Przygotowanie do przyszłych wyzwań, z uwzględnieniem eskalacji kryzysów migracyjnych, zdominowało dyskusję ekspertów z dziedziny ochrony granic podczas IV Międzynarodowej Konferencji i Wystawy Bezpieczeństwa Granic InSec 2023 16 marca w Warszawie. Zorganizowane przez Zarząd Targów Warszawskich S.A. przedsięwzięcie było doskonałą okazją do podsumowań ostatnich lat, wymiany poglądów oraz zapoznania się z nowymi rozwiązaniami technicznymi oferowanymi przez przedstawicieli przemysłu.

Konferencja zgromadziła przedstawicieli służb odpowiedzialnych za bezpieczeństwo wewnętrzne państwa i nienaruszalność granicy kraju, w tym m.in. Straży Granicznej, Policji, Sił Zbrojnych RP oraz Krajowej Administracji Skarbowej i Państwowej Straży Pożarnej. Nie zabrakło reprezentantów władz samorządowych z obszarów przygranicznych, którzy byli i są odpowiedzialni za zarządzanie sytuacjami kryzysowymi, z którymi mamy do czynienia od przeszło dwóch lat. Największe wyzwania dla całego systemu ochrony granic stanowiło zapewnienie bezpieczeństwa i uszczelnienie granicy z Białorusią w celu przeciwdziałania nielegalnej imigracji oraz, od agresji zbrojnej Federacji Rosyjskiej na Ukrainę 24 lutego 2022 roku, kontrola ruchu granicznego o niespotykanej dotąd skali, w związku z koniecznością przyjęcia milionów uchodźców z ogarniętego wojną kraju. Podczas największego natężenia kryzysu migracyjnego na granicy polsko-białoruskiej tylko w październiku 2021 roku służby odnotowały 17 tysięcy nielegalnych prób przedostania się na teren Unii Europejskiej. Mimo że w ostatnim czasie działania te znacznie osłabły, to liczba usiłowań forsowania granicy jest ponad stukrotnie wyższa niż w latach przed kryzysem. Z kolei fale uchodźców z Ukrainy charakteryzowały się dużą nieregularnością związaną głównie z różnym natężeniem konfliktu na przestrzeni czasu. Pomimo ustabilizowanej aktualnie sytuacji, nie można wykluczyć eskalacji tego procesu w przyszłości.

Wiele uwagi poświęcono roli Wojsk Obrony Terytorialnej podczas realizacji zadań w sytuacji kryzysu migracyjnego. Fot. Marcin Wiącek

Doświadczenia, jakie państwo polskie wyniosło z tego okresu wskazują na konieczność rozwoju służb, w tym głównie Straży Granicznej, stały proces modernizacji technicznej z wykorzystaniem najbardziej skutecznych rozwiązań technicznych, a także na potrzeby zmian w przepisach prawa. Powyższe obszary uczestnicy konferencji mieli okazję przedyskutować w trzech panelach tematycznych poświęconych przyjętej strategii i zadaniom realizowanym przez poszczególne służby w świetle już zdobytych doświadczeń, koniecznych inwestycji i modernizacji służb ze szczególnym uwzględnieniem łączności, rozpoznania satelitarnego i radioelektronicznego oraz cyberbezpieczeństwa, a także najważniejszym wyzwaniom jakie niesie konieczność ścisłego współdziałania i koordynacji różnych podmiotów odpowiedzialnych za ochronę granicy i zapewnienie bezpieczeństwa obywatelom.

W trakcie konferencji dużo uwagi poświęcono działaniom Wojsk Obrony Terytorialnej, które stanowiły znaczące wsparcie zarówno dla skierowanych na wschodnią granicę wojsk operacyjnych, ale też Straży Granicznej i władz samorządowych. Dzięki szybkiej gotowości do działania i lokalnemu charakterowi pododdziałów, a także specjalistycznym umiejętnościom żołnierzy WOT, mogli oni wypełniać luki realizując zadania w rejonie przygranicznym związane ze wsparciem systemu bezpieczeństwa w tylnej strefie oraz bezpośrednią pomocą uchodźcom już od momentu przekroczenia przez nich polskiej granicy.

Ocenę realizacji zadań ochrony wschodniej granicy UE przedstawili przedstawiciele Europejskiej Agencji Straży Granicznej i Przybrzeżnej – FRONTEX. Fot. Marcin Wiącek

Sprawność i skuteczność realizacji zadań wszystkie służby została wysoko oceniona przez Wojewodę Lubelskiego Lecha Sprawkę. Podkreślił on, że intensywność działań była bezprecedensowa. Wśród wskazywanych przez wojewodę aspektów mogących mieć wpływ na zapewnienie funkcjonariuszom i żołnierzom bardziej swobodnego działania znalazła się kwestia własności gruntów w pasie przygranicznym dzierżawionych bądź znajdujących się w rękach prywatnych. W ocenie Wojewody Lubelskiego proponowane kierunki zmian w przepisach prawa ukierunkowane na ułatwienie skutecznych działań służb powinny w przyszłości zmierzać do wywłaszczenia tych terenów, na których mogłyby wówczas powstawać m.in. instalacje ochronne i drogi dojazdowe.

Z uwagi na fakt, iż wschodnia granica naszego państwa jest jednocześnie granicą Unii Europejskiej, na konferencji nie mogło zabraknąć przedstawicieli Europejskiej Agencji Straży Granicznej i Przybrzeżnej – FRONTEX. Dopytywana o ocenę podjętych przez polskie służby działań Ana Christina Jorge – dyrektorka Dywizji Odpowiedzi Operacyjnej Frontexu zwróciła uwagę na fakt, że żaden kraj nie był przygotowany na taką skalę kryzysu migracyjnego jak na granicy z Białorusią. Podkreśliła, że służby musiały uporać się nie tylko z zabezpieczeniem granicy, ale i z pomocą migrantom. W swoim wystąpieniu poruszyła również aspekt prób wykorzystywania sytuacji przez międzynarodowe zorganizowane grupy przestępcze usiłujące rozszerzać dzięki temu swoją nielegalną działalność na terenie państw europejskich. Jednocześnie, dobrze oceniła funkcjonowanie polskiego systemu ochrony granicy wskazując na właściwy przepływ informacji i współdziałanie.

Uczestnicy konferencji mieli okazję poznać nowe rozwiązania oferowane m.in. przez rodzimy przemysł. Fot. Marcin Wiącek

Podczas towarzyszącej konferencji wystawy wszyscy uczestnicy mieli okazję zapoznać się z najnowocześniejszymi rozwiązaniami oferowanymi przez przemysł w dziedzinie ochrony granicy. Na szczególną uwagę zasługuje coraz powszechniejsze wykorzystanie bezzałogowych aparatów latających. Te coraz bardziej zawansowane technicznie konstrukcje z jednej strony znacząco podnoszą skuteczność służb państwowych realizując głównie zadania rozpoznawcze, a z drugiej są coraz częściej wykorzystywane do działalności przestępczej, głównie przemytu. Dlatego modernizacja techniczna w omawianym obszarze powinna pójść w kierunku wyposażenia w coraz bardziej skuteczne środki rozpoznania z powietrza – w tym różnego rodzaju dronów, które dzięki wysoko rozwiniętym systemom mogą przekazywać obraz wysokiej rozdzielczości, a także prowadzić obserwację wykorzystując np. podczerwień lub termowizję wykrywając nielegalne próby przekraczania granicy.

Wykorzystanie bezzałogowych aparatów latających na szeroką skalę pozwala na większą skuteczność ochrony granicy. Fot. Marcin Wiącek

Z drugiej strony coraz bardziej palącym problemem jest konieczność zapewnienia wysokiej skuteczności w obszarze wykrywania i identyfikacji obcych obiektów latających, a także – w razie konieczności – ich neutralizacji. Kompleksowe rozwiązania rodzimej produkcji zaprezentowała, będąca partnerem konferencji, firma Advanced Protection System z Gdyni. Opracowany i produkowany w Polsce system antydronowy SKYctrl pozwala na trójwymiarowe wykrywanie, śledzenie, klasyfikację i neutralizację obiektów określanych jako LSS (Low-Slow-Small) czyli niewielkich rozmiarów poruszających się na niskich pułapach z niewielką prędkością. Ten wyposażony w precyzyjny radar śledzący 3D system wykrywa obiekty latające w półsferze o promieniu nawet do 10 km. Automatycznie kwalifikuje wykryte obiekty odróżniając aparaty latające od ptaków i pozwala na skuteczne zagłuszanie pasm komunikacji i nawigacji wykorzystywanych przez drony.

Opracowany i produkowany w Polsce system antydronowy SKYctrl został sprawdzony w działaniach zbrojnych na terenie Ukrainy. Fot. Marcin Wiącek

System aktualnie występuje w trzech wersjach: przenośnej, plecakowej do wykorzystania przez piesze patrole lub pododdziały, montowanej na pojazdach i stacjonarnej – kontenerowej. System SKYctrl jest obecnie używany przez w 22 krajach m.in. przez siły zbrojne, ale też do ochrony obiektów infrastruktury krytycznej, czy zapewnienia bezpieczeństwa podczas imprez sportowych. Skuteczność systemu została również przetestowana w warunkach bojowych podczas trwającego konfliktu zbrojnego na terenie Ukrainy.