Miniony rok był dla Polskiej Agencji Kosmicznej okresem intensywnej pracy oraz licznych osiągnięć, które znacząco wzmocniły pozycję Polski w międzynarodowym sektorze kosmicznym. Realizowane projekty przyczyniły się do rozwoju innowacyjnych technologii, wsparcia administracji publicznej oraz promocji nauki i edukacji kosmicznej. Był to także rok podsumowania 10 lat istnienia Polskiej Agencji Kosmicznej, które dzisiaj przynoszą wymierne efekty w postaci nowych partnerstw, projektów i sukcesów na arenie krajowej oraz międzynarodowej.

Polska misja IGNIS na ISS

W 2024 r. ogłoszone zostały szczegóły pierwszej polskiej misji technologiczno-naukowej IGNIS, która będzie pierwszym polskim załogowym locie na Międzynarodową Stację Kosmiczną (ISS), a równocześnie lotem pierwszego Polaka od misji gen. Mirosława Hermaszewskiego w 1978 r. Misja, zaplanowana na 2025 r., będzie realizowana z udziałem polskiego astronauty, dr. Sławosza Uznańskiego-Wiśniewskiego, który w kosmos poleci jako Astronauta Projektowy Europejskiej Agencji Kosmicznej (ESA). To wydarzenie będzie miało ogromne znaczenie dla polskiego sektora kosmicznego, nie tylko w wymiarze symbolicznym, ale również możliwość realizacji szerokiego spektrum badań naukowych i technologicznych na pokładzie ISS. Misja IGNIS będzie miała również wymiar edukacyjny, który ma inspirować kolejne pokolenia do zainteresowania kosmosem.

W ramach misji IGNIS zaplanowano także realizację trzynastu eksperymentów przygotowanych przez polskie instytucje naukowe i przemysłowe. Badania będą koncentrować się na takich dziedzinach jak inżynieria materiałowa, biologia, medycyna oraz nowe technologie. Wybrane eksperymenty obejmują m.in. badania nad zachowaniem materiałów w warunkach mikrograwitacji, analizę wpływu promieniowania kosmicznego na organizmy żywe oraz testowanie innowacyjnych urządzeń i metod technologicznych, które mogą znaleźć zastosowanie w przyszłych misjach kosmicznych. Każdy z eksperymentów został zaprojektowany z myślą o wniesieniu wymiernego wkładu w rozwój nauki oraz technologii kosmicznych.

Badania i innowacje

Jednym z kluczowych wydarzeń była zakończona sukcesem misja rakiety ILR-33 Bursztyn 2K, która 3 lipca 2024 r. osiągnęła przestrzeń kosmiczną. Rakieta, opracowana przez inżynierów z Instytutu Lotnictwa Łukasiewicz, zyskała międzynarodowe uznanie, a POLSA (Polska Agencja Kosmiczna) wspierała projekt finansowo i organizacyjnie. To historyczne osiągnięcie stanowiło kamień milowy w polskim przemyśle kosmicznym, pokazując potencjał polskich inżynierów i ich zdolność do realizacji ambitnych projektów.

Szczególnym osiągnięciem jest również zaawansowanie prac nad polską misją księżycową. W 2024 r. ogłoszono przetarg na studium wykonalności fazy A polskiej orbitalnej misji księżycowej, co stanowi istotny krok w realizacji ambitnych celów w obszarze badań księżycowych. POLSA pełni rolę integratora projektów kosmicznych, a zakończenie analizy formalno-prawnej tego przedsięwzięcia planowane jest na grudzień 2025 r.

Równie istotnym wydarzeniem była wizyta szkoleniowa polskiego sektora kosmicznego w USA, której celem był rozwój budowanego od 2022 r. strategicznego partnerstwa z Jet Propulsion Laboratory (JPL) NASA. POLSA, jako lider współpracy między polskim sektorem kosmicznym a JPL, skupiła się na wspólnych analizach, które mają na celu zaangażowanie polskich firm i instytucji w realizację ambitnych misji JPL/NASA.

Współpraca i rozwój

W ramach prac roboczych w grupie krajów sygnatariuszy porozumienia Artemis Accords (na koniec 2024 r. były to 52 kraje z Lichtensteinem, który dołączył do grona sygnatariuszy 23.12.2024 r.) POLSA podjęła się opracowania i zarządzania repozytorium realizowanych i planowanych misji księżycowych. W 2024 r. opracowano wersję demonstracyjną repozytorium zawierającą dane z misji NASA, JAXA i ISRO. W 2025 r. planowana jest rozbudowa repozytorium do wersji operacyjnej umożliwiającej wymianę danych w sposób bardziej zautomatyzowany. Repozytorium jest istotne biorąc pod uwagę liczbę misji planowanych na Księżyc w najbliższym dziesięcioleciu (ponad 50!). Koordynacja i wiedza o wzajemnych planach są niezwykle istotne przy tak dużej liczbie planowanych operacji na orbicie i powierzchni Księżyca.

Agencja zorganizowała także Dzień Przemysłu Kosmicznego Wrocław 2024, które odbyło się 24 września w Inkubatorze Przedsiębiorczości triQube. Celem wydarzenia była promocja polskich osiągnięć w branży kosmicznej, z naciskiem na innowacje w przemyśle i badaniach. Wzięli w nim udział przedstawiciele sektora kosmicznego, instytucji naukowych oraz firm z Dolnego Śląska. Podczas wydarzenia zaprezentowano aktualizację Polskiej Strategii Kosmicznej oraz projekt Krajowego Programu Kosmicznego, omawiano także bilateralne umowy z ESA oraz programy współpracy.

POLSA była także twórcą warsztatów "How to write good proposals in response to an ESA Invitation to Tender for R&D activities", które w dniach 23-26 kwietnia 2024 r. odbyły się w Rzeszowie. Z kolei w pierwszej połowie września zorganizowano warsztaty z organizacją EUMETSAT w których licznie uczestniczyły polskie firmy. Kolejnym wydarzeniem były warsztaty zorganizowane 10 grudnia 2024 r. w Warszawie, dotyczące możliwości współpracy podmiotów polskiego sektora kosmicznego z Narodowym Centrum Badań i Rozwoju, Europejskiej Agencji ds. Programu Kosmicznego (EUSPA) m.in w ramach projektów Horyzont Europa lub innych.

Dodatkowo w dniach 17-21 czerwca 2024 r. POLSA zorganizowała misję krajowego sektora kosmicznego do Hiszpanii. Uczestniczące w niej podmioty odbyły liczne spotkania z przedstawicielami hiszpańskiego biznesu kosmicznego w Madrycie i Bilbao.

Obserwacja Ziemi

W 2024 r. POLSA kontynuowała rozwój Narodowego Systemu Informacji Satelitarnej (NSIS), który wzbogacił swoje zasoby o nowe funkcjonalności. Wśród nich znalazły się analizy miejskich wysp ciepła dla 24 miast, monitoring terenów zadrzewionych, ortofotomapy o wysokiej rozdzielczości oraz Mapy Pokrycia Terenu 2024. Produkty te w istotny sposób wspierały administrację publiczną w podejmowaniu decyzji dotyczących zarządzania kryzysowego, ochrony środowiska oraz planowania przestrzennego. W ramach projektu CAMILA POLSA współpracowała z ESA, dostarczając kluczowe dokumenty dotyczące wymagań użytkowników, które stały się podstawą definiowania wymagań misji.

W satelitarnym projekcie obserwacji Ziemi CAMILA (Country Awareness Mission in Land Analysis) POLSA brała udział w procesie określania wymagań użytkowników i misji, pełniąc rolę wsparcia technicznego. Warto zaznaczyć, że to POLSA opracowała dokument dot. wymagań użytkowników (User Requirements Document), który stanowił podstawę do sprecyzowania wymagań misji przez ESA.

POLSA zorganizowała także kolejną edycję Forum Obserwacji Ziemi 2024 pod hasłem „Żywioły Ziemi”, które zgromadziło ekspertów z dziedziny technologii satelitarnych i analizy danych. Z kolei w ramach wspierania administracji objęła szkoleniami ponad stu pracowników instytucji publicznych, przeprowadził szkolenie dla pracowników policji oraz na bieżąco współpracował z prokuraturą różnego szczebla.

Telekomunikacja i Nawigacja Satelitarna

Rok 2024 był intensywnym okresem dla projektów związanych z telekomunikacją i nawigacją satelitarną. POLSA rozwijała swoje kompetencje w ramach programów GOVSATCOM, Secure Connectivity oraz HUMMINGSAT, które przyczyniły się do budowy niezależnych i bezpiecznych systemów łączności satelitarnej. Szczególną uwagę poświęcono projektowi budowy szerokopasmowego transpondera telekomunikacyjnego, co znacząco wzmocniło krajowe zdolności technologiczne.

Organizacja konferencji „Technologie satelitarne w zarządzaniu kryzysowym” zgromadziła wielu uczestników z kraju i zagranicy. Wydarzenie było platformą wymiany doświadczeń i najlepszych praktyk, podkreślając znaczenie inwestycji w infrastrukturę orbitalną i naziemną. Gośćmi honorowymi konferencji byli: wicepremier, minister cyfryzacji Krzysztof Gawkowski oraz Dyrektora Generalnego Agencji Unii Europejskiej ds. Programu Kosmicznego (EUSPA) Rodrigo da Costa.

Równocześnie POLSA rozpoczęła współpracę z Parkiem Technologii Kosmicznych (PTK) w Zielonej Górze. Współpraca dot. m.in. stworzenia warunków do rozwoju systemów satelitarnych i wdrożenia usług w ramach programów Unii Europejskiej (Copernicus, Galileo, GOVSATCOM). W przyszłości w ramach współpracy planowane jest utworzenie w PTK laboratorium, które będzie stanowiło element Narodowego Systemu Informacji Satelitarnej (NSIS).

Bezpieczeństwo Kosmiczne

W obszarze bezpieczeństwa kosmicznego POLSA zrealizowała szereg projektów. Sieć teleskopów POLON została rozszerzona o dwie nowe lokalizacje – w Utah i na Hawajach. Pierwszy z oddany do użytku Automatyczny Zestaw Teleskopowy został zainstalowany w centrum obserwacyjnym Utah Desert Remote Observatories. Kolejny tożsamy zestaw urządzeń optycznych zbudowany został i realizuje zadania obserwacyjne na wyspie Moloka’i należącej do archipelagu Hawajskiego. Dzięki temu Polska znacząco zwiększyła swoje możliwości monitorowania przestrzeni kosmicznej w ramach europejskiego konsorcjum SST.

Kolejnym, ważnym dla polskiego wkładu w bezpieczeństwo kosmiczne wydarzeniem, było otwarcie Centrum Obserwacyjnego w Bezmiechowej na terenie Akademickiego Ośrodka Szybowcowego Politechniki Rzeszowskiej. Wyposażono go w zaawansowane sensory OPTICAL FENCE i ASOPEK. Centrum służy nie tylko do obserwacji orbitalnych, ale także jako miejsce szkolenia przyszłych specjalistów z zakresu bezpieczeństwa kosmicznego.

POLSA opracowała również niemal 200 raportów ostrzegających o potencjalnych kolizjach satelitów, potwierdzając swoje zaangażowanie w ochronę infrastruktury orbitalnej.

Edukacja, popularyzacja i promocja tematyki kosmicznej

POLSA objęła patronatem blisko 60 wydarzeń edukacyjnych i kulturalnych skierowanych do dzieci, młodzieży i studentów, a także dorosłych odbiorców. Były to m.in. warsztaty, praktyki oraz konkursy popularyzujące tematykę kosmiczną, a także wystawy fotografii kosmicznej. Szczególne zainteresowanie wzbudziły inicjatywy realizowane w ramach programów współpracy z ESA, takie jak ESA National Trainee Programme, umożliwiające młodym ludziom zdobywanie doświadczenia w międzynarodowych projektach kosmicznych.
Agencja zdobyła także nagrodę środowiska Public Relations „Złoty Spinacz” za kampanię promującą lot rakiety ILR-33 Bursztyn 2K, która przyczyniła się do wzrostu rozpoznawalności polskiego sektora kosmicznego.

POLSA aktywnie uczestniczyła także w targach i konferencjach, takich jak International Astronautical Congress (IAC) 2024 w Mediolanie, Industry Space Days ESA w Noordwijk, EuroGEO, czy Space Tech Expo w Bremie, promując polskie technologie i osiągnięcia. Ważnym wydarzeniem było również przyznanie Polsce organizacji Międzynarodowego Kongresu Astronautycznego (IAC) w 2027 roku w Poznaniu, co stanowi wyraz uznania dla rosnącej roli naszego kraju w globalnym sektorze kosmicznym.

Komentarz prezesa Polskiej Agencji Kosmicznej prof. Grzegorza Wrochny „Rok 2024 był dla polskiego sektora kosmicznego okresem wytężonej pracy i osiągnięć. Przygotowania do misji IGNIS, sukces rakiety Bursztyn 2K, liczne współprace międzynarodowe w tym z JPL, rozszerzenie sieci teleskopów POLON o dwie nowe lokalizacje, przyznanie Polsce – a dokładnie Poznaniowi organizacji najbardziej prestiżowego kongresu astronautycznego IAC w 2027 r. pokazują, że Polska jest gotowa odgrywać coraz większą rolę w międzynarodowym sektorze kosmicznym. Te sukcesy są zasługą polskich naukowców i inżynierów, a także zaangażowania naszego zespołu w POLSA. Wierzę, że fundamenty, które zbudowaliśmy w 2024 r. będą rozwijane i pozwolą na realizację jeszcze ambitniejszych projektów w najbliższych latach.”

***

Polska Agencja Kosmiczna (POLSA) jest agencją wykonawczą MRiT, powołaną w 2014 r. Jej zadaniem jest wspieranie polskiego przemysłu kosmicznego poprzez realizację priorytetów Polskiej Strategii Kosmicznej. POLSA współpracuje z międzynarodowymi agencjami oraz administracją państwową w zakresie badania i użytkowania przestrzeni kosmicznej. Odpowiada za promocję polskiego sektora kosmicznego w kraju i za granicą. POLSA prowadzi również działania związane z informacją i edukacją nt. wykorzystania technologii satelitarnych (m.in. nawigacji, obserwacji i komunikacji) w gospodarce, administracji i w życiu codziennym. Więcej na temat POLSA: www.polsa.gov.pl, oraz LinkedIn, X i Facebook.

Źródło: informacja prasowa POLSA