Francuska szczoteczka do zebow

Francuski okręt podwodny Mariotte do dzisiaj jest jedną z najbardziej oryginalnych jednostek tej klasy, jakie kiedykolwiek zbudowano. Nietypowy kształt kadłuba lekkiego ze znacznym podwyższeniem części dziobowej, przyczynił się do nadania mu nie do końca bojowego przezwiska – Brosse à dents (szczoteczka do zębów). Abstrahując od wyobraźni francuskiego projektanta, warto wspomnieć, że w momencie wejścia do służby, Mariotte był najszybszym okrętem podwodnym na świecie zarówno na powierzchni, jak i w położeniu podwodnym. Co więcej, rekord prędkości w tym drugim przypadku dzierżył przez 35 lat!

Na początku XX wieku, Marine nationale dysponowała pokaźną liczbą okrętów podwodnych, które jednak cechowały się słabym uzbrojeniem, małą dzielnością morską oraz wyjątkowo prymitywnymi warunkami socjalnymi. Stąd też, aby odwrócić ten schemat, 6 lutego 1906 r. Ministerstwo Marynarki Wojennej (Ministère de la Marine) rozpisało konkurs na dostawę okrętu podwodnego o lepszych parametrach od ówcześnie eksploatowanych, przy czym jako szczególnie istotne wymieniono: wyporność nie mniejszą niż 530  t, prędkość nawodną wystarczającą do współpracy z zespołem pancerników oraz zasięg w położeniu podwodnym wynoszący co najmniej 100 Mm. Jednym z przedstawionych w ramach tego konkursu projektów, była praca inż. I  klasy Charlesa Radiguera. Gotowy projekt zaprezentował on ministrowi marynarki wojennej Gastonowi Thompsonowi w grudniu 1906 r. i wkrótce uzyskał jego akceptację.
Zamówienie na budowę nowego okrętu złożono 31 grudnia 1906, a stępkę położono 30 marca 1908 r. w Arsenale w Cherbourgu. Jednostkę zwodowano niecałe 3 lata później – 2 lutego 1911 r., nadając mu jednocześnie imię Mariotte i numer taktyczny Q 74. Imię to wybrano dla uczczenia Edme’a Mariotte’a, francuskiego księdza i uczonego (1620-1684), członka francuskiej Akademii Nauk, autora prawa znanego dzisiaj jako Boyle’a-Mariotte’a, a dotyczącego zachowania gazu doskonałego w przemianie izotermicznej. Co ciekawe, w momencie wodowania na okręcie zainstalowany był tylko prawoburtowy silnik elektryczny, lewy znajdował się wówczas w naprawie (nie odebrano go z powodu stwierdzonych niezgodności z projektem), a proces jego instalacji przeprowadzono w okresie od 3 maja do 21 czerwca. Silniki wysokoprężne w dniu wodowania nawet nie zostały dostarczone do stoczni! Mimo wszystko już tydzień później przeprowadzono pierwszą próbę szczelności kadłuba w półzanurzeniu. Pierwsze zanurzenia zrealizowano w dniach 8-22 sierpnia 1911 r. (na głębokość 25 m po raz pierwszy okręt zszedł 21 listopada). Pierwsze strzelanie torpedowe wykonano z kolei 22 września tego roku.
Na początku września 1911 r., po uzupełnieniu baterii akumulatorów i zainstalowaniu balastu (w miejscu brakujących wciąż silników wysokoprężnych), Mariotte przeszedł próby prędkości w położeniu podwodnym. Bez problemu osiągnął on wówczas prędkość 11 w., bijąc zaledwie o 0,5 w. dotychczasowy rekord należący do oceanicznego okrętu podwodnego Archimède (Q 73). Uzyskana w późniejszym okresie prędkość podwodna 11,7 w., okazała się najwyższą jaką uzyskał którykolwiek z francuskich (i nie tylko) okrętów podwodnych przez następne 35 lat!. Pierwsze próby silników wysokoprężnych przeprowadzono dopiero 25 marca 1912 r. (na hamowni), a proces ich instalacji na pokładzie zakończono 4 miesiące później, 28 lipca, odnotowując tym samym niemal 3-letnie opóźnienie w stosunku do pierwotnego planu. Pierwsze próby morskie z pełnym już układem napędowym zrealizowano w okresie od 23 listopada do 11 grudnia. Po skompletowaniu systemu napędowego wykonano pełny zakres prób prędkości na powierzchni i w zanurzeniu. 14 grudnia na redzie zewnętrznej Cherbourga Mariotte przez 6 godzin poruszał się z prędkością zbliżoną do maksymalnej, wykonując po ich zakończeniu zanurzenie alarmowe na głębokość 10 m, co trwało 25 sekund.
Warto w tym miejscu wspomnieć, że przez pierwsze lata swojej służby Mariotte był notorycznie nękany przez problemy z silnikami, które na dobrą sprawę nigdy nie zostały całkowicie rozwiązane. Okręt do służby przyjęto dopiero 5 lutego 1913  r., a na jego pierwszego dowódcę wyznaczono kpt. mar. André Matha (1873-1915). Po zakończonych próbach zachowanie okrętu oceniono jako przeciętne, a pływalność na poziomie 15,5% uznano za zbyt niską. Podkreślono że dziobowa część kadłuba dobrze spełnia swoją rolę w rozbijaniu fal, umożliwiając uzyskiwanie wysokich prędkości na powierzchni, jednak przy wyższych stanach morza szybko nabiera wody i zbyt powoli ją oddaje, co powoduje, że okręt mocno nurkuje. Pierwszym przydziałem Mariotte’a była 2. Eskadra Dywizjonu Lekkich Okrętów Podwodnych z miejscem stałej dyslokacji w Calais, gdzie wszedł po raz pierwszy tydzień później.

Opis konstrukcji

Zaprojektowany przez Radiguera okręt cechował się wysokim stosunkiem długości do szerokości (15:1) oraz równie niespotykaną różnicą wysokości wolnej burty w części dziobowej i rufowej (od 2,47 do 0,57 m). Powyższe zabiegi miały na celu uzyskanie wysokiej prędkości w obu położeniach przy zachowaniu dobrej dzielności morskiej. Kadłub o długości 64,75 m podzielono wewnętrznie na 9 przedziałów wodoszczelnych. W jego wnętrzu wydzielono miejsce dla 5 wewnętrznych zbiorników trymowo-balastowych oraz dużego, centralnego zbiornika balastowego. Na zewnątrz kadłuba zabudowano 3 dodatkowe zbiorniki balastowe. Ich łączna pojemność wynosiła 70,3 m3. Zabezpieczeniem umożliwiającym awaryjne wynurzenie były dwa, umieszczone wewnątrz stępki, ołowiane obciążniki (balast stały), które w razie trudnej sytuacji zwolnić można było dźwignią bezpośrednio z centrali dowodzenia.