Kompletny zestaw radiolokacyjny – odleglosciomierz N-31 i wysokosciomierz N-41 z agregatem pradotworczym – rozstawiony do pracy bojowej. Fot. R. Rochowicz

Lata 70. w jednostkach radiotechnicznych Wojsk OPK (WOPK) charakteryzowały się przede wszystkim rozwijaniem automatyzacji dowodzenia i naprowadzania. Temu była podporządkowana m.in. ostatnia i najtrwalsza w okresie PRL reforma Wojsk Radiotechnicznych WOPK.

W drugiej połowie lat 60. zrealizowano przejściowy etap zmian w strukturze i wyposażeniu jednostek radiotechnicznych WOPK. Zbierano doświadczenia i cały czas przygotowywano się do wprowadzenia docelowej organizacji opartej na brygadach i batalionach. Wymagało to jednak zaplanowania wielu przedsięwzięć etatowo-organizacyjnych, budowlanych oraz zawarcia umów na zakup różnorodnego wyposażenia. Wyliczone ogromne koszty towarzyszące reformie sprawiły, że jej powolne wdrażanie rozpoczęto dopiero w 1973 r.

Długowieczne brygady

Nim zdecydowano się uruchomić całą lawinę zmian postanowiono najpierw eksperymentalnie stworzyć jeden wzorcowy batalion radiotechniczny. Wybrano 3. brtech 19. pułku radiotechnicznego z Ożarowic k. Mierzęcic. Dość szybko w Radzionkowie zbudowano Połączone Stanowisko Dowodzenia (PłSD) i tam rozlokowano dowództwo i sztab batalionu, 330. zautomatyzowaną kompanię radiotechniczną (tzw. kompania miejscowa) i pododdziały zabezpieczenia. Jednostka szybko przystąpiła do normalnej pracy operacyjnej i była przez kilka miesięcy bardzo często wizytowana. Ponieważ koncepcja pracy sprawdziła się podjęto decyzję o reorganizacji całego systemu obserwacji technicznej WOPK.
Plany zakładały wprowadzenie struktury brygadowej do końca 1975 r. Po ich zrealizowaniu w trzech brygadach radiotechnicznych miało być 13 batalionów (każdy z własnym PłSD nowego typu i miejscową kompanią radiotechniczną) i 42 kompanie terenowe. Do tego na wypadek kryzysu lub wojny ze sprzętu etatowego miały być wystawiane dodatkowe wysunięte posterunki radiolokacyjne dla poprawy pola przy wymaganym zejściu na mniejszą wysokość wykrywania środków napadu powietrznego oraz posterunki skrytego pola dla odtwarzania ciągłości pola w przypadku zniszczenia posterunków stałych. Oznaczało to powiększenie sieci posterunków, w której w okresie przejściowego systemu pułkowego było 13 kompanii batalionowych i 37 terenowych, a 6 kolejnych było w trakcie organizowania. We wszystkich kompaniach, ale także w ośrodkach szkolenia (Wyższa Oficerska Szkoła Radiotechniczna w Jeleniej Górze i Szkoła Młodszych Specjalistów w Chorzowie) i w remontach WOPK posiadały we wrześniu 1973 r. łącznie 312 odległościomierzy i wysokościomierzy, w tym: 3 odległościomierze P-40, 48 P-35M, 40 kompletów Jawor-M + Bogota-M (odległościomierz + wysokościomierz), 16 kompletów Jawor + Bogota, 10 P-14, 19 P-15 i 22 P-12 oraz 68 wysokościomierzy PRW-11 i 30 PRW-9.
Tak jak wszystkie poprzednie restrukturyzacje, tak i tę przeprowadzono etapami. Jako pierwszą zdecydowano się utworzyć 3. Brygadę Radiotechniczną (3. Korpus OPK) z dowództwem we Wrocławiu i początkowo tylko czterema batalionami. Okres formowania trwał od września 1973 r. do końca maja 1974 r. W tym samym czasie w 2. Korpusie OPK tworzono 22. brtech w Chojnicach, dla którego budowano od podstaw PłSD w pobliskich Nieżychowicach. Zdecydowano się na to w związku z pracami integracyjnymi polskiego zautomatyzowanego systemu rozpoznania radiolokacyjnego Dunajec z radzieckim zautomatyzowanym systemem zbioru i opracowania informacji radiolokacyjnej Wozduch-1P, który służył również do przyrządowego naprowadzania lotnictwa myśliwskiego. System Dunajec składał się z dwóch obiektów automatyzacji rozpoznania radiolokacyjnego szczebla taktycznego (batalionu radiotechnicznego). Jeden z nich RPT-11 miał zapewniać automatyzację posterunków radiolokacyjnych (kompanie terenowe), a drugi RPT-21 głównego posterunku radiolokacyjnego (kompania miejscowa). Zadaniem głównego posterunku radiolokacyjnego razem z podległymi posterunkami radiolokacyjnymi było zapewnienie jednolitej (uogólnionej) informacji o sytuacji powietrznej w obszarze odpowiedzialności batalionu radiotechnicznego przy wykorzystaniu stacji radiolokacyjnych rozwiniętych na posterunkach. Gotowy batalion włączono w skład 2. BRtech z dowództwem w Bydgoszczy, której proces formowania trwał z kolei od czerwca 1974 r. do pierwszych dni marca 1975 r. Wreszcie jako ostatnią, w okresie od czerwca 1975 r. do lutego 1976 r. sformowano 1. BRtech (1. Korpus OPK) z dowództwem w Warszawie.
W sumie funkcjonowało 14 miejscowych kompanii radiotechnicznych, 43 kompanie terenowe, 1 kompania radiotechniczna maskowania oraz 10 wysuniętych posterunków radiotechnicznych z przygotowaną rozbudowaną infrastrukturą inżynieryjną i 9 posterunków skrytego pola. Te ostatnie był to wcześniej wybrany teren, ale nie pozostający pod stałą jurysdykcją armii. Wspomniana kompania maskowania – 42. krtech, została sformowana w 1970 r. w Bydgoszczy i podporządkowana bezpośrednio najpierw dowódcy 2. Korpusu OPK, a następnie 2. BRtech. Jej zadaniem było wystawianie fałszywych posterunków radiolokacyjnych przy użyciu wycofanych z eksploatacji bojowej stacji radiolokacyjnych starszego typu. W trakcie tworzenia tego nowego systemu utworzono sześć nowych kompanii: w Łagunach i Adamowie (dla 4. brtech) oraz Władysławowie, Słupsku, Unieściu i Kościerzynie w składzie 2. BRtech. Każdy batalion tworzyły: dowództwo i sztab, kompania dowodzenia i automatyzacji wraz z połączonym stanowiskiem dowodzenia, miejscowa kompania radiotechniczna, terenowe kompanie radiotechniczne, kompania łączności oraz kompania remontowa.