Jedna z trzech chilijskich fregat brytyjskiego typu 23 – Almirante Cochrane. Czy dolacza do nich kolejne okrety tej serii znajdujacesie jeszcze w sluzbie Royal Navy? Fot. US Navy

Dokonując pewnego uproszczenia, niepozbawionego złośliwości lub zazdrości, Armada de Chile można nazwać flotą z „second handu”. Określenie to nie mija się z prawdą, ale jego pejoratywne znaczenie zupełnie nie oddaje ani ważności tego rodzaju sił zbrojnych dla Chile, ani starań władz kraju o zbudowanie i utrzymanie w miarę nowoczesnej marynarki.

Położone na zachodnim wybrzeżu Ameryki Południowej Chile zajmuje powierzchnię 756 950 km2 i zamieszkałe jest przez 18  380  000 ludzi. Należy do niego około 3000 wysp i wysepek położonych zarówno w pobliżu kontynentu, jak i na Oceanie Spokojnym. Wśród nich są m.in.: Wyspa Wielkanocna – uważana za jedno najbardziej odosobnionych miejsc na świecie oraz Sala y Gómez – najdalej na wschód położona wyspa polinezyjska. Pierwsza z nich znajduje się w odległości 3600 km, a druga w odległości 3210 km od wybrzeży Chile. Do tego państwa należy również wyspa Robinson Crusoe, położona w odległości tylko 600 km od Chile, która swoją nazwę zawdzięcza bohaterowi powieści Daniela Defoe (jego pierwowzorem był Aleksander Selkirk, przebywający na wyspie w 1704 r.). Granica morska tego kraju ma długość 6435  km, a lądowa 6339  km. Rozciągłość równoleżnikowa Chile wynosi ponad 4300  km, a południkowa w najszerszym miejscu ma 445 km (w części kontynentalnej).
Położenie kraju, kształt jego granic oraz potrzeba sprawowania efektywnej kontroli nad odległymi wyspami stawia poważne wyzwania przed jego siłami zbrojnymi, a marynarką wojenną szczególnie. Wystarczy wspomnieć, że wyłączna strefa ekonomiczna Chile obecnie wynosi ponad 3,6 mln km2.  O wiele większa, bo licząca około 26 mln km2, jest przydzielona Chile na mocy umów międzynarodowych strefa SAR. A w dalszej perspektywie czasowej poziom trudności i złożoności zadań stających przed siłami morskimi Chile może tylko wzrosnąć. Wszystko za sprawą chilijskich pretensji do części Antarktyki wraz z przyległymi wyspami o powierzchni ponad 1,25 mln km2. Terytorium to funkcjonuje w świadomości mieszkańców kraju jako Chilijskie Terytorium Antarktyczne (Territorio Chileno Antártico). Na przeszkodzie chilijskich planów stoi międzynarodowa umowa w postaci Traktatu Antarktycznego, a także pretensje zgłaszane przez Argentynę i Wielką Brytanię. Można jeszcze dodać, że 95% chilijskiego eksportu opuszcza kraj na pokładach statków.

Trochę liczb…

Chilijskie siły zbrojne uważane są za jedne z najlepiej wyszkolonych i wyposażonych armii Ameryki Południowej. Ogółem liczą one 81  000 żołnierzy,z czego na marynarkę przypada 25  000. W Chile funkcjonuje obowiązkowa zasadnicza służba wojskowa, która trwa 12 miesięcy w przypadku lotnictwa i wojsk lądowych oraz 22 miesiące w marynarce. Budżet chilijskiej armii kształtuje się w granicach 5135 mln USD. Część środków na finansowanie armii pochodzi z zysków wypracowanych przez państwową firmę Codelco, będącym światowym potentatem w produkcji i eksporcie miedzi. Zgodnie z chilijskim prawem, na cele obronne rokrocznie przeznaczana jest kwota stanowiąca 10% wartości eksportu firmy. Niewykorzystane środki lokowane są w strategicznym funduszu, wartym już około 5 mld USD.

… i trochę historii

Początki Armada de Chile sięgają 1817  r. i wojen toczonych o niepodległość kraju. Po jej wywalczeniu Chile rozpoczęło ekspansję terytorialną, podczas której siły morskie odegrały dość istotną rolę. Z punktu widzenia historii wojskowości najciekawsze wydarzenia zaszły podczas wojny o Pacyfik, zwanej także wojną saletrzaną, toczonej w latach 1879-1884 pomiędzy Chile a połączonymi siłami Peru i Boliwii. Z tego okresu pochodzi okręt-muzeum Huáscar. W początkowym okresie wojny monitor ten służył pod banderą Peru i pomimo znacznej przewagi marynarki chilijskiej odnosił duże sukcesy. Ostatecznie jednostka jednak została zdobyta przez Chile i dziś pełni rolę pomnika upamiętniającego historię flot obu krajów.
W 1879  r. chilijskie siły przeprowadziły operację desantową zakończoną zdobyciem portu i miasta Pisagua. Jest ona uważana obecnie za początek nowoczesnej ery działań desantowych. Dwa lata później zrealizowano kolejny desant, z użyciem płaskodennych barek ułatwiających transport wojsk na brzeg. Nadanie nowego wymiaru działaniom desantowym jest bezpośrednim wkładem Armada de Chile do rozwoju morskiej sztuki wojennej. Wkładem pośrednim jest dzieło Alfreda Thayera Mahana „The Influence of Sea Power Upon History”. Książka ta wywarła duży wpływ na opinię światową, przyczyniając się do wyścigu zbrojeń na morzu zakończonego I  wojną światową. Tezy w niej zawarte zrodziły się podczas obserwacji przebiegu wojny saletrzanej i podobno sformułowane zostały w klubie dżentelmena w stolicy Peru – Limie. Do chilijskiej marynarki należy też prawdopodobnie rekord związany z użyciem sił morskich na najwyższej wysokości nad poziomem morza. Podczas wojny przetransportowała ona w 1883 r. kuter torpedowy Colo Colo (14,64 m dług.) na jezioro Titicaca, położone 3812 m n.p.m. i użyła go tam do patrolowania i przejęcia kontroli nad jeziorem.
Obecnie strefa operacji Armada de Chile podzielona jest na 5 rejonów, w których odpowiedzialność za prowadzenie działań ponoszą poszczególne dowództwa. Główna baza sił nawodnych (Escuadra Nacional) przeznaczonych do wykonywania zadań w strefie oceanicznej mieści się w Valparaíso, a sił podwodnych (Fuerza de Submarinos) w Talcahuano. Oprócz związków okrętowych w skład marynarki wchodzą także siły lotnicze (Aviación Naval) oraz korpus piechoty morskiej (Cuerpo de Infantería de Marina).