Su-25 SP Azerbejdżanu. Jeden taki samolot został zestrzelony na pewno, ale uwzględniając dużą „żywotność” Su-25,
nie można wykluczyć także uszkodzenia innych Su-25, któym udało się powrócić do bazy.
Udział w konflikcie ormiańsko-azerskim systemów bezzałogowych statków powietrznych już został opisany na łamach „Lotnictwo Aviation International” 12/2020, dlatego tym razem skupimy się na udziale w wojnie lotnictwa klasycznego.
Trzonem SP Azerbejdżanu (Hərbi Hava Qüvvələri, HHQ) są samoloty myśliwskie MiG-29 i szturmowce Su-25. Ilości ewidencyjne sprzętu i jego gotowość operacyjna, nie są podawane do publicznej wiadomości, a zatem są trudne do ustalenia. Z tego powodu medialne szacunki różnią się znacząco od siebie – generalnie jedna eskadra lotnicza jest uzbrojona w myśliwce MiG-29, a druga w samoloty szturmowe Su-25. Zarówno w czasie azersko-tureckich ćwiczeń lotniczych „TurAZ Qartali-2020”, jak i wcześniejszych ćwiczeniach lotno-taktycznych, w powietrze wzbijały się samoloty myśliwskie MiG-29 i szturmowce Su-25, zazwyczaj w parach.
W listopadzie 2005 r. Azerbejdżan podpisał kontrakt o wartości 55,41 mln USD w wyniku którego pozyskał na Ukrainie 12 samolotów myśliwskich MiG-29, izdielije 9-13 z numerami bocznymi 1-12 oraz 2 szkolno-bojowe MiG-29UB, izdielije 9-51 z numerami 14 i 20. Maszyny zostały wyprodukowane w latach 1987-1988, do Sił Powietrznych Azerbejdżanu przybyły po kapitalnym remoncie. Kontrakt zrealizowano w latach 2006-2007.
Symboliczne zdjęcie z ćwiczeń „TurAz Qartali-2019” – po lewej azerski MiG-29 po prawej turecki F-16, w tle – śmigłowce w przelocie z flagami narodowymi.
W czasie służby „dwudziestych dziewiątek” zdarzyły się dwa wypadki. 29 stycznia 2008 r. podczas lotu szkolnego rozbił się MiG-29UB z numerem bocznym 20, zginęli obaj piloci – ppłk Fakhraddin Asgarov (Fəxrəddin Əsgərov) i kpt Afgan Aslanov (Əfqan Aslanov). Natomiast 24 lipca 2019 r. rozbił się drugi MiG-29 wykonujący lot ćwiczebny nad Morzem Kaspijskim. Tym razem zginął doświadczony pilot, ppłk Rashad Atakishiyev (Rəşad Atakişiyev). Katastrofa odbiła się głośnym echem w Azerbejdżanie i wzbudziła dyskusję na temat zdolności bojowej posiadanych MiG-29. Jako przyczynę rozbicia się MiG-29 podano zderzenie ze stadem ptaków, co spowodowało obrażenia u pilota i utratę panowania nad samolotem, bez możliwości katapultowania się.
Katastrofa MiG-29UB w 2008 r. skutkowała pozyskaniem w roku następnym jeszcze jednego samolotu MiG-29UB z numerem bocznym 33. Niezależnie od tego, w 2011 r. zakupiono na Ukrainie dodatkowego MiG-29UB. Prawdopodobnie dlatego w źródłach zachodnich można spotkać informacje o pozyskaniu przez SP Azerbejdżanu łącznie 16 MiG-29 – 12 samolotów jednomiejscowych MiG-29 i 4 dwumiejscowych MiG-29UB. Razem z maszynami szkolno-bojowymi zakupiono także ukraiński trenażer Sokół-KTS, komplet kierowanych pocisków rakietowych „powietrze-powietrze” R-27 produkowanych przez firmę Artem, amunicję kalibru 30 mm do działka pokładowego itd. W 2008 r. co najmniej trzy myśliwce MiG-29 SP Azerbejdżanu przeszły remont na Ukrainie w zakładach LDARZ. Eskadra MiG-29 (MIQ-29 Eskadrilya) stacjonuje w bazie lotniczej Nasosnaja (Nasosni) w Hacı Zeynalabdin, osiedlu wydzielonym miasta Sumgait, zwanej potocznie bazą MiG-29 (MIQ-29 Bazasi).
Pięścią uderzeniową SP Azerbejdżanu są samoloty szturmowe Su-25, służące w jednej eskadrze (Su-25 Eskadrilyasi), której miejscem stacjonowania jest baza lotnicza w pobliżu Kiurdamir (Kürdəmir), zwana także po prostu bazą lotnictwa uderzeniowego (Hücum Bazasi). Głównym dostawcą szturmowców Su-25 dla SP Azerbejdżanu była Gruzja. W 2002 r. pozyskano z tego kraju 6 samolotów jednomiejscowych Su-25, a w 2005 r. kolejnych sześć i jeden dwumiejscowy samolot szkolno-bojowy Su-25UB.
Według doniesień medialnych 15 szturmowców Su-25, składanych w zakładach TAM w Tbilisi, pozyskano z Gruzji w 2008 r., wraz z niezbędną dokumentacją techniczną. Od ok. 2010 r. samoloty szturmowe Su-25 kompletowano i montowano w Azerbejdżanie, w zakładach w Sumgaicie, które dzięki wspomnianej dokumentacji technicznej uzyskały potencjał do remontowania Su-25 (silniki kupowano bezpośrednio w Rosji). Współpraca ze stroną gruzińską dotyczyła nie tylko przekazanej dokumentacji, ale także części zamiennych, specjalistycznej pomocy technicznej itp. Być może prowadzono także jakieś modernizacje, bowiem w czasie wystawy ADEX-2014 podpisano porozumienie o powstaniu spółki Paramount Aerospace Azerbaijan z udziałem południowoafrykańskiej firmy Paramount i azerbejdżańskiej Azairtechservice, która miała specjalizować się w produkcji i modernizacji systemów bezzałogowych statków powietrznych, śmigłowców transportowych Mi-17 i bojowych Mi-24 oraz samolotów myśliwskich MiG-29 i szturmowych Su-25.
W ostatnim czasie azerskie Su-25M zostały doposażone, przystosowano je bowiem do użycia kierowanych bomb lotniczych QFAB-250 wagomiaru 250 kg, co wymagało przeprowadzenia odpowiednich testów i wypracowania taktyki użycia. Jest to efekt bezprecendensowego zbliżenia polityczno--wojskowego z Turcją.
Według mediów tureckich w 2019 r. firma ASELSAN zintegrowała system naprowadzania laserowego LGK z rosyjską bombą odłamkowo-burzącą OFAB-250, co w efekcie dało bombę kierowaną oznaczaną jako LGK-OFAB lub QFAB. Na IDELF-2019 zaprezentowano bombę QFAB-250 LG, zastosowaną później bojowo w Karabachu.
Można założyć, że w wojnie Su-25M SP Azerbejdżanu używały bomb kierowanych rodziny QFAB, najpewniej QFAB-250 LG. Według mediów tureckich Su-25 współpracowały z bezzałogowymi statkami powietrznymi TB2, co oznacza, że drony wskazywały cele dla bomb poprzez ich podświetlenie, a następnie – czego potwierdzeniem są nagrania wideo – rejestrowały również skutki przeprowadzonych uderzeń lotniczych. Filmy publikowane przez Ministerstwo Obrony Azerbejdżanu wskazują, że ataki wykonywano w dzień i w nocy, a zwalczanymi obiektami były umocnione pozycje piechoty, infrastruktura, pojazdy itd.
Pełna wersja artykułu
Pełna wersja artykułu
Pełna wersja artykułu
