7 czerwca w Porcie Wojennym Gdynia odbyły się uroczystości 50-lecia utworzenia Grupy Okrętów Rozpoznawczych (gOR), jedynego morskiego komponentu polskich Sił Zbrojnych zdolnego do realizacji zadań szeroko pojętego wywiadu elektromagnetycznego.

Ta unikalna, w skali całych Sił Zbrojnych, jednostka została utworzona na mocy rozkazu organizacyjnego dowódcy Marynarki Wojennej w dniu 14 stycznia 1974 roku. Co warto wspomnieć, w związku z charakterem swojej działalności, przez pierwsze niemal 20 lat operowała pod nazwą Grupa Okrętów Hydrograficznych (gOH). W celu maskowania swojej działalności także nazwy okrętów oraz ich malowanie miały upodabniać je do okrętów hydrograficznych. Właściwą nazwę, pod którą występuje do dnia dzisiejszego, jednostka wojskowa otrzymała 1 czerwca 1992 roku wraz z nastaniem odwilży po zakończeniu zimnej wojny i rozpadzie Układu Warszawskiego oraz samego Związku Radzieckiego.

Stan osoby gOR na uroczystości okrągłego jubileuszu swojej jednostki. Fot. kpt. mar. Damian Przybysz

Pierwszym okrętem jaki realizował działania na rzecz nowo utworzonej jednostki był przebudowany do roli okrętu rozpoznawczego, okręt hydrograficzny ORP Bałtyk (264 proj. B63). Jednak już nieco rok po utworzeniu gOH w dniu 17 lutego 1975 roku banderę podniesiono na pierwszym, z dwóch zakontraktowanych, wyspecjalizowanym okręcie rozpoznania radioelektronicznego tzw. SIGINT (signal intelligence) proj. 863, który otrzymał nazwę ORP Nawigator (262). Niemal 15 miesięcy później, w dniu 8 maja 1976 roku, banderę podniesiono na bliźniaczej (lub będąc dokładnym prawie bliźniaczej) jednostce, której nadano nazwę ORP Hydrograf (263). Przeprowadzane w stosunkowo regularnych odstępach czasu remonty połączone z modernizacjami wyposażenia specjalistycznego umożliwiają tym okrętom, mimo ich wieku, w dalszym ciągu wykonywanie zadań, nie ustępując możliwościom młodszym okrętom tej klasy na świecie. Niestety ograniczenia, których nie można ominąć, a które są związane z konstrukcją samych platform i dotyczą m.in.: objętości kadłuba, braku zapasu wyporności, a także niewystarczających rezerw energetycznych powodują że jakiekolwiek dalsze i bardziej gruntowne zabiegi modernizacyjne są niemożliwe. Stąd też zdecydowano się na pozyskanie dwóch nowych okrętów SIGINT, które aktualnie budowane są w ramach programu pk. Delfin. Wykonawcą jednostek został szwedzki koncern Saab, który stosowaną umowę na budowę dwóch nowych okrętów SIGINT ze Skarbem Państwa podpisał 25 listopada 2022 roku (https://zbiam.pl/rozpoznawcze-delfiny-dla-marynarki-wojennej-rp). Umowa ta uprawomocniła się 14 grudnia 2022 roku (https://zbiam.pl/umowa-na-delfiny-dla-marynarki-wojennej-rp-prawomocna). Palenie blach dla prototypowej jednostki, której nadano oznaczenie proj. 107/I oraz nazwę własną Jerzy Różycki (261) miało miejsce 27 kwietnia 2023 roku w, należącej do Grupy Kapitałowej Remontowa Holding S.A., stoczni Remontowa Shipbuilding S.A. w Gdańsku (https://zbiam.pl/symboliczny-poczatek-budowy-nowego-szpiega-dla-polski). Położenie stępki odbyło się natomiast trzy miesiące później w dniu 27 lipca (https://zbiam.pl/pierwszy-delfin-nabiera-ksztaltow). Budowa drugiej jednostki, dla której wybrano imię Henryk Zygalski, zainicjowana została paleniem blach w dniu 15 listopada 2023 roku (https://zbiam.pl/rozpoczeto-prace-przy-drugim-delfinie), podczas gdy położenie stępki odbyło się 23 stycznia bieżącego roku (https://zbiam.pl/remontowa-shibuilding-kladzie-stepke-drugiego-delfina-saab-otwiera-biuro-w-gdansku). Według obecnie obowiązującego harmonogramu mają one wchodzić do eksploatacji począwszy od 2027 roku przejmując zadania od obecnie eksploatowanych okrętów, które pozostaną jednak w służbie. Aktualnym dowódcą gOR jest kmdr por. Marcin Gronek.