Kołowy transporter opancerzony SKOT-2AP z zamontowanymi na wieży dwoma wyrzutniami przeciwpancernych pocisków kierowanych Malutka-M.

Nie sposób w krótkim artykule opisać wszystkie znaczące dokonania, którymi może pochwalić się Wojskowy Instytut Techniczny Uzbrojenia (WITU) z Zielonki. W ciągu 95 lat istnienia WITU zaprojektowano wiele ciekawych systemów uzbrojenia i specjalistycznego wyposażenia niezwykle przydatnego naszej armii.

Pierwsze przymiarki do stworzenia ośrodka naukowego, który jak zapisano w dokumentach miał być najwyższym zakładem w kraju dla pielęgnacji i rozwoju wszystkich gałęzi techniki wojennej poczyniono jeszcze w 1919 r. Polska armia dysponowała uzbrojeniem austriackim, niemieckim, rosyjskim, angielskim, francuskim, włoskim, a nawet japońskim czy meksykańskim potrzebowała instytucji, która mogłaby fachowo ocenić jej przydatność, sprawność, wskazać możliwości przeprowadzenia napraw czy modernizacji, przebadać amunicję.

W pierwszej połowie lat 20. XX wieku kolejno pojawiły się także nowe zadania, które fachowcy służący i współpracujący z taką instytucją mogliby realizować, jak chociażby: opiniowanie wydawnictw służbowych, rozstrzyganie spraw spornych dotyczących wyborów i odbiorów uzbrojenia, zatwierdzanie zmian konstrukcyjnych czy prowadzenie własnych badań i studiów technicznych dotyczących nowych konstrukcji i modernizacji.

Stend lądowy do prób na poligonie z wyrzutniami morskimi WM-18 z pełnym załadowaniem niekierowanych pocisków rakietowych M-14OF kalibru 140 mm.

Zanim powstało WITU

Tak doszło do powołania do życia Instytutu Badań Artylerii (IBA), który działalność zainaugurował 25 marca 1926 r. Pierwszą lokalizacją był budynek przy ulicy Ludnej 11 w Warszawie. Dość szybko, bo 7 kwietnia 1927 r., IBA przekształcono w Instytut Badań Materiałów Uzbrojenia (IBMU) poszerzając strukturę organizacyjną i tematyczny zakres wykonywanych prac. Kolejna zmiana została przeprowadzona na mocy rozkazu z 30 października 1934 r., w wykonaniu którego od 1 lipca 1935 r. zreorganizowany IBMU stał się Instytutem Technicznym Uzbrojenia.

W tym czasie trwały już intensywne prace budowlane w Zielonce pod Warszawą, gdzie zdecydowano się ulokować wchodzące w skład instytutu Centrum Badań Balistycznych, a później także Dział Broni Małokalibrowej. Kolejno przygotowano tam strzelnice otwarte, a także tunele wykonane ze zbrojnego betonu oraz specjalny kulochwyt o dużej kubaturze, przeznaczony do badań broni i amunicji szczególnie dużych kalibrów. Jednak główna siedziba pozostała w Warszawie, we wrześniu 1938 r. stał się nią gmach w Alejach Niepodległości, w sąsiedztwie
Politechniki Warszawskiej.

Po zakończeniu drugiej wojny światowej powoli zaczęto prace nad zagospodarowaniem sił i środków pozostałych z dziedzictwa przedwojennego ITU. Instytut działał w zasadzie nieformalnie, a w latach 1950-52 powołany do życia Zakład Naukowo-Badawczy Broni i Amunicji był instytucją cywilną. Tymczasem kadra fachowa zaczęła działalność od przetłumaczenia na język polski radzieckiej dokumentacji technicznej wybranych wzorów uzbrojenia i amunicji, zwłaszcza tej wskazanej do szybkiego uruchomienia produkcji w kraju. 2 kwietnia 1952 r. już całkowicie w Zielonce powstała wojskowa instytucja naukowo-badawcza, która otrzymała nazwę Centralny Naukowo-Badawczy Poligon Artyleryjski. W kolejnych latach jeszcze trzykrotnie zmieniano nazwę. W listopadzie 1958 r. utworzono Centralny Badawczy Poligon Artyleryjski, w styczniu 1962 r. przekształcony w Centrum Badań Uzbrojenia, wreszcie od 23 października 1965 r. funkcjonuje Wojskowy Instytut
Techniczny Uzbrojenia.

Pierwsze osiągnięcia

Pierwsze prace zlecone powstałemu w 1926 r. instytutowi polegały przede wszystkim na badaniach eksploatacyjnych różnych typów uzbrojenia. Prace inżynierów w mundurach zaowocowały m.in. wprowadzeniem zmodyfikowanego naboju kalibru 7,92 mm dla ówcześnie podstawowej broni strzeleckiej naszej armii. Rozpoczęto też badania przechowywanego w składnicach prochu, materiałów wybuchowych i zapalników, co było warunkiem bezpiecznego przechowywania ich zapasów w składnicach.

Mimo krótkiego okresu istnienia i działania najpierw w okresie kryzysu gospodarczego, a następnie powolnego wychodzenia z recesji do wybuchu wojny we wrześniu 1939 r. na konto Instytutu można zapisać kilka niewątpliwych sukcesów.

Pierwszym jest bez wątpienia karabin przeciwpancerny wz. 35 kalibru 7,9 mm. Wdrożony do produkcji model był jednym z trzech zaprojektowanych i przebadanych przez ITU. Wraz ze specjalnie opracowanym nabojem o oficjalnej nazwie 7,9 mm nabój DS, broń ta była w stanie wyeliminować z walki każdy ówczesny czołg niemiecki lub radziecki.

O potencjale kadry Instytutu mogą również świadczyć inne uruchomione projekty wzorów uzbrojenia. Jednym z nich, który jednak do września 1939 r. nie doczekał się produkcji seryjnej była armata dalekonośna kalibru 155 mm. Projekt opracowany w ITU doczekał się w 1937 r. prototypu, który w latach 1938-39 był intensywnie testowany. Osiągnięto donośność 27 km. Dalsze prace przerwał wybuch wojny.

Podobnie ułożyła się historia stworzenia karabinu samopowtarzalnego na standardową amunicję kalibru 7,9 mm. Przygotowano dwa projekty o różnych zasadach działania, i do wybuchu wojny zdołano wykonać partię próbną 150 sztuk karabinów, które zamierzano przetestować, tym razem nie na poligonach doświadczalnych, ale w jednostkach bojowych w linii. I znów na przeszkodzie stanął wybuch wojny. Prace nad bronią strzelecką z powodzeniem podjęto po 1945 r.