Ił-96, napędzany przez cztery silniki, nie ma szans być efektywnym w eksploatacji komercyjnej i rosyjski rząd będzie musiał subsydiować jego użytkowników.

„Importozamieszczenije”, zastąpienie importu, to jedno z najgłośniejszych haseł obecnego okresu w rosyjskim przemyśle lotniczym i zbrojeniowym. Po obcięciu Rosjanom dostępu do zachodnich technologii wojskowych i kredytów oraz – co nie mniej dotkliwe – zerwaniu kooperacji z Ukrainą, Rosjanie z konieczności przyjęli doktrynę samowystarczalności. Jednakże plany zastąpienia produktów zagranicznych przez własne idą znacznie dalej niż konieczność.

Chociaż żadne ograniczenia nie dotyczą samolotów cywilnych i w Rosji realizowane są dwa duże programy z udziałem dostawców zachodnich, Superjet i MC-21, to jednocześnie pod hasłami patriotycznymi Rosjanie planują wznowić w zakładzie w Woroneżu produkcję samolotu szerokokadłubowego Ił-96 w nowej wersji Ił-96-400M.

Pierwszy Ił-96-400M ma wystartować w 2019 r.; będzie on użyty w próbach certyfikacyjnych. Dostawy samolotów seryjnych mają ruszyć w 2020 r., początkowo w tempie trzech maszyn rocznie. Łączne finansowanie państwowe programu Ił-96-400M ma wynieść 53,4 mld rubli, czyli prawie 850 mln euro, w tym 9,9 mld rubli na projektowanie i próby, 1,5 mld na modernizację linii produkcyjnej w Woroneżu oraz, w późniejszych latach, 42 mld rubli dotacji dla firmy leasingowej. Na razie, 29 grudnia 2016 r. Iljuszyn otrzymał od Połączonej Korporacji Lotniczej (OAK) kontrakt na projekt nowej wersji.

Zakres zmian nie jest duży. Konstrukcja płatowca nie będzie ruszana, podobnie jak i silniki. Wymieniona będzie część awioniki i instalacji. Opracowywana jest nowa kabina pasażerska; obecna kabina ma tylko dwie półki boczne na bagaż podręczny, bez półki centralnej, wobec czego brakuje na nich miejsca. W typowej konfiguracji Ił-96-400M ma zabierać 350 pasażerów, w tym 24 w klasie business (fotele co 38 cali) i 326 w klasie ekonomicznej (32 cale). Na razie jedyny silnik dostępny dla Ił-96-400M to Awiadwigatiel PS-90A1, zabudowywany także na samolotach transportowych Ił-96-400T. Planowane są różne jego kolejne wersje PS-90A1M, A3 i A3M, ale to kwestia dalszej przyszłości.

Trzydzieści lat Ił-96

Samolot początkowej wersji Ił-96-300 dla 263 pasażerów w typowej dwuklasowej konfiguracji wykonał swój pierwszy lot 28 września 1988 r. W dniu 6 kwietnia 1993 r. wystartował Ił-96M z kadłubem wydłużonym o 9,35 m, aby zabrać 335 pasażerów (również w dwóch klasach) i silnikami Pratt & Whitney PW2337 (faktycznie był to przerobiony pierwszy prototyp z 1988 r.). Wreszcie, kwietnia 1997 r. wystartował Ił-96T, wersja towarowa podobna do Ił-96M. Jednakże kooperacja z Amerykanami nie udała się; samolot Ił-96M skasowano, a Ił-96T został w 2007 r. przerobiony w wersję Ił-96-400T z rosyjskimi silnikami PS-90A1.

Łącznie z prototypami począwszy od 1988 r. zbudowano 29 samolotów Ił-96 (najnowszy to Ił-96-300 RA-96023 oblatany wiosną 2016 r.); jest w tym 25 standardowych Ił-96-300 i cztery wydłużone wersje -400. Piętnaście samolotów pozostaje w użyciu, a największym operatorem jest oddział lotniczy prezydenta Rosji z dziesięcioma Ił-96-300, w tym czterema samolotami z salonami VIP, rozbudowaną aparaturą łączności, modułem medycznym itp. Trzy samoloty Ił-96-300 latają na Kubie w Cubana de Aviacion; jeden Ił-96-400WPU (Wozdusznyj Punkt Uprawlenija) należy do Federalnej Służby Bezpieczeństwa i jeden Ił-96-400 VVIP jest samolotem dyspozycyjnym ministra obrony Rosji. Kilka samolotów jest zakonserwowanych i może być przywróconych do eksploatacji, a jeszcze cztery lub pięć płatowców jest w zakładzie w Woroneżu w różnym stadium gotowości. Od kilku lat nie rozpoczęto żadnego nowego samolotu i tylko dokańczane są zaczęte wcześniej płatowce.

Kij i marchewka

Głównym inicjatorem wznowienia produkcji Ił-96 jest Dmitrij Rogozin, wicepremier rządu Rosji odpowiedzialny za przemysł zbrojeniowy i lotniczy. W styczniu tego roku Rogozin polecił ministerstwu transportu przygotować „grafik wycofania z eksploatacji” samolotów zachodnich i zastąpienia ich Ił-96. W ślad za tym Rosawiacja (Federalna Agencja Transportu Lotniczego, organ Ministerstwa Transportu) rozesłała w lutym 2017 r. groźne pismo do linii lotniczych pytając o plan wycofania z eksploatacji zagranicznych szerokokadłubowych samolotów pasażerskich. Wstępne zainteresowanie leasingiem kilku samolotów Ił-96-400M wyraziły niewielkie linie lotnicze Ikar użytkujące obecnie sześć B767 oraz Royal Flight z dwoma B767 (obok mniejszych samolotów).