23 grudnia Ministerstwo Obrony Izraela poinformowało o zawarciu umowy z rządem Republiki Słowackiej dotyczącej dostawy rakietowego systemu przeciwlotniczego średniego zasięgu Israel Aerospace Industries Barak MX.

Kontrakt został podpisany w Tel Awiwie, a jego wartość to 560 mln EUR. Transakcja nie jest zaskoczeniem, bowiem już pod koniec listopada br. słowacki minister obrony Robert Kaliňák w wywiadzie dla portalu „Pravda” poinformował, że kierowany przez niego resort wybrał następcę, przekazanego w kwietniu 2022 r. decyzją poprzedniej ekipy rządowej w darze Siłom Zbrojnym Ukrainy Słowacja przekazała system przeciwlotniczy S-300PMU Ukrainie, rakietowego systemu przeciwlotniczego S-300PMU. Wówczas Kaliňák potwierdził fakt prowadzenia finalnych negocjacji z izraelskim partnerem i rozszerzenie porozumienia o „potężniejsze radary i rakiety o większym zasięgu”, te ostatnie mają skutecznie zwalczać nie tylko samoloty bojowe, śmigłowce i bezzałogowce, ale także pociski balistyczne. O wyborze oferty koncernu Israeli Aerospace Industries z systemem Barak MX Ministerstwo Obrony Republiki Słowackiej poinformowało jeszcze 4 października 2023 r. (wtedy to zapadła również decyzja o zakupie w Polsce 36 zespołów startowych przenośnych przeciwlotniczych zestawów rakietowych Piorun wraz ze 150‒180 pociskami za 65,9 mln EUR, ale do zawarcia umowy do dziś nie doszło). Wówczas mówiono o jednej baterii, składającej się ze stanowiska dowodzenia i trzech wyrzutni z ośmioma pociskami każda, za 128,1 mln EUR. W toku negocjacji Słowacy rozszerzyli zakres i budżet programu modernizacji naziemnej OPL, w efekcie złożona przez stronę izraelską oferta cenowa dotyczyła sześciu baterii i mieć wartość 554 mln EUR netto (665 mln EUR brutto). Ofertę Bratysława zaakceptowała w sierpniu, we wrześniu potwierdzili ją Izraelczycy. Takie warunki miały obowiązywać do końca października br. Z wypowiedzi ministra Kaliňáka można jednak wnioskować, że ostateczna umowa dotyczy innej konfiguracji – wszystko wskazuje, że „rzutem na taśmę” zmieniono zestaw zamówionych rakiet na takie, których poprzednia oferta nie obejmowała, a więc zamiast rakiet LR zamówiono ER, a pozostawiono MR. System Barak MX jest przystosowany do odpalania trzech typów pocisków kierowanych: MR (krótkiego–średniego zasięgu) do zwalczania celów na dystansie 35 km, LR (dalekiego zasięgu) do 70 km i ER (przedłużonego zasięgu) do 150 km, wszystkie wyposażone w aktywne głowice samonaprowadzania na finalnym odcinku trajektorii. Szef słowackiego resortu obrony potwierdził, że chodzi właśnie o pociski zasięgu 150 km.

We wspomnianej wypowiedzi dla portalu „Pravda” minister Kaliňák stwierdził: Obronę przeciwlotniczą mamy już zamkniętą [w domyśle rakietowy system przeciwlotniczy – red.], negocjacje zostały ukończone, ale jeszcze finalizujemy ostatnie kwestie umowy radarowej, na mocy której uzupełniamy kilka stacji radiolokacyjnych wczesnego ostrzegania w celu uzyskania stuprocentowego pokrycia terytorium. […] Będziemy mieć radary przystosowane do wykrywania standardowych celów powietrznych, ale także pocisków balistycznych. To ważna zmiana w stosunku do pierwotnych planów zakupu tego komponentu obrony przeciwlotniczej.

Wcześniej, w ramach modernizacji naziemnego komponentu OPL, Słowacja zamówiła w 2021 r. w Izraelu 17 stacji radiolokacyjnych firmy ELTA Systems Ltd., należącej do koncernu  Israel Aerospace Industries. Żadna z nich nie została jednak dotąd dostarczona. Fot. Israel Aerospace Industries

Nowy system ma chronić przede wszystkim strategicznie ważne obiekty infrastruktury wojskowej i cywilnej, w tym dwie słowackie elektrownie atomowe (w Mochovcach i Jaslovských Bohuniciach). Elastyczność działania Baraka MX, także w terenie górskim, zwiększa też jego wysoka mobilność – wszystkie komponenty są przystosowane do opuszczenia pozycji ogniowej w ciągu kilku minut.

Już wcześniej, w ramach modernizacji naziemnego komponentu OPL, Słowacja zakupiła w Izraelu 17 stacji radiolokacyjnych firmy ELTA Systems Ltd., należącej do koncernu  Israel Aerospace Industries. Umowę podpisano 25 marca 2021 r. i dotyczyła ona  sześciu stacji średniego-dalekiego zasięgu (do 400 km) ELM-2084M-MMR, pięcioma małego/krótkiego zasięgu (150 km) ELM-2084S-MMR/GBAD i sześcioma bliskiego (do 50 km) ELM-2148M MC. Wartość umowy wyniosła ok. 148 mln EUR brutto, a dostawy sprzętu miały zostać zrealizowane w latach 2023‒2025. Realizacja umowy opóźnia się i do grudnia br. żaden z zamówionych radarów nie został jeszcze dostarczony, choć resort obrony sygnalizował wcześniej dostawę czterech radarów ELM-2148M MC do końca kwietnia i dwóch stacji  ELM-2084M-MMR do końca 2024 roku. Z podobnym problemem borykały się także Czechy, które ostatnią z zamówionych w 2019 r. ośmiu stacji ELM-2084 MMR/MADR odebrało w grudniu 2023 r. Ostatni radar MADR przekazany Siłom Zbrojnym Republiki Czeskiej. Ponoć słowacki resort obrony wykorzystał fakt opóźnienia dostaw stacji radiolokacyjnych przy negocjowaniu warunków zakupu systemu Barak MX, a także integracji obydwu umów. Można to rozumieć jako wykorzystanie wcześniej zamówionych stacji – zapewne po modyfikacji i aktualizacji oprogramowania – do współpracy z bateriami rakietowego systemu przeciwlotniczego, dla którego radary rodziny ELM-2084 MMR są standardowymi środkami wskazywania celów. Wspomniana umowa radiolokacyjna dotyczy zapewne właśnie stosownej modyfikacji zamówionych wcześniej stacji ELM-2084M-MMR w kierunku zdolności wykrywania celów balistycznych, a nie zakupu nowych. Kaliňák odniósł się także do kwestii wyboru Baraka MX, podczas gdy np. Polska i Rumunia wybrały amerykańskie Patrioty. Stwierdził, że wybór izraelskiego systemu podyktowany był nie tylko jego znacznie korzystniejszą ceną, ale także krótszym terminem dostawy. Patriot miał być dostępny dopiero w 2029 r., a pierwsza bateria Baraka MX ma zostać dostarczona już pod koniec 2025 r. lub na początku 2026 r. Szef słowackiego resortu obrony podchodzi jednak do tego terminu ostrożnie, zdając sobie sprawę, że negatywny wpływ na realizację zamówienia może mieć obecna sytuacja na Bliskim Wschodzie.

Jedynym dziś nowoczesnym komponentem słowackiej OPL są dwie baterie systemu artyleryjskiego klasy C-RAM MANTIS, przekazane w 2023 r. z zasobów Bundeswehry w ramach mechanizmu Ringtausch. Fot. Ministerstwo Obrony Republiki Słowackiej

Obecnie stan słowackiej obrony przeciwlotniczej jest bardzo zły. Komponent wykrywania celów wciąż stanowią, pamiętające czasy Układu Warszawskiego, choć modernizowane, radary ST-68MSK, P-37MSK, RL-4AM i PRW-17 (w większości przypadków z wyczerpanym resursem), zaś środki ogniowe to trzy baterie systemu 2K12M Kub-M2 (każda z czterema wyrzutniami), których żywotność techniczna ostatecznie kończy się w 2027 r. (była przedłużana czterokrotnie) i 54 mechanizmy startowe przenośnego przeciwlotniczego zestawu rakietowego 9K38 Igła (przydatność ostatnich pocisków upływa w 2025 r.). Warto wspomnieć, że w 2023 r. Słowacja przekazała Ukrainie dwie wyrzutnie 2P25M i jedną stację radiolokacyjną wykrywania celów i naprowadzania rakiet SURN 1S91M2 systemu 2K12M Kub-M2 wraz z częściami zamiennymi i 52 pociskami kierowanymi 3M9ME oraz 148 3M9M3E. Jedyny dziś nowoczesny komponent słowackiej OPL to dwie baterie systemu artyleryjskiego klasy C-RAM MANTIS, przekazane w 2023 r. z zasobów Bundeswehry w ramach mechanizmu Ringtausch Słowacja otrzyma od Niemiec system C-RAM MANTIS [WIDEO].

Wobec faktu wycofania w 2022 r. myśliwców MiG-29AS/UBS i opóźnienia dostaw samolotów F-16 Block 70 Pierwsze F-16 Block 70 przyleciały na Słowację Trzeci słowacki F-16C Fighting Falcon Block 70 w domu, a więc także wdrażania do służby, obecnie główny ciężar obrony powietrznej terytorium Słowacji spoczywa na lotnictwie Węgier, Czech i Polski.