Klucz samolotów Hawker Hart – mniej więcej w takim szyku bombowce te miały wykonywać zadania bojowe.
Spośród ponad 1000 wyprodukowanych samolotów Hawker Hart większość trafiła do formacji Royal Air Force. W styczniu 1930 r. uzbrojono weń 33. dywizjon. W przeciągu trzech następnych lat wyprodukowano 468 samolotów w wersji bombowej (wraz z prototypami). Trafiły one do dywizjonów czynnych stacjonujących na terenie Wysp Brytyjskich, a w kolejnych latach wyposażono w nie dywizjony rezerwy RAF – 500., 501., Harty stanowiły też wyposażenie dywizjonów stacjonujących w koloniach i bazach na terenie państw zaprzyjaźnionych: w Indiach, w Egipcie i Palestynie, w Adenie, a nawet i w Kenii.
Dywizjony te były wyposażone w Harty przystosowane do terenu, w którym przyszło im latać: 57 maszyn Hart India – do klimatu gorącego i wilgotnego, natomiast 46 maszyn Hart Special – do klimatu gorącego i suchego, typowego dla Bliskiego Wschodu. Specyficzną formacją posługującą się Hartami był 24. dywizjon – będący właściwie RAF-owskimi liniami lotniczymi – wyposażony w kilkadziesiąt różnych samolotów i obsługujący pasażerskie połączenia w całym Imperium. Nieuzbrojone Harty służyły tam od 1933 do 1942 r. jako maszyny łącznikowe i pasażerskie.
Dywizjony bombowe stacjonujące na Wyspach Brytyjskich służyły natomiast do obrony Wielkiej Brytanii. Uznawano bowiem, że niemożliwością jest przechwycenie wrogiej wyprawy bombowej, a jedyne co może powstrzymać przeciwnika przed zaatakowaniem Londynu, to strach przed potężnym uderzeniem odwetowym. Po 1933 r. – wycofaniu się Niemiec z rozmów rozbrojeniowych w Genewie i rozpoczęciu kolejnej zbrojeniowej pięciolatki w Związku Sowieckim – Hawkery Harty były narzędziem służącym do rozbudowy sił bombowych RAF. Dlatego też nowe maszyny dostarczano jako dwustery, podobnie przebudowywano i starsze egzemplarze. Były one wykorzystywane tak do przezbrajania starych dywizjonów, jak i tworzenia nowych. Los tych dyonów został szczegółowo przedstawiony w tabeli 1.
Jesienią 1935 r. dywizjony RAF zaczęły dostawać Hawkery Hindy – pierwszy otrzymał je nowoutworzony 21. dywizjon. (Dywizjony powstałe w latach 30. XX wieku i noszące numery formacji istniejących w czasie Wielkiej Wojny – jak na przykład 21. dyon – były określane przez Brytyjczyków jako „reformed”, czyli odtwarzane). Do wiosny 1937 r. dostarczono 338 maszyn. Służyły one zarówno do formowania nowych jednostek bombowych, jak i do uzupełniania i zastępowania Hartów w dyonach już istniejących – w tej roli trafiły do 20 dywizjonów. Jako samoloty pomocnicze przewinęły się natomiast przez kolejnych 30 dyonów. Ostatnim dywizjonem operującym Hindami z baz na Wyspach Brytyjskich był 613. dyon współpracy z armią, który zdał swoje maszyny w listopadzie 1939 r. (otrzymał wówczas Hawkery Hectory).
Nowa kariera Hindów – a także mniej zużytych Hartów – rozpoczęła się w 1938 r. w formacjach szkolnych. Po szkoleniu podstawowym – odbywanym na Tiger Mothach firmy de Havilland – młodzi piloci odbywali loty na Hawkerach, traktowanych jako maszyny przejściowe, przed lotami na maszynach bojowych. Dwupłatowce Hawkera pilotowali najprawdopodobniej wszyscy brytyjscy piloci służący w RAF w 1939 r. – lub niemal wszyscy. Bardzo wielu pilotów szkolonych już w czasie wojny zetknęło się z tymi maszynami, także w Rodezji i Kanadzie, dokąd po 1939 r. przeniosła się znaczna część brytyjskiego szkolenia lotniczego, wraz z samolotami.
Pierwsze bombowce Hawker Hind trafiły w 1930 r. do 33. dyonu RAF. Zastąpiły tam Hawker Horsley (na zdjęciu), powstałe trzy lata wcześniej, ale należące do poprzedniej epoki. Hind był szybszy o około 100 km/h, niemal dwa razy mniejszy i lżejszy, choć przenosił trzykrotnie mniejszy ładunek bojowy.
Pierwszą jednostką, w której samoloty Hawker Audax zastąpiły – w 1932 r. – maszyny Armstrong Whitworth Atlas był 4. dywizjon współpracy z armią. W początkach 1937 r. wymieniono je na Hawkery Hectory, aby w styczniu 1939 r. wymienić je na Westlandy Lysandery. Podobnie rzecz miała się z innymi brytyjskimi dywizjonami Audaxów – 2., 13., 16., 26., 615. – jedynie 16 nie używał Audaxów, wcześniej bowiem został przezbrojony w Lysandery. Nieco inaczej kształtował się los dywizjonów RAF w bazach zamorskich.
W Indiach przezbrojono cztery dywizjony – 5., 20., 28. i 146; w Iraku i w Egipcie dwa: 52. i 208.; a w Kenii jeden – 237. Większość z nich zachowała swoje dwupłatowce do 1941 lub 1942 r., a nowymi maszynami stały się Lysandery oraz Curtissy Mohawki. Co ciekawe, zanim 5. i 146. dywizjony otrzymały Mohawki, wykonywały zadania obrony powietrznej nad Bengalem na Audaxach. Na szczęście nie dochodziło do walk powietrznych z samolotami japońskimi. Na Audaxach szkolono też w latach 1934-1938 liczne dywizjony bombowe – 61., 63., 77., 105., 114., 144., 148., 211. i 226; latały one także jako samoloty dyspozycyjne w dywizjonach transportowych: 24., 173. i 267.
W 1937 r. wyprodukowano 178 Hawkerów Hectorów, które trafiły do sześciu dywizjonów czynnych – 2., 4., 13., 26., 53. i 59.; a następnie do dywizjonów Royal Auxiliary Air Force (602., 612., 613., 614. i 615.). Dywizjony RAAF otrzymywały Hectory jeszcze w 1939 r., a 613. – w listopadzie tego roku. Były to samoloty niegdyś latające w dywizjonach czynnych, które były przezbrajane w Westlandy Lysandry. Hectory były jednak maszynami niewiele od nich gorszymi, toteż rozważano ich użycie na froncie przeciwniemieckim.
Do przerzutu do Francji nie doszło, chociaż Hectory patrolowały podejścia do angielskich portów, latały z zaopatrzeniem nad Dunkierkę, a 26 maja sześć samolotów wykonało nawet atak bombowy na jedną z niemieckich kolumn podążających w stronę tego miasta. Jeden z Hectorów został uszkodzony podczas tych akcji i przymusowo lądował w okolicach Dover. W kolejnym miesiącu dywizjon pożegnał się jednak z dwupłatowcami.
Hectory – podobnie jak i Audaxy – były następnie wykorzystywane do lotów łącznikowych i szkolnych, jednak przyszło im przeżyć jeszcze jedną, ciekawą przygodę lotniczą w szeregach operacyjnego dywizjony RAF.
Otóż wiosną 1941 r. wyprodukowano pierwsze szybowce desantowe General Aircraft Hotspur. Początkowo do ich holowania używano dwusilnikowych dwupłatowych bombowców Boulton Paul Overstrand, jednak wydajniejsze okazały się jednosilnikowe maszyny Hawkera. W styczniu 1942 r. ośrodek badawczy przemianowano w 296. dywizjon, który w eskadrze A używał Hartów, a w eskadrze B – Hectorów. Latem 1942 r. do dywizjonu – w związku z pojawieniem się cięższych szybowców Airspped Horsa – przydzielono dwusilnikowe bombowce Armstrong-Whitworth Whitley i był to praktycznie koniec kariery Hectorów. Przynajmniej w RAF, do 1945 r. bowiem w Irlandii latały jeszcze Hectory, których trzynaście przekazano temu państwu w 1941 r.
W działaniach zbrojnych w latach 30. XX wieku wzięły natomiast udział Hawkery Harty stacjonujące w Indiach. Co charakterystyczne, walczyły wówczas w tych samych miejscach, w których walki toczą się współcześnie. Jednym z punktów zapalnych była „Granica Północno-Zachodnia Cesarstwa Indii”, czyli współczesne pogranicze Pakistanu i Afganistanu.
W okresach spokoju lotnictwo brytyjskie było wykorzystywane do patrolowania granic, jednak dość regularnie plemiona afgańskie – dla których granica była jedynie sztuczną linią – podejmowały wyprawy zbrojne. Jednym z agresywniejszych plemion pusztuńskich byli Mohmandowie, wobec których w sierpniu 1933 r. podjęto ekspedycję pacyfikacyjną. Nie przyniosła ona pożądanych rezultatów, więc w sierpniu i wrześniu 1935 r. powtórzono ją na większą skalę: w walce wzięły udział dwie brygady Armii Indyjskiej, zgrupowanie czołgów oraz kilkanaście samolotów rozpoznawczych.
Kolejnym poważnym przedsięwzięciem wojennym były kampanie w Waziristanie. W listopadzie 1936 r. Pusztuni rozpoczęli ostrzeliwanie brytyjskich i indyjskich obozów wojskowych, na co Imperium odpowiedziało skierowaniem tam – wiosną następnego roku – blisko 60 000 żołnierzy, w tym cztery liniowe brygady piechoty, wsparte pięcioma zmotoryzowanym bateriami artylerii i dwiema kompaniami czołgów. Komponent lotniczy stanowiło sześć dywizjonów wyposażonych w Westlandy Wapiti, Hawkery Harty oraz Hawkery Audaxy. Lotnictwo miało zapewnić przede wszystkim rozpoznanie, wykrywanie koncentracji przeciwnika, łączność oraz kierowanie ogniem artylerii. Dodatkowymi zadaniami było zaopatrywanie własnych wojsk z powietrza i bombardowanie przeciwnika.
Po dość ciężkich walkach latem i jesienią 1937 r. sytuacja w Waziristanie została spacyfikowana, ale drobne potyczki trwały do początków 1939 r.
Dwupłatowe Hawkery są też związane z lotniczą historią Indii w inny sposób. Otóż maszyny te były wyposażeniem pierwszych indyjskich formacji lotniczych. Latem 1941 r. 1. dywizjon IAF został wyposażony w Hawkery Harty, a 2. dywizjon IAF – w Hawkery Audaxy. Co interesujące, były to dyony obsługiwane przede wszystkim przez żołnierzy muzułmańskich, a po podziale Indii w 1947 r. stały się pierwszymi dywizjonami Pakistańskich Sił Powietrznych. Samoloty Hawkera służyły do konwersji z powolnych Wapiti na dużo nowocześniejsze Wetlandy Lysandery, które dywizjony otrzymały w końcu 1941 r. Z kolei dywizjony 3. i 4. IAF – zorganizowane w 1941 i 1942 r., a po 1947 r. służące w Indiach – również otrzymały Hawkery Audaxy, nie tylko do szkolenia, ale również do patrolowania granicy północno-zachodniej.
Hawker Hart z 503. dyonu RAAF w roli samolotu szkolnego; Wyspy Brytyjskie, połowa lat 30. XX wieku.
Wiosną 1936 r. wybuchło powstanie arabskie w Palestynie – ówcześnie brytyjskim terytorium mandatowym. W 1880 r. na ziemiach tych mieszkało 525 000 Arabów i 24 000 Żydów, jednak ci drudzy zaczęli masowo przybywać do Palestyny kierując się ideą syjonizmu, zakładającą powstanie tam państwa żydowskiego. W 1931 r. mieszało w Palestynie 837 000 Arabów oraz 174 000 Żydów. W połowie lat 30. XX wieku liczba Żydów zaczęła wzrastać jeszcze gwałtowniej, cieszyli się oni także przywilejami gospodarczymi i politycznymi otrzymanymi od władz brytyjskich. Arabowie ogłosili strajk generalny, na co administracja brytyjska odpowiedziała ogłoszeniem stanu wojennego i powołaniem żydowskiej milicji.
Pełna wersja artykułu
Pełna wersja artykułu
Pełna wersja artykułu
Pełna wersja artykułu
