Wspaniałe zdjęcie pięknego okrętu na pełnej prędkości, czyli ORP Grom podczas prób 7 maja 1937 r. Fot. Beken & Son, neg. nr 21432

80 lat temu, 7 maja 1937 r., wykonano fotografię idącego z maksymalną prędkością ORP Grom. Zdjęcie znane z druków reklamowych stoczni J. Samuel White & Co. Ltd oraz przedwojennych i wojennych roczników „Jane’s Fighting Ships”. 78 lat później sześć oryginalnych negatywów z prób polskiego niszczyciela trafiło do Muzeum Marynarki Wojennej w Gdyni. 6 maja 2015 r. zbiory polskich muzealników wzbogaciły się łącznie o 11 unikatowych szklanych negatywów zakupionych od Kennetha Bekena, właściciela firmy Beken of Cowes specjalizującej się od połowy lat 80. XIX w. w fotografii marynistycznej.

W bieżącym roku przypada kilka rocznic związanych z Gromem i Błyskawicą, zbudowanymi w stoczni J. Samuel White & Co w Cowes na wyspie Wight. Dla ORP Grom to: 4 maja – 77. rocznica zatopienia ORP Grom w fiordzie Rombaken pod Narwikiem oraz 11 maja – 80. rocznica podniesienia polskiej bandery. Dla ORP Błyskawica zaś: noc z 4 na 5 maja – 75. rocznica obrony Cowes przez marynarzy z ORP Błyskawica przed nalotem niemieckiego lotnictwa, 4 lipca – 70. rocznica powrotu okrętu z Wielkiej Brytanii do Gdyni i wreszcie 25 listopada 80. rocznica wejścia do służby ORP Błyskawica. W okazji rocznic prezentujemy kolekcję negatywów związanych z historią obu okrętów, a wykonanych przez firmę Beken & Son z Cowes.
W maju 2015 r. do zbiorów Muzeum Marynarki Wojennej (MMW) pozyskano 11 szklanych negatywów wykonanych pomiędzy 3 czerwca 1936 a 11 lipca 1945 r. o numerach katalogowych zawierających się pomiędzy 20486 a 25840. Dziesięć negatywów wykonano na żelatynowych płytach szklanych formatu 16,4x21,5 cm (6,5x8,5”). Jeden negatyw, przedstawiający wodowanie ORP Błyskawica, wykonano na płycie nieco mniejszego formatu – 12x16,4 cm (4¾x6,5”). Negatywy zakupiono w firmie Beken of Cowes, której tradycje sięgają 1888 r., kiedy to Alfred Edward Beken (1855-1915), pochodzący z Canterbury w Kent nabył aptekę w porcie Cowes, słynnym od 1826 r. ze swoich międzynarodowych regat żeglarskich przeprowadzanych podczas Cowes Week. W 1851 r. na wyspie zorganizowano pierwsze regaty, znane obecnie jako Regaty o Puchar Ameryki – America’s Cup. Nic dziwnego, że Edward Beken i jego syn Frank Beken (1880-1970) postanowili dokumentować biorące udział w regatach majestatyczne jachty, których załogi zaopatrywały się w medykamenty w aptece Bekena. Początkowo ojciec i syn w swojej pracy używali standardowych wielkoformatowych aparatów z epoki. W wyniku zgromadzonych doświadczeń, w 1913 r. Frank Beken skonstruował kamerę fotograficzną przystosowaną do pracy na morzu i fotografowania z małych jednostek pływających. Była to drewniana skrzynka z obiektywem o ogniskowej 250 mm firmy Ross i specjalnym wizjerem do celowania, w której naświetlano szklane klisze formatu 6,5x8,5”. Migawka była wyzwalana pneumatycznie ustami fotografa za pomocą wężyka, co pozwalało na stabilne kadrowanie aparatem trzymanym oburącz za solidne uchwyty.
W tym samym 1913 r. Frank Beken zakupił prawa majątkowe i kolekcję negatywów Alfeda Westa (1857-1937) z pobliskiego Gosport, w tej kolekcji znajduje się słynne zdjęcie pierwszej jednostki z parowym napędem turbinowym Turbinia z 1897 r. Prawdopodobnie skupowano negatywy od innych autorów, stąd w dzisiejszej ofercie reprodukcji firmy Beken of Cowes można znaleźć fotografię fregaty pancernej HMS Minotaur z 1865 r. Inną oferowaną fotografią powstałą przed przybyciem Bekenów do Cowes są zdjęcia torpedowca Torpedo Boat 59 z 1886 r. oraz jachtu Spinx z 1884 r.
Jachty zmagające się w regatach pod pełnymi żaglami, stały się najbardziej rozpoznawalnymi fotografiami utrwalanymi przez trzy pokolenia Bekenów. Frank Beken był autorem najsłynniejszych fotografii z regat majestatycznych jachtów walczących o trofeum Cup of America. Do legendy przeszły jego fotografie ponad 30-metrowych jachtów klasy „J”. Oprócz jachtów Frank dokumentował okręty i statki różnych bander przepływające w pobliżu wyspy Wight oraz m.in. początki lotnictwa morskiego i samoloty budowane w lokalnych zakładach lotniczych. Wśród zdjęć Franka Bekena można m.in. znaleźć dwie fotografie legendarnego Titanica. Tradycje rodzinne w fotografii morskiej kontynuował drugi syn Franka – Keith Beken (1914- -2007) oraz jego wnuk Kenneth (ur. 1951) – obecny właściciel Beken of Cowes.
W 1992 r. do firmy dołączył fotograf i fotoedytor Peter Mumford. Do 1970 r. odbitki, przeważnie formatu 12x10”, sygnowano podpisem Beken & Son, później Beken of Cowes. Na wszystkich wprowadzanych do sprzedaży fotografiach nanoszono białym tuszem numer negatywu. W 2008 r. zlikwidowano ciemnię i od tego czasu wydruki współczesnych zdjęć są sygnowane samym nazwiskiem Beken. Na rynku antykwarycznym ceny odbitek wykonanych z oryginalnych negatywów wykonane po 1945 r. osiągają ceny od 30 do 200 GBP. Wcześniejsze odbitki sygnowane przez Franka i Keitha Bekena osiągają na aukcjach ceny powyżej 1000 GBP. Cena zakupu jedenastu oryginalnych negatywów do zbiorów MMW była symboliczna – niższa od aukcyjnych cen zakupu dwóch oryginalnych fotografii sprzed 1945 r. i świadczy o dużej życzliwości Kennetha Bekena dla tradycji polskiej Marynarki Wojennej.