Amerykańska montownia samolotów myśliwskich P-40 w Iranie.

Iran szacha Rezy Pahlawiego w latach 30. XX wieku bardzo szybko stawał się nowoczesnym państwem. Dla niektórych – zbyt szybko. Ofiarami modernizacji – często przypadkowymi – stawały się tradycje kulturowe, religijne i narodowe.

Interesującym przykładem jest... nakrycie głowy. W dawnej Persji wskazywało ono na pozycję społeczną, zawodową, wyznawaną religię. W sierpniu 1927 r. nakazano nakrywać głowę „czapką narodową” albo „czapką Pahlawiego”, będącą w gruncie rzeczy odmianą francuskiego kepi. Dzięki temu europeizacja – i demokratyzacja – społeczeństwa była łatwo zauważalna. Tradycjonaliści uważali jednak, że noszenie kepi zmusza do porzucenia tradycyjnych strojów i utrudnia modlitwę, podczas której muzułmanin bije pokłony. Rząd zezwolił zatem na to, aby podczas modlitwy „czapkę Pahlawiego” odwracać daszkiem do tyłu. Problem wydawał się rozwiązany.

Hawker Audax – podstawowy irański samolot współpracy z armią, wyposażony – inaczej niż większość Audaxów – w silnik gwiazdowy.

W połowie lat 30. okazało się jednak, że „perska czapka” nie stanowi już symbolu modernizacji i europeizacji, tylko symbol zapatrzenia w XIX wiek i militaryzacji. W czerwcu 1935 r. medżlis – irański parlament – nakazał, aby mężczyźni nosili fedory, czyli europejski kapelusz z rondem (modne w tym czasie: nosił je np. Indiana Jones). Rondo uniemożliwiało prawidłową modlitwę. Doprowadziło to do niezadowolenia społecznego. W drugim co do wielkości mieście Iranu – Mashadzie – wybuchły zamieszki, do których krwawego spacyfikowania użyto wojska. Zamieszki miały jednak drugie dno: Mashad jest stolicą Chorasanu, prowincji na północno-wschodnich kresach Iranu, niechętnej centralizacji państwa i poddanej wpływom tradycyjnego islamu.

Teoretycznie Iran miał rozwijać się w oparciu o trzy filary. Oficjalne hasło państwa brzmiało: „Islam, Szach, Naród”. Modernizując kraj szach jednak ograniczał wpływ kleru muzułmańskiego na społeczeństwo, chociażby ograniczając szkolnictwo religijne na rzecz państwowego i dążąc do emancypacji kobiet. Centralizując władzę szach zraził do siebie również przywódców społeczności lokalnych. Jego władza stawała się coraz mniej popularna.

Jednym ze sposobów zwiększenia popularności wewnątrz własnego społeczeństwa jest osiągnięcie sukcesu zewnętrznego. Sukces taki zamierzał osiągnąć szach na polu polityki naftowej. Umowa pomiędzy Iranem a Anglo-Persian Oil Company – dziś British Petroleum – dawała rządowi w Teheranie jedynie 16% dochodów z wydobycia i sprzedaży ropy naftowej. Zarówno rząd jak i społeczeństwo byli przekonani o niesprawiedliwości tego układu. Dyplomacja irańska zaczęła w latach 20. renegocjować porozumienie i chciała podziału dochodów fifty-fifty: 50%. Anglo-Persian Oil Company nie było oczywiście chętne, miało również bardzo silne poparcie brytyjskiego rządu.

W tym czasie światowe firmy naftowe negocjowały bowiem kartel – zwany „Porozumieniem Czerwonej Linii” – regulujący poszukiwania, wydobycie i handel na obszarze Bliskiego Wschodu. „Czerwona Linia” nakreślona w 1928 r. wyznaczała obszar, na którym porozumienie to obowiązywało: Iran znajdował się poza nią. Tam rząd brytyjski nie musiał obawiać się konkurencji, poświęcił więc całą swoją energię na popieranie Anglo-Persian Oil Company.

W 1931 r. udało się nawet osiągnąć porozumienie, z którego byli zadowoleni Irańczycy. Bardzo szybko okazało się jednak, że ze względu na Wielki Kryzys i nadprodukcję ropy naftowej nie było ono dla nich korzystne i faktycznie ograniczało dochody Teheranu. Nad sprawą obradowała Liga Narodów, oraz Stały Trybunał Sprawiedliwości Międzynarodowej w Hadze. Umowę podpisano w 1933 r. i chociaż zwiększała dochody skarbu państwa irańskiego o 4%, to powszechnie była traktowana jako zwycięstwo Brytyjczyków. Jako że na skrócenie negocjacji – i zgodę na niektóre warunki Anglo-Persian Oil Company – nalegał szach, odżyły pogłoski o tym, że był brytyjskim agentem. (Podejrzewano go o to zresztą od chwili, w której przeprowadził zamach stanu
i zdobył władzę.)