W 1991 r. US Air Force miały 4 tys. taktycznych samolotów bojowych w średnim wieku 8 lat, obecnie mają ich 2 tys.,
w średnim wieku 26 lat. Nie jest to sytuacja dobra.

Świat się znów zmienia, a wraz z nim środowisko bezpieczeństwa. Po latach względnego spokoju, kiedy największym zagrożeniem byli fanatyczni terroryści, aktorzy państwowi znów wyszli na scenę. Zaczyna się pomału nowa zimna wojna, tym razem wielobiegunowa – Stany Zjednoczone, Republika Korei, Japonia, Australia kontra Chińska Republika Ludowa oraz Stany Zjednoczone, NATO kontra Federacja Rosyjska, a między Rosją i Chinami taka szorstka męska przyjaźń… W 1991 r. USAF miały około 4000 taktycznych samolotów bojowych w średnim wieku 8 lat, a obecnie ma 2000 takich samolotów, w średnim wieku 26 lat. Dziś wcześniejsze decyzje o nieskładaniu kolejnych zamówień na myśliwce 4. generacji uważa się za błąd.

Okres między zimnymi wojnami, tą powszechnie znaną i tą dzisiejszą, która właśnie przyspiesza, nie sprzyjał rozwojowi Sił Powietrznych Stanów Zjednoczonych (US Air Force, USAF). Przez cały ten okres dokonywano systematycznych redukcji które doprowadziły do tego, że Amerykanie mają dziś w służbie 1981 taktycznych samolotów bojowych, Chińska Republika Ludowa – 1810, Federacja Rosyjska – 1420. Co prawda wśród maszyn chińskich jest 728 przestarzałych samolotów myśliwskich J-7 i 96 niemal równie starych myśliwców J-8, ale pozostałe, takie jak J-10, Su-27, J-11, Su-30 i J-16 – są porównywalne z amerykańskimi maszynami 4. generacji.

F-16C Block 42 z 310. Dywizjonu oraz F-35A z 61. Dywizjonu z 56. Skrzydła Myśliwskiego z Luke AFB w Arizonie. Skrzydło podlega Air Education and Training Command.

Sytuacja staje się zatem dość niepokojąca, Amerykanom bowiem pozostaje już tylko przewaga jakościowa. Ale jak się okazuje, tą nie zawsze i nie w każdej sytuacji zapewniają myśliwce 5. generacji, głównie z powodu ich cech utrudnionej wykrywalności (stealth), która choć teoretycznie daje dużą przewagę na polu walki, to jednak jednocześnie wprowadza wiele ograniczeń związanych z kształtem samolotu, a zatem jego aerodynamiką, manewrowością, taktycznym promieniem działania oraz związanych z wykorzystaniem zewnętrznych punktów podwieszeń, co zmniejsza udźwig i asortyment lotniczych środków bojowych. A tymczasem pojawiają się coraz doskonalsze metody wykrywania samolotów stealth.

Rozwijane są systemy pasywne, jak i stacje radiolokacyjne o rozproszonej sieci antenowej (tworzy się sieć anten radiolokacyjnych nadawczo-odbiorczych, które spina się szybkimi łączami w jedno urządzenie, przy czym impuls wysłany przez jedną antenę może być odbierany przez inną), a także dość precyzyjne radiolokatory pracujące na niższych częstotliwościach, których materiały absorbujące promieniowanie nie rozpraszają tak skutecznie jak częstotliwości wysokie, typowe dla systemów kierowania ogniem przeciwlotniczych zestawów rakietowych i celowników radiolokacyjnych samolotów myśliwskich. Pojawiają się też systemy alternatywne dla stealth – na przykład w postaci rojów bezzałogowych aparatów latających mających na celu zmuszenie zestawów przeciwlotniczych do wcześniejszego zużycia pocisków, by zasadnicze grupy uderzeniowe mogły bezpiecznie przelecieć, a następnie wykonać ataki na stacje radiolokacyjne wstępnego wykrywania oraz kierowania ogniem, a także wyrzutnie przeciwlotniczych pocisków kierowanych.

Kolejny problem mający wpływ na zmiany we flocie taktycznych samolotów bojowych, to stopniowe przejmowanie wielu funkcji wspierających (rozpoznanie i wskazywanie celów, walka elektroniczna), ale też uderzeniowych, przez bezzałogowe aparaty latające. Kwestią nadal otwartą jest, jak dużą część zadań będą w nadchodzących latach wykonywały bezzałogowce? Jak ma wyglądać zespół w postaci załogowego samolotu lidera i jednego bądź kilku aparatów bezzałogowych wspierających, bądź wykonujących część z zadań zasadniczych przewidzianych dla samolotów? Na ile pomoże sztuczna inteligencja? A przecież mamy też samodzielne działania bojowe bezzałogowych aparatów latających, bez „liderowania” ze strony samolotów załogowych. Mówi się nawet o myśliwskich aparatach bezzałogowych, walczących z celami powietrznymi.

To są trudne dylematy, ponieważ dziś jest wyjątkowo ciężko przewidzieć długofalowo rozwój technologii samolotów bojowych w dobie szalonego postępu w informatyce, cyberwalce (można dokonywać ataków na pokładowe systemy samolotów oraz bezzałogowych aparatów latających za pomocą wirusów komputerowych; to coś zupełnie nowego, na co trzeba statki powietrzne uodpornić, jednocześnie wyposażając je w takie same możliwości w stosunku do przeciwlotniczych zestawów rakietowych, czy myśliwców przeciwnika), sztucznej inteligencji, automatyzacji i robotyzacji pola walki…

Lockheed Martin F-16 Viper

Nadal podstawowym typem samolotu myśliwskiego USAF jest F-16, choć jego udział w całości stanu sprzętu taktycznych samolotów bojowych wyraźnie maleje. W formacjach operacyjnych, czyli w trzech dowództwach: Air Combat Command (ACC; 152 F-16C i 19 F-16D) w Stanach Zjednoczonych, US Air Force in Europe (USAFE; 75 F-16C i 4 F-16D) i Pacific Air Forces (PACAF; 121 F-16C i 12 F-16D) w całości w F-16 wyposażone są tylko cztery skrzydła: 35. Skrzydło Myśliwskie w bazie Misawa w Japonii (5. Armia Lotnicza PACAF; 13. i 14. Dywizjon Myśliwski, F-16 Block 50), 8. Skrzydło Myśliwskie w Kunsan w Republice Korei (7. Armia Lotnicza PACAF, 35. i 80. Dywizjon Myśliwski, F-16 Block 40), 20. Skrzydło Myśliwskie w Shaw w Południowej Karolinie (15. Armia Lotnicza ACC, 55., 77. i 79. Dywizjon Myśliwski, F-16 Block 50) i 31. Skrzydło Myśliwskie w Aviano we Włoszech (3. Armia Lotnicza USAFE, 510. i 555. Dywizjon Myśliwski, F-16 Block 40). Kolejne pojedyncze dywizjony F-16 są w skrzydłach: 36. Dywizjon Myśliwski w 51. Skrzydle Myśliwskim w bazie Osan w Republice Korei (7. Armia Lotnicza, F-16 Block 40), 18. Dywizjon Agresorów w 354. Skrzydle w Eielson na Alasce (11. Armia Lotnicza, F-16 Block 30), 64. Dywizjon Agresorów w 57. Skrzydle w Nellis w Newadzie (15. Armia Lotnicza, F-16 Block 32), 480. Dywizjon Myśliwski w 52. Skrzydle Myśliwskim w Spangdahlem w Niemczech (3. Armia Lotnicza, F-16 Block 50). Razem w amerykańskim lotnictwie bojowym jest więc 13 dywizjonów samolotów F-16, wyposażonych w „szesnastki” jednomiejscowe – F-16C i dwumiejscowe F-16D.

Kolejne dwie jednostki (skrzydło i grupa) F-16 występują w Air Education and Training Command (83 F-16C i 51 F-16D). Jest to 54. Grupa Myśliwska w Holloman w Nowym Meksyku, mająca 8. Dywizjon Myśliwski (F-16 Block 40), 311. i 314. Dywizjon Myśliwski (oba F-16 Block 42) oraz 56. Skrzydło Myśliwskie w bazie Luke w Arizonie – 309. Dywizjon Myśliwski (F-16 Block 25) i 310. Dywizjon Myśliwski (F-16 Block 42). Nie licząc dwóch nie wymienionych tu dywizjonów, których samoloty są własnością Tajwanu i Singapuru, jest to więc pięć kolejnych dywizjonów. W Rezerwach Sił Powietrznych (Air Force Reserve Command) zostały tylko dwa dywizjony – 93. Dywizjon Myśliwski w 482. Skrzydle Myśliwskim w bazie Homestead na Florydzie, używający F-16 Block 30 i latający na tej samej wersji 457. Dywizjon Myśliwski w 301. Skrzydle Myśliwskim w bazie Fort Worth w Teksasie. Nie licząc Powietrznej Gwardii Narodowej (Air National Guard) USAF ma równo 20 dywizjonów F-16.