­­­14 lipca Airbus Helicopters i ukraińskie Ministerstwo Spraw Wewnętrznych podpisali kontrakt w sprawie zakupu 55 wielozadaniowych śmigłowców europejskiego producenta, które trafią do jednostek służb porządku publicznego naszego wschodniego sąsiada. Zawarcie umowy nie było zaskoczeniem, po wcześniejszym podpisaniu międzyrządowego porozumienia pomiędzy władzami w Paryżu i Kijowie, które otworzyło drogę do lipcowego aktu.

 Powstałe w 1991 r. Ministerstwo Spraw Wewnętrznych Ukrainy jest organem nadzorującym kilka narodowych służb ochrony porządku publicznego, wśród których są: Narodową Policję Ukrainy, Państwowa Służba Graniczna, Państwowa Służba Sytuacji Nadzwyczajnych, Państwowa Służba Emigracyjna, wreszcie Gwardia Narodowa. Formacje te przejęły sprzęt latający służący wcześniej w siłach zbrojnych, głównie wielozadaniowe śmigłowce rodziny Mi-8, a także samoloty transportowe rodziny An-26/-32. Chlubnym wyjątkiem był zakup, w 2008 r., pary wiropłatów Eurocopter EC145, które trafiły do ówczesnego Ministerstwa Sytuacji Nadzwyczajnych (przekształconego w Państwową Służbę Sytuacji Nadzwyczajnych z końcem 2012 r.).

Ukraińska Państwowa Służba Graniczna będzie jednym z beneficjentów lipcowej umowy, która pozwoli na wycofanie obecnie używanych Mi-8. Fot. Igor Bubin.

Zmiany polityczne na Ukrainie, a także konflikt we wschodniej części kraju, który rozgorzał w 2014 r., spowodowały wprowadzenie embarga na zakupy za granicą sprzętu wojskowego i części zamiennych do niego. W związku z tym problemy z utrzymaniem w sprawności dotknęły m.in. śmigłowce Mi-8 należące do MSW, obciążone coraz większą liczbą zadań. Wobec braku perspektyw kontynuacji zakupów w Rosji, braku funduszy na rozwój własnych statków powietrznych, władze w Kijowie zdecydowały się na znalezienie dostawców na Zachodzie. Obok czynników politycznych, ważnym elementem był także kontekst ekonomiczno-techniczny ‒ zachodni producenci śmigłowców mają w ofertach szeroki wybór konstrukcji mogących pełnić rozmaite zadania ukierunkowane bardziej na potrzeby służb ochrony porządku publicznego niż wojska. Także ich parametry techniczne i oferowane wsparcie logistyczne powodują większą atrakcyjność tych propozycji – wcześniej przejście z techniki wschodniej na zachodnią można było obserwować m.in. w przypadku lotnictwa pasażerskiego, gdy przewoźnicy zza żelaznej kurtyny rozpoczęli intensywne zakupy u zachodnich producentów, m.in. ze względu na ekonomię eksploatacji i dogodne wsparcie techniczne.

Pomimo faktu, że śmigłowce należą do MSW, są wykorzystywane do wsparcia operacji wojskowych we wschodniej części kraju, m.in. jako maszyny ewakuacji medycznej. Fot. Igor Bubin.

Jak już wskazano we wstępie, dostawcą „nowych” śmigłowców dla służb podległych ukraińskiemu MSW został koncern Airbus. Powyższy krok był związany z szeroką akcją lobbingową, w której uczestniczyły najwyższe władze w Paryżu, a także wsparcie finansowe – m.in. ostatni problem był czynnikiem, powodującym potrzebę podpisania porozumienia międzyrządowego 29 maja, które uruchamiało gwarantowany przez rząd w Paryżu kredyt na sfinansowanie całego (wartego około 555 mln EUR) programu. Dodatkowo rząd francuski jest formalnym dostawcą części zakontraktowanego sprzętu, o czym dalej.

Rosyjskie embargo na dostawy części zamiennych powoduje, że Ukraińcy stanęli przed wyborem, co dalej z utrzymaniem i rozbudową floty śmigłowców służb ochrony porządku publicznego. Fot. Igor Bubin.

Podpisana w maju umowa międzyrządowa wskazywała, że Ukraińcy zakupią 55 śmigłowców trzech typów – H225 Super Puma (będący cywilną odmianą H225M Caracal), H145 i H125. Szczegóły zostały upublicznione przy okazji podpisania kontraktu z producentem. Według dostępnych informacji, Ukraińcy otrzymają 21 H225, 10 H145 i 24 H125. Dodatkowo na terenie Ukrainy powstanie centrum szkolno-serwisowe, a dostawy rozpoczną się pod koniec bieżącego roku. 34 śmigłowce (wszystkie H145 i H125) powstaną od podstaw w zakładach Airbus Helicopters, natomiast H225 ‒ które formalnie sprzeda rząd Francji ‒ będą maszynami używanymi, które zostały wyprodukowane w latach 2007-12 na zamówienie firmy CHC Helicopters, globalnego operatora śmigłowców, oferującego swoje usługi na rynkach cywilnych i instytucjonalnych. Dwie katastrofy H225 Super Puma, należących do tej firmy (24 sierpnia 2013 r. w pobliżu Szetlandów i 29 kwietnia 2016 r. w pobliżu Turøy w Norwegii) zburzyły jej płynność finansową i doprowadziły do wdrożenia działań restrukturyzacyjnych, które miały uchronić firmę przed bankructwem. Jednym z ruchów było wycofanie z użycia większości z H225, które zwrócono w trybie pilnym firmom leasingowym, które ze względu na gwarancję francuskiego programu ubezpieczeń eksportowych, oddali je francuskim władzom. Pod koniec 2016 r. 21 maszyn, 18 w konfiguracji pasażersko-transportowej i 3 poszukiwawczo-ratowniczej SAR, zostało zmagazynowanych w południowej Francji. Jeszcze w 2016 r. rząd francuski podpisał umowę z firmą Avinco, której zlecił bieżącą obsługę maszyn i rozpoczęcie poszukiwań klientów skłonnych do ich zakupu. Ostatecznie te starania spełzły na niczym, a sprawę sprzedaży śmigłowców musiał wesprzeć rząd.

Obecnie Ukraińcy eksploatują dwa śmigłowce wyprodukowane przez koncern Airbus, są to H145, które eksploatuje Państwowa Służba Sytuacji Nadzwyczajnych, na mocy lipcowego kontraktu dołączy do nich 10 kolejnych. Fot. Igor Bubin.

Zakup Super Pum ma pozwolić na wymianę używanych obecnie Mi-8, które najprawdopodobniej posłużą jako źródło części zamiennych dla wiropłatów pozostających w służbie w Siłach Zbrojnych Ukrainy. MSW ma obecnie na stanie ok. 20 maszyn tego typu, podzielonych pomiędzy Gwardią Narodową, Państwową Służbę Graniczną i Państwową Służbę Sytuacji Nadzwyczajnych. Obok zadań transportowych służą do misji poszukiwawczo-ratowniczych czy przeciwpożarowych.

Według złożonych w lipcu deklaracji, jeszcze w bieżącym roku na Ukrainę trafią cztery H225 Super Puma. Wszystkie z 21 zamówionych maszyn tego typu będzie pochodzić z rynku wtórnego ‒ wcześniej używała ich firma CHC Helicopters. Fot. CHC Helicopters.

Istotną nowością będą H145 i lekkie H125, które trafią najprawdopodobniej w pierwszej kolejności do Państwowej Służby Granicznej, Państwowej Służby Sytuacji Nadzwyczajnych i Narodowej Policji Ukrainy. Ta ostatnia formacja ma obecnie na stanie jednego Robinsona R44, który jest wykorzystywany do lotów patrolowo-dozorowych. H145, dzięki swym charakterystykom, mogą szybko zostać rekonfigurowane do innych zadań, co obecnie wykorzystują Ukraińcy z parą swoich starszych maszyn tego typu – obok transportu poszkodowanych w wypadkach komunikacyjnych, wspierają straż pożarną w gaszeniu pożarów z wykorzystaniem podwieszanego zasobnika na środki gaśnicze. Co warto w tym miejscu przypomnieć, H125 mają szanse trafić także do polskiej Policji ‒ był to jedyny śmigłowiec oferowany (poprzez firmę Heli-Invest Sp. z o.o. Sp.k.) w unieważnionym 30 kwietnia przetargu na trzy wiropłaty dla Komendy Głównej Policji, najprawdopodobniej zostanie także zaoferowany w nowym postępowaniu, ogłoszonym przez zamawiającego 21 lipca.

H225 i H125 są popularnymi typami śmigłowców w służbach ochrony porządku publicznego na świecie, wybór Ukrainy nie powinien więc zaskakiwać. Co najwyżej duża skala pioczynionych inwestycji. Fot. Airbus Helicopters.

Lipcowy kontrakt na zakup śmigłowców koncernu Airbus otwiera nowy rozdział w historii ukraińskiego lotnictwa. Obecnie można mówić tylko o ich wdrożeniu w  cywilnych służbach ochrony porządku publicznego, jednak w obecnej sytuacji Ukrainy można spodziewać się wykorzystania tych maszyn także do wsparcia sił prowadzących działania operacyjne we wschodniej części kraju. Dodatkowo pozytywna ocena w realizacji umowy oraz kolejne doświadczenia eksploatacyjne mogą doprowadzić w bliższej przyszłości do podjęcia podobnej decyzji o rozpoczęciu zakupów śmigłowców przez Ministerstwo Obrony Ukrainy. Jak pokazują ostatnie lata, koncern Airbus osiągnął już spore sukcesy w dostawach wiropłatów do sił zbrojnych państw Europy Centralnej (np. Węgry, H145) i Południowej (Serbia, H145), a także z pogranicza Europy Wschodniej oraz Azji (Kazachstan, H225M, H145).

Łukasz Pacholski