malborskiej bazy (4101, eksniemiecki). Do zdarzenia doszło na ziemi podczas technicznego rozruchu silnika. Samolot oczekuje na decyzję o skierowaniu go do remontu.
Obecnie państwa NATO, które obok Polski nadal eksploatują MiG-i-29, podjęły decyzję o ich zastąpieniu przez nowe maszyny wielozadaniowe. Słowacja wybrała ofertę korporacji Lockheed Martin i jej samoloty F-16 Block 70/72 (szerzej w WiT 8/2018), a w Bułgarii rozpisano przetarg na zakup ośmiu nowych maszyn. Także w Polsce niedawno podjęto decyzję o przyspieszeniu programu Harpia, który przewiduje zakup nowych wielozadaniowych samolotów bojowych – według sekretarza stanu w MON Wojciecha Skurkiewicza ich dostawy miałyby się rozpocząć się już w 2024 r.