Brytyjska 21. Grupa Armii

Cztery ostatnie miesiące wojny na Zachodnioeuropejskim Teatrze działań Wojennych to u nas wciąż mało znany etap II wojny światowej, choć w działaniach tych uczestniczyła polska 1. Dywizja Pancerna. Działania 21. Grupy Armii w 1945 r. można podzielić na cztery etapy: operacja „Veritable”, forsowanie Renu, osłona północnych „kleszczy” okrążających Zagłębie Ruhry i działania w rejonie dolnej Łaby.

W 1945 r. 21. Grupa Armii (21. GA) wkroczyła w składzie trzech armii: kanadyjskiej 1. Armii, brytyjskiej 2. Armii i amerykańskiej 9. Armii. Na jej czele stał marszałek polny Bernard L. Montgomery. Dowódcy armii to (odpowiednio): gen. por. Henry D. G. ,,Harry” Crerar, gen. por. Miles C. Dempsey i gen. por. William H. Simpson. Amerykańska 9. Armia podlegała brytyjskiej 21. GA do 4 kwietnia 1945 r., kiedy to ponownie wróciła pod kontrolę amerykańskiej 12. Grupy Armii. Przez ostatni miesiąc wojny jednak w składzie 21. GA walczył amerykański XVIII Korpus Powietrznodesantowy, składający się z amerykańskiej 82. i 101. Dywizji Powietrznodesantowej (DPD) oraz brytyjskiej 6. DPD.
30 kwietnia 1945 r. na terenie Europy Zachodniej alianckie wojska liczyły sobie 4 084 300 oficerów i żołnierzy w wojskach lądowych oraz 993 480 oficerów i żołnierzy w siłach powietrznych. W 21. GA służyło 835 200 Brytyjczyków, 183 420 Kanadyjczyków i 34 520 Belgów, Czechów, Holendrów, Norwegów i Polaków (stanowiących największą część innych aliantów) – razem 1 053 140 oficerów i żołnierzy. Dla porównania w wojskach amerykańskich w Europie Zachodniej służyło 2 618 020 Amerykanów i 413 140 Wolnych Francuzów, razem 3 031 160 oficerów i żołnierzy. Spośród nich 303 243 amerykańskich oficerów i żołnierzy było w styczniu 1945 r. w 9. Armii, podległej 21. Grupie Armii. Łącznie w Zachodniej Europie walczyło więc 5 077 780 żołnierzy i lotników alianckich.
Zimą 1944/45 r. 21. GA zajmowała front w Holandii i na granicy Niemiec. Kanadyjska 1. Armia była zwrócona frontem na północ, od Wyspy Walcheren wzdłuż rzeki Mozy aż po występ pod Nijmegen. Dalej, w rejonie Arnhem (pozostającym w rękach Niemców), front skręcał na południe. Na tym odcinku, wzdłuż granicy z Niemcami, pozycje zajmowała brytyjska 2. Armia, zwrócona frontem na wschód. Styk z amerykańską 9. Armią znajdował się nieco na wschód od Geilenkirchen, przy zejściu się granic Holandii, Belgii i Niemiec. Armia ta zajmowała pozycje także zwrócona frontem na wschód, aż do styku z amerykańską 12. GA w rejonie Akwizgranu.
W ciągu 1944 r. Brytyjczycy byli zmuszeni rozwiązać dwie dywizje piechoty – 50. Dywizję Piechoty (DP) Northumbrian i 59. DP Staffordshire. W styczniu 1945 r. w 21. GA pozostało więc siedem brytyjskich i dwie kanadyjskie dywizje piechoty, jedna dywizja powietrznodesantowa, trzy brytyjskie, jedna kanadyjska i jedna polska dywizja pancerna, a ponadto kilka samodzielnych brygad (w tym cztery brytyjskie pancerne – dwie z Churchillami i dwie z Shermanami, jedna kanadyjska i jedna czeska pancerna, odpowiednio na Shermanach i Cromwellach), nie licząc specjalizowanej 79. Dywizji Pancernej (DPanc), w której skład włączono też 31. i 33. BPanc, wcześniej samodzielne. W składzie tych dwóch armii było pięć korpusów armijnych, w tym cztery brytyjskie: I KA – gen. por. John T. Crocker, VIII KA – gen. por. Evelyn H. Barker, XII KA – gen. por. Neil M. Ritchie i XXX KA – gen. por. Brian G. Horrocks, a także jeden kanadyjski, II KA – gen. por. Guy G. Simonds. W składzie wojsk brytyjskich na dzień 27 stycznia 1945 r. było 3527 czołgów, w tym: 446 Stuart, 1247 Sherman, 636 Sherman Firefly (z armatą 76,2 mm), 603 Cromwell, 25 Challenger, 35 Comet i 535 Churchill. Dla porównania: Amerykanie i Wolni Francuzi na koniec stycznia dysponowali łącznie 8171 czołgami i 1445 niszczycielami czołgów (M10, M18 i M36).