Dzis trudno sobie wyobrazic jakakolwiek amerykanska operacje bojowa bez zaangazowania
w niej samolotow bezzalogowych, ktore bardzo dobrze radza sobie
w konfliktach asymetrycznych. Foto: USAF

Nad Syrią i Irakiem operuje ponad trzydzieści typów systemów bezzałogowych statków powietrznych (BSP), od niewielkich aparatów latających, po duże samoloty rozpoznawczo-uderzeniowe. Wszystkie strony zaangażowane w konflikt syryjski używają systemów BSP, co jest sytuacją bez precedensu.

Zachodnia koalicja

Nad Syrią najczęściej latają BSP amerykańskich i brytyjskich sił zbrojnych. Największym użytkownikiem są Siły Powietrzne Stanów Zjednoczonych (US Air Force, USAF). W ramach koalicji Combined Joint Task Force – Operation Inherent Resolve (CJTF-OIR) misje rozpoznawcze i rozpoznawczo-uderzeniowe wykonują samoloty bezzałogowe USAF typu MQ-1 Predator i MQ-9 Reaper. Pierwsze misje rozpoznawcze i rozpoznawczo-uderzeniowe wykonano latem 2014 r.
17 marca 2015 r. nad Latakią stracono samolot MQ-1 Predator. Początkowo nie podano do co mogło być powodem zerwania łączności z samolotem bezzałogowym, dopiero później USAF poinformowało, że w związku z zestrzeleniem MQ-1 nad Syrią zmodyfikowano oprogramowanie samolotu. Tym samym oficjalnie przyznano, że do straty doszło w wyniku strącenia, chociaż nie sprecyzowano okoliczności zdarzenia. Tymczasem rządowa agencja SANA podała, że amerykański MQ-1 Predator został zestrzelony przez syryjską obronę przeciwlotniczą. Analitycy sugerują, że mógł się do tego przyczynić przeciwlotniczy pocisk kierowany wystrzelony z systemu S-125 Peczora-2M, a MQ-1 Predator operował z bazy Incirlik w Turcji.
Z kolei 5 lipca 2016 r. USAF utracił nad Syrią samolot bezzałogowy, MQ-9 Reaper, tym razem jednak bez wrogiego przeciwdziałania. Samolot rozbił się w rejonie Al-Tabqa w północnej Syrii. MQ-9 Reaper był w trakcie wykonywania misji bojowej, a przyczyną utraty kontaktu była prawdopodobnie usterka techniczna, a nie ogień przeciwnika. Szczątki samolotu prewencyjnie zostały zniszczone z powietrza.
Samoloty bezzałogowe MQ-1 Predator i MQ-9 Reaper wykonywały długotrwałe loty w ramach działań samodzielnych, jak i w celu wsparcia własnych sił lądowych. Głównym przeciwnikiem byli bojownicy Państwa Islamskiego, ale aktywność amerykańskich BSP nad Syrią była także związana z monitorowaniem rządowych sił syryjskich i irańskich oraz wojsk rosyjskich.
O znaczeniu w operacjach lotniczych nad Irakiem i Syrią rozpoznawczo-uderzeniowych samolotów bezzałogowych, w następujący sposób wypowiedział się kpt. Jason, dowódca 46. ekspedycyjnego dywizjonu uderzeniowego: Nieustanne ataki i rozpoznanie jakie zdalnie pilotowane samoloty wnoszą do walki jest niezwykle ważne dla operacji „Inherent Resolve”. Zdalnie pilotowane samoloty są wykorzystywane do wykrywania celów, poszukiwania i śledzenia osób o wysokiej wartości, osłony sił sojuszniczych oraz wypełniania misji poszukiwania, śledzenia, celowania, angażowania i oceny skutków ataku.
Przykładowo jedna z misji MQ-9 Reaper, nad opanowaną przez bojowników Państwa Islamskiego północną Syrią, zakończyła się likwidacją znanego lidera kalifatu – Mohammeda Emwazi (tzw. Jihadi John). Atak został przeprowadzony 12 listopada 2015 r. w rejonie Raqqi, a śmierć lidera została potwierdzona przez Państwo Islamskie w styczniu 2016 r.
W ramach systematycznego zwiększania potencjału bojowego systemów BSP coraz większa liczba misji uderzeniowych jest wykonywana przez samoloty bezzałogowe MQ-9 Reaper, które są znacznie nowocześniejszymi konstrukcjami w stosunku do MQ-1 Predator. Wystarczy przypomnieć, że ten ostatni przenosi jedynie dwa kierowane pociski rakietowe „powietrze-ziemia” AGM-114 Hellfire, podczas gdy MQ-9 Reaper może ich zabrać dwa razy tyle i wykonywać misje trwające od 18 do 24 godzin. Od lata ubiegłego roku 46. ekspedycyjny dywizjon uderzeniowy w ramach Operation Inherent Resolve zaczął realizować misje bojowe z wykorzystaniem zmodernizowanych samolotów bezzałogowych MQ-9A Reaper Block 5, które mają doskonalsze sensory i dodatkowo mogą przenosić bomby lotnicze GBU-12 Paveway II (kierowane laserowo) i GBU-38 JDAM (satelitarnie). Zazwyczaj w trakcie wielogodzinnych misji, wykonywane są różne zadania, w tym uderzeniowe, a do najczęściej stosowanych lotniczych środków bojowych zalicza się pociski AGM-114 Hellfire. Celem zazwyczaj są obozy bojowników i pojazdy mechaniczne oraz budynki i liderzy organizacji terrorystycznych.
10 lutego 2018 r. sfilmowano atak samolotu bezzałogowego MQ-9 Reaper na syryjski czołg T-72 w prowincji Deir-Ez-Zor, który zniszczono. Uderzenie wykonano w ramach amerykańskiego wsparcia udzielanego rebeliantom z Syryjskich Sił Demokratycznych, wchodzących w skład koalicji kurdyjsko-arabskiej dążącej do obalenia dyktatorskich rządów Baszszara al-Assada w Syrii.
Możliwe, że nad Syrią były wykorzystywane także inne typy systemów BSP, szczególnie do „delikatnych” misji rozpoznania wybrzeża syryjskiego i aktywności Rosyjskiego Kontyngentu Wojskowego w Syrii. Szczególnie tajemnicza jest tu informacja o możliwym zestrzeleniu 27 maja 2017 r. małego taktycznego bezzałogowego aparatu latającego RQ-21A Blackjack, należącego do amerykańskich sił zbrojnych. Incydent nie był oficjalnie komentowany, chociaż źródła rosyjskie utrzymują, że strącenia dokonał rakietowo-artyleryjski system przeciwlotniczy Pancyr-S1 rozwinięty w osłonie bazy morskiej w Tartus. Brak jest potwierdzenia tego faktu szczątkami zestrzelonego aparatu latającego.
Jeszcze mniejsze bezzałogowe aparaty latające były na pewno wykorzystywane przez amerykańskie siły specjalne, m.in. we wschodniej i południowej Syrii, w walce przeciwko Państwu Islamskiemu. Świadczą o tym m.in. szczątki bojowego BSP Swichblade, zaliczanego do tzw. amunicji krążącej w oczekiwaniu na pojawienie się celu (loitering munition). Pierwszy raport o użyciu w Syrii bojowych BSP Swichblade pochodzi z października 2015 r., kiedy jego szczątki odkryto w prowincji Deraa, kolejny znaleziono w rejonie miasta Izraa, również w Deraa, w listopadzie.
Dowództwo Operacji Specjalnych Stanów Zjednoczonych miało także wykorzystywać nad zachodnią Syrią małe taktyczne BSP Aerosonde MK 4.7 z bazy w Libanie. Jeden z samolotów bezzałogowych tego typu utracono nad górzystym obszarem prowincji Qalamoun, na pograniczu libijsko-syryjskim, w lutym 2016 r.
W ramach Operation Inherent Resolve Siły Powietrzne Wielkiej Brytanii (Royal Air Force, RAF) prowadzą operację o kryptonimie „Shader” (Operation Shader), w której wykorzystują samoloty bezzałogowe MQ-9 Reaper. RAF już w październiku 2014 r. realizował pierwsze loty rozpoznawcze nad Syrią, w tym samolotami MQ-9 Reaper. Z końcem lutego 2018 r. meldowano, że brytyjskie samoloty MQ-9 Reaper wylatały nad Irakiem i Syrią około 18 tys. godzin, z czego zdecydowaną większość jednak nad Irakiem. Nad Syrią samoloty bezzałogowe RAF latały nad obszarami kontrolowanymi przez bojowników Państwa Islamskiego i zwalczały cele związane z islamistami.
Jedną z najbardziej nietypowych misji brytyjskich samolotów MQ-9 Reaper było zerwanie publicznej egzekucji przygotowanej przez bojowników Państwa Islamskiego w Abu Kamal we wschodniej Syrii. Uderzenie pocisku AGM-114 Hellfire w dach budynku, w miejsce gdzie znajdował się strzelec wyborowy nadzorujący egzekucję, spowodowało panikę – zebrany do oglądania krwawego spektaklu tłum rzucił się do ucieczki.
Wiadomo, że był on zdalnie pilotowany z centrum w Waddington w Lincolnshire, natomiast nadzorowany operacyjnie z centrum w bazie lotniczej Al Udeid w Katarze, gdzie stacjonuje. Centrum operacji powietrznych wydało rozkaz do ataku uznając, że znajdujący się na dachu strzelec wyborowy, pilnujący egzekucji dwóch osób i tłumu, który miał ją oglądać, jest celem, którego można zlikwidować zgodnie z prawem (legitimate target).
Samoloty bezzałogowe RAF także wykonują szerokie spektrum misji, w tym bojowe. 7 września 2015 r. w ataku samolotu MQ-9 Reaper zginęli dwaj bojownicy Państwa Islamskiego, brytyjskiego pochodzenia, Rayeed Khan i Rahoul Amin. MQ-9 Reaper są niezastąpionym komponentem w operacjach powietrznych przeciwko celom w Syrii i Iraku. Przykładowo, kiedy 2 grudnia 2015 r. cztery samoloty myśliwsko-bombowe Tornado GR4, startujące z bazy Akrotiri na Cyprze, wykonywały uderzenie na infrastrukturę naftową Państwa Islamskiego we wschodniej Syrii (pole naftowe Omar) w operacji brał udział także MQ-9 Reaper. Cele atakowane przez brytyjskie samoloty bezzałogowe, to głównie infrastruktura, pojazdy i liderzy islamistów.