ZK356 to jeden z Typhoonow FGR.4 nalezacych formalnie do 41 Dywizjonu i wykorzystywanych przez BAE Systems do testow. Na zdjeciu samolot podczas prob uzbrojenia – dobrze widoczna potrojna wyrzutnia pociskow Brimstone oraz bomby Paveway IV. Fot. UK MOD

Niewielu turystów spędzających lato w Limassol, drugim co do wielkości mieście Cypru, dostrzega na horyzoncie nad morzem niewielkie sylwetki samolotów bojowych. Obładowane bombami i pociskami rakietowymi Typhoony i Tornada RAF startują kilka razy dziennie z lotniska Akrotiri, kierując się następnie na wschód. Po kilku godzinach powracają z misji bojowej do bazy, nie zawsze z tym samym ładunkiem uzbrojenia, który znajdował się na węzłach podwieszeń podczas startu.

Oddzielona od reszty wyspy lasami cyprysowymi, plantacjami cytrusów i słonym jeziorem baza lotnicza Royal Air Force Akrotiri jest suwerennym terytorium brytyjskim na Cyprze. Położona we wschodniej części Morza Śródziemnego wyspa do końca XIX wieku pozostawała pod panowaniem Imperium Otomańskiego. W 1878 r. władzę nad zamieszkiwaną przez Greków i Turków wyspą przejęło Imperium Brytyjskie, które uzyskało w ten sposób doskonałą ze strategicznego punktu widzenia lokalizację baz wojskowych.
Od połowy ubiegłego wieku historia wyspy obfitowała w dramatyczne wydarzenia, będące skutkiem animozji grecko-turecko-brytyjskich. Lotnisko w Akrotiri zbudowano w 1955 r., po zamknięciu bazy w Nikozji ze względu na zagrożenie terrorystyczne. Nowa baza okazała się nieoceniona w czasie tzw. Kryzysu Sueskiego w 1956 r. Dziesiątki samolotów wszelkich typów używanych ówcześnie przez RAF – Vampire, Canberra, Meteor czy Hunter, zostały przebazowane na Cypr i wzięły udział w brytyjskich atakach na Egipt. Po uzyskaniu w 1960 r. przez Cypr niepodległości od Wielkiej Brytanii, na podstawie zawartego między trzema państwami traktatu na wyspie utworzono dwa suwerenne obszary Akrotiri i Dekelia, będące formalnie zamorskimi terytoriami Wielkiej Brytanii.
Współcześnie w położonych w południowej części Cypru enklawach znajdują się brytyjskie bazy wojskowe, o znacznej wartości dla politycznych i militarnych działań Królestwa. Ze strategicznego punktu widzenia pozwalają one na oddziaływanie na całym wschodnim akwenie Morza Śródziemnego. Dzięki możliwościom współczesnego lotnictwa wojskowego, choćby w postaci uzupełniania paliwa w powietrzu, obszar ten ulega znacznemu rozszerzeniu – de facto na cały rejon Bliskiego Wschodu. Wybrzeże będącej od kilku lat teatrem konfliktu światowych potęg Syrii znajduje się niespełna 300 km na wschód od Akrotiri – to około 30 minut lotu. Już kilkanaście lat temu cypryjskie lotnisko było intensywnie wykorzystywane przez samoloty bojowe i tankowce w trakcie pierwszej wojny w Zatoce Perskiej, w kolejnych latach służyło do międzylądowań statkom powietrznym udającym się z Europy do Afganistanu, odegrało również ważną rolę w trakcie interwencji w Libii w 2011 r.
Jedyną jednostką RAF stale stacjonującą w Akrotiri jest 84 Dywizjon, użytkujący śmigłowce wielozadaniowe Griffin HAR.2 (Bell 412). Główną specjalizacją jednostki, której godłem jest skorpion, jest poszukiwanie i ratownictwo, aczkolwiek wykonywane są również wszelkie inne zadania na rzecz lokalnej społeczności cypryjskiej. Przykładem może być udział Griffinów w gaszeniu licznych wybuchających latem na wyspie pożarów. Śmigłowcowe dziedzictwo dywizjonu jest dobrze widoczne na terenie bazy, gdyż dwa z jego poprzednich śmigłowców – Wessex i Whirlwind, są obecnie zachowane tam jako pomniki.
Warto również wspomnieć o wykorzystaniu śródziemnomorskiego klimatu i dobrej pogody przez reprezentacyjny zespół akrobacyjny RAF „Red Arrows”. Każdej wiosny przed rozpoczęciem sezonu pokazowego formacja przemieszcza się na pewien czas do Akrotiri, aby dopracować planowany na bieżący rok program, czy wdrożyć do zespołu nowych pilotów.
Jednym z najbliższych problemów, z którym będzie musiała zmierzyć się baza RAF Akrotiri jest opuszczenie przez Wielką Brytanię Unii Europejskiej. Obecnie baza nie jest oddzielona od terytorium Cypru żadną fizyczną granicą, ale wkrótce może się to zmienić, w zależności od wynegocjowanych między stronami warunków. Być może będzie konieczne zbudowanie do obsługi bazy nowego portu morskiego, gdyż obecnie większość ładunków jest obsługiwana przez port w Limassol.
W obliczu wojny domowej w Syrii w 2013 r. do Akrotiri przebazowano po raz pierwszy Typhoony RAF w celu obrony bazy przed ewentualnym atakiem lotnictwa syryjskiego. Rozwój wydarzeń w Syrii i Iraku zaowocował rozwinięciem działań i wzrostem znaczenia bojowników Państwa Islamskiego. Rozwijający się na obszarach Syrii i dorzecza Tygrysu i Eufratu konflikt spowodował reakcję międzynarodowej koalicji, w tym krajów należących do NATO. W sierpniu 2014 r. na ataki terrorystyczne w Europie i ofensywę Państwa Islamskiego na Bliskim Wschodzie odpowiedziały zbrojnie Stany Zjednoczone i ich sojusznicy – w tym Royal Air Force.
Po formalnej prośbie rządu irackiego o pomoc i uzyskaniu zgody parlamentu, pod koniec września 2014 r. brytyjskie lotnictwo powróciło do działań nad Irakiem – transportowe Herculesy zrzuciły potrzebującym pomoc humanitarną, a Tornada zaatakowały cele Państwa Islamskiego na terenie kraju. Był to początek ponownego wykorzystania bazy Akrotiri do intensywnych działań bojowych, prowadzonych pod kryptonimem Operacja „Shader”. Sukcesywnie do cypryjskiej bazy przybywało coraz więcej personelu RAF, zbudowano tymczasowe hangary polowe dla maszyn bojowych oraz infrastrukturę niezbędną do przygotowania i prowadzenia codziennych operacji lotniczych.
W kolejnych latach działania RAF z różnych baz na Bliskim Wschodzie przybierały na intensywności. Pod koniec 2014 r. loty rozpoznawcze nad Syrią rozpoczęły Tornada RAF używające zasobników RAPTOR; przez kilkanaście miesięcy spoczywało na nich prowadzenie większości misji rozpoznawczych na rzecz sił koalicji. Kolejne miesiące działań przyniosły intensyfikację ataków na cele Państwa Islamskiego, prowadzonych z różnym zaangażowaniem sił i środków do dziś. Od początku Operacji „Shader” RAF wykorzystywał również niekonwencjonalne do niedawna rodzaje statków powietrznych, w tym bojowo-rozpoznawcze bezzałogowe samoloty Reaper, z sukcesami lokalizujące i zwalczające cele na ziemi kierowanymi pociskami rakietowymi Hellfire.
Obecnie w bazie RAF Akrotiri stacjonuje 903 Expeditionary Air Wing (Skrzydło Ekspedycyjne), dowodzone przez Group Captaina (pułkownika) Andrew Dickensa. Skrzydło podlega formalnie pod 83 Expeditionary Air Group, z siedzibą w Al Udeid w Katarze. Grupa ma w swoim składzie cztery Skrzydła Ekspedycyjne (901, 902, 903 i 906), rozlokowane w różnych miejscach na Bliskim Wschodzie i dysponujące różnymi środkami i sprzętem. Łącznie w działaniach jednostki bierze udział około tysiąca żołnierzy, których znaczna liczba stacjonuje na Cyprze. Warto wspomnieć, że personel biorący udział w operacjach stricte bojowych jednostki to wyłącznie ochotnicy. W skład 903 EAW wchodzą różnorodne siły i środki RAF, delegowane w miarę potrzeb z innych jednostek z wysp macierzystych. Obecnie jest to kilka rodzajów statków powietrznych – od samolotów wczesnego ostrzegania Sentry, przez rozpoznawcze Sentinele, tankowce Voyager, transportowce Hercules, do bojowych Tornad i Typhoonów.