Bezzałogowy samolot Inochodziec-BLA (Orion) klasy MALE, rosyjski odpowiednik amerykańskiego MQ-1 Predator, wszedł do służby w 2020 r.

Rosyjskie systemy BSP. Samoloty bezzałogowe o dużej długotrwałości lotu

Dwie kategorie „klasycznych” dużych bezzałogowych aparatów latających są powszechnie określane angielskimi skrótami MALE i HALE. Pierwsza kategoria to Medium Altitude Long Endurance, czyli aparaty latające przez dobę lub dłużej na średniej wysokości 6000-7000 m. Druga to aparaty HALE (High Altitude Long Endurance), latające znacznie wyżej, na wysokości kilkunastu kilometrów.

Kronsztadt Inochodziec-BLA

Najważniejszy z rosyjskich BAL klasy MALE to Inochodiec-BLA, inaczej Orion lub Skorpion, firmy Kronsztadt. Ogłoszony przez Ministerstwo Obrony Federacji Rosyjskiej konkurs na opracowanie jednotonowego BSP klasy MALE został rozstrzygnięty w 2011 r. na korzyść firmy Transas (później przekształconej w Kronsztadt Technologie) z St. Petersburga. W październiku 2011 r. firma otrzymała kontrakt o wartości 2,279 mld rubli (70 mln USD) na pracę badawczo-rozwojową o kryptonimie Inochodziec-BLA (jednochodziec; BLA to Bespiłotnyj Letatielnyj Apparat). Wojsko właśnie tak nazywa ten samolot, podczas gdy wewnątrz firmy otrzymał on nazwę Orion, a także oznaczenie izdielije (produkt) 2NL311-10.

Samolot miał rozpocząć próby w locie do końca 2014 r., ale terminu tego nie dotrzymano. Dopiero 26 lipca 2016 r. w Ośrodku Prób w Locie w Żukowskim pierwszy Orion z numerem bocznym 01 wykonał serię „podskoków”, wznosząc się na chwilę nad pas startowy. Jednak Kronsztadowi odmówiono pozwolenia na lot dużym samolotem bez załogi w pobliżu Moskwy i dlatego dalsze próby przeniesiono na małe lotnisko Protasowo pod Riazaniem, 180 km od Moskwy. Kronsztadt zlokalizował tam swoją bazę doświadczalną i w latach 2016-2019 zbudował cztery hangary o wymiarach 20x20 m. 15 października 2016 r. Orion wykonał w Protasowo swój pierwszy lot.

Przebieg i wyniki prób Oriona znamy jedynie wyrywkowo. W maju 2017 r. samolot po raz pierwszy wzniósł się na wysokość 5700 m. Latem 2017 r. na poligonie w Dubrowiczach niedaleko Riazania Orion po raz pierwszy użył uzbrojenia. W lutym 2021 r. rosyjskie Ministerstwo Obrony opublikowało film przedstawiający Oriona wystrzeliwującego przeciwpancerny pocisk kierowany Kornet. W dniu 16 listopada 2019 r. piąty samolot doświadczalny 05 spadł w odległości około 500-600 m od pasa startowego w Protasowo i kilkadziesiąt metrów od budynków mieszkalnych. Aparat został zniszczony; nikt nie odniósł obrażeń, a zniszczenia na ziemi były niewielkie. Przyczyną wypadku był błąd operatora.

Pierwszy Orion z numerem 01 w czasie prób rozpędzania na lotnisku w Żukowskim pod Moskwą. Pierwszy lot wykonał kilka miesięcy później, 15 października 2016 r. w Protasowo koło Riazania.

Produkcja i służba

Kronszadt wyprodukował doświadczalne egzemplarze BSP Orion w małym zakładzie w Tuszyno w Moskwie, w którym nie ma warunków do rozwinięcia produkcji masowej. Dlatego w grudniu 2021 r. Kronsztadt uruchomił nowo wybudowany zakład w mieście Dubna, 100 km na północ od Moskwy, gdzie obecnie trwa produkcja seryjna jego BSP. Kronsztadt dostał od wojska kontrakt na zaledwie jeden zestaw z trzema samolotami w pierwotnej wersji Orion (nie licząc wcześniejszych egzemplarzy testowych); został on dostarczony w kwietniu 2020 r.

Kolejne zestawy produkowane są w nowej wersji Skorpion (izdielije 2NL311-11), w której dodano możliwość przenoszenia do 200 kg uzbrojenia. Skorpion ma maksymalną masę startową 1150 kg, w porównaniu do 1000 kg dla Oriona. W 2020 r. firma otrzymała zamówienie na dostawę pierwszego systemu Skorpion, a łącznie do końca 2023 r. planowała wyprodukować 10 takich systemów z 30 samolotami. Nie wiadomo, czy plany te w 2022 r. uległy zmianie wobec wojny z Ukrainą; jeśli tak – to tylko w górę. Podobno produkcja seryjna w latach 2022-2024 idzie szybko.

Rosyjskie systemy BSP. Samoloty bezzałogowe o dużej długotrwałości lotu

Bezzałogowe statki powietrzne Inochodziec początkowo planowane były przede wszystkim dla lotnictwa morskiego, gdzie ich głównym zadaniem jest prowadzenie rozpoznania i wskazywanie celów przeciwokrętowym pociskom kierowanym wystrzeliwanym z morza i z lądu. Pierwszy zestaw Orionów najprawdopodobniej rozmieszczono w bazie doświadczalnej lotnictwa morskiego Kirowskoje na Krymie, podporządkowanej 929. Centrum Prób w Locie Ministerstwa Obrony z Achtubinska. Pierwsze zdjęcia satelitarne BSP Inochodziec na lotnisku Kirowskoje pochodzą z września 2020 roku. Kolejne zestawy Skorpion miały zostać wcielone do 216. pułku bezzałogowych aparatów latających w Siewieromorsku-2, należącego do Floty Północnej, a następnie do pułku lotnictwa morskiego Floty Pacyfiku w bazie Jelizowo na Kamczatce. Jest bardzo prawdopodobne, że w wyniku wojny w Ukrainie plany te uległy zmianie.

W 2018 r. dwa samoloty Inochodziec wysłano do rosyjskiej bazy Hmeimim w Syrii, skąd wykonały one około 60 lotów o łącznym czasie ponad 200 godzin. Większość z nich były to misje rozpoznawcze, jednakże Inochodziec zrzucał tam także 20-kilogramowe kierowane bomby lotnicze KAB-20, zrobione specjalnie dla BAL.

Niewiele wiadomo na temat zastosowania Inochodźców w Ukrainie, ale są one tam aktywne. Pierwsze potwierdzenie nadeszło 7 kwietnia 2022 r., kiedy pojawiły się zdjęcia szczątków Inochodźca zestrzelonego przez ukraińską obronę przeciwlotniczą. Do wiosny 2024 r. potwierdzono utratę łącznie sześciu BAL tego typu, w tym raz 27 kwietnia 2023 r. koło Chersonia wśród szczątków znaleziono także bombę kierowaną KAB-20. Na filmach publikowanych przez Ministerstwo Obrony Rosji i mających przedstawiać użycie Inochodźca w Ukrainie jest on niekiedy uzbrojony w dwa przeciwpancerne pociski kierowane Kornet odpalane z wyrzutni tubowych. To jednak niekoniecznie musi być prawda, a filmy mogą pochodzić z ćwiczeń. Najczęściej Inochodźce operują z lotniska w Taganrogu, oddalonego o 150–300 km od obszaru walk. Na zdjęciu satelitarnym tego lotniska z 9 lipca 2023 r. widać trzy BAL Inochodźiec.

W sierpniu 2017 r. Kronsztadt podpisał umowę z centralą handlu uzbrojeniem Rosoboronexport dotyczącą promowania Oriona-E za granicą. Rosjanie liczą na swoich tradycyjnych klientów w Azji Południowo-Wschodniej oraz na Bliskim Wschodzie i w Afryce Północnej. Orion-E będzie tam jednak musiał stawić czoła silnej konkurencji ze strony Chin. Rosjanie zapewniają, że Orion jest lepszy od podobnych chińskich BAL CASC CH-4 i Chengdu Wing Loong I, jednakże to chińskie bezzałogowe aparaty latające są już w produkcji na dużą skalę i zostały zakupione przez kilku tradycyjnych nabywców rosyjskiego sprzętu, w tym dwa państwa poradzieckie, Kazachstan i Uzbekistan.

Kronsztadt Inochodziec-BLA to bezzałogowy samolot rozpoznawczy klasy MALE z możliwością przenoszenia uzbrojenia, rosyjski odpowiednik amerykańskiego samolotu General Atomics MQ-1 Predator. Samolot ma długie, proste skrzydło i usterzenie w kształcie litery V; jest napędzany jednym silnikiem tłokowym ze śmigłem pchającym. Posiada wciągane podwozie z przednim kołem, a także składany wspornik chroniący śmigło. Tworząc Inochodźca, Kronsztadt opanował unikatowe w Rosji technologie, w tym cienkościenne ultralekkie konstrukcje wykonane z kompozytów węglowych metodą infuzji próżniowej. Cała konstrukcja nośna płatowca wykonana jest z kompozytów. Aby umożliwić działanie w zimnych regionach, BSP ma elektroimpulsowy system odladzania (cienkie struktury z włókna węglowego nie mogą być p

dgrzewane). Jest to także pierwszy w Rosji w pełni elektryczny samolot tej wielkości: nie ma ani instalacji hydraulicznej ani instalacji pneumatycznej, a wszystkie napędy są elektryczne.
Napędem jest jeden silnik tłokowy APD-115T (Awiacjonnyj Porszniewoj Dwigatiel) firmy Itłan z Rybińska, o mocy 86 kW (115 KM), będący w rzeczywistości przerobionym austriackim silnikiem Rotax 914. Silnik napędza dwułopatowe kompozytowe śmigło AW-115 (Awiacjonnyj Wint) o zmiennym skoku wyprodukowane przez firmę Aerosiła (która produkuje wszystkie śmigła w Rosji).
Inochodziec rozpoczął próby w locie z tymczasowym silnikiem w tzw. wersji KO-1 (Konstruktiwnyj Oblik, kształt konstrukcyjny) bez turbosprężarki i jedynie z niewielkimi zmianami w układzie sterowania. Śmigło nie było regulowane, a jego skok był stały. Późniejsze samoloty napędzane są silnikami APD-115T KO-2, z turbosprężarką i rosyjskim systemem sterowania. Nie jest to jeszcze wersja ostateczna; wprowadzane są dalsze zmiany w czujnikach, siłownikach i okablowaniu.

Rosyjskie systemy BSP. Samoloty bezzałogowe o dużej długotrwałości lotu

Samolot ma dwie komory na systemy zadaniowe, małą z przodu i większą w środkowej części kadłuba. W komorze dziobowej standardowo montowana jest głowica optoelektroniczna MOES moskiewskiej firmy NPK SPP, powstała z wykorzystaniem platformy Argos południowoafrykańskiej firmy Airbus DS Optronics. MOES ma średnicę 410 mm i masę 56 kg. Znajduje się w niej kamera termowizyjna z obiektywem zmiennoogniskowym, dwie kamery telewizyjne (szerokokątna i zoom), laserowy dalmierz i wskaźnik celu. Głowica może wykrywać, automatycznie śledzić i wskazywać cele dla uzbrojenia kierowanego.

Makieta bezzałogowego samolotu rozpoznawczo-uderzeniowego Inochodziec-RU (Sirius), dwukrotnie większego od Inochodźca--BLA i zabierającego do 450 kg uzbrojenia, na wystawie Armia 2020. Sirius wykonał pierwszy lot
27 lutego 2023 r.

Pozostała aparatura rozpoznawcza, umieszczana w komorze centralnej, jest opcjonalna. Można tam zabudować zestaw cyfrowych aparatów fotograficznych instytutu CNIIAG lub stację radiolokacyjną obserwacji okrężnej z pasywnym skanowaniem elektronicznym firmy NIIP im. Tichomirowa, osłoniętą dużą radioprzezroczystą kopułą. W innej konfiguracji w obu komorach można zainstalować systemy rozpoznania radiotechnicznego. Wreszcie, w zadaniach walki radioelektronicznej Inochodziec zabiera duży podkadłubowy zasobnik z aparaturą zakłócającą stacje radiolokacyjne obrony powietrznej przeciwnika. Samolot nie ma żadnych środków obrony własnej, w każdym razie jak dotychczas.

Układ sterowania lotem i nawigacji zapewnia automatyczny start i lądowanie, a także lot autonomiczny. Mały czujnik obrazujący na podczerwień, który pomaga w automatycznym lądowaniu, znajduje się przed głowicą MOES, pod nosem.

Samolot jest wyposażony w system łączności opracowany przez firmę Kronsztadt, umożliwiający przesyłanie poleceń, telemetrii i informacji o celu na odległość do 250 km lub większą, jeśli używany jest dodatkowy retranslator. W 2022 r. rozpoczęły się próby w locie samolotu z terminalem łączności satelitarnej Akcent-SM firmy Zawod Edelwejs ze Smoleńska, zainstalowanym u góry w przedniej części kadłuba, który pozwala na nieograniczony promień działania (kryptonim tego projektu to Inochodiec-BLA-S).Wersja Skorpion ma dwa wysięgniki na uzbrojenie pod skrzydłem i jeden pod środkową częścią kadłuba. Łącznie może przenosić do sześciu kierowanych bomb lotniczych o masie do 25 kg (na belkach zdwojonych) lub trzy bomby o masie do 50 kg, albo do czterech przeciwpancernych pocisków kierowanych, na przykład Kornet lub Wichr. System zarządzania uzbrojeniem SUO-90P kontroluje zrzut bomb i odpalenie rakiet.

Zobacz więcej materiałów w pełnym wydaniu artykułu w wersji elektronicznej >>