Wyposażenie Rafale w standardzie F3-R w najnowsze, optoelektroniczne zasobniki obserwacyjno-celownicze TALIOS, pozwala na maksymalnie efektywne wykorzystanie uzbrojenia kierowanego laserowo.

Doktryna wojenna Francji ma na celu zapewnienie pełnego bezpieczeństwa kraju i terytoriów zamorskich, utrzymanie zdolności „odstraszania” dzięki posiadaniu strategicznych sił jądrowych oraz francuskich wpływów w wielu miejscach na świecie. Zadaniom tym muszą sprostać wojska lądowe, siły powietrzne, marynarka wojenna oraz intensywnie rozwijane ostatnio wojska specjalne. Te cele wymagają niezależności w dziedzinie polityki bezpieczeństwa i obrony, stąd na wyposażeniu sił zbrojnych dominuje rodzime uzbrojenie lub produkowane we współpracy z innymi krajami, w tym przede wszystkim należącymi do NATO, a tylko w niektórych dziedzinach Francja decyduje się na pozyskanie sprzętu z importu. Ostatnie lata pokazały, że w wielu obszarach należy przeprowadzić modernizację lub przewidzieć zakup nowych wzorów uzbrojenia i sprzętu wojskowego. Tendencje te dotyczą w szczególności sił powietrznych, które odgrywają bardzo ważną rolę w operacjach zagranicznych oraz zapewnieniu bezpieczeństwa kraju i terytoriów zamorskich.

Od połowy drugiej dekady XXI wieku w skład lotniczych sił strategicznych FAS (Forces aériennes stratégiques) weszło dowództwo i sztab w Villacoublay, centrum operacyjne COFAS (Centre d’opérations FAS), składy kierowanych pocisków rakietowych „powietrze-ziemia” z jądrowymi ładunkami bojowymi DAMS ASMP-A (Dépôt Atelier de Munitions Spéciales Air-sol moyenne portée-amélioré) oraz dwie jednostki operacyjne: 4. pułk myśliwski – 4e EC (Escadre de chasse) oraz 31. pułk tankowania powietrznego i transportu strategicznego – 31e EARTS (Escadre aérienne de ravitaillement et de transport stratégiques). Lotnictwo bojowe FAS składa się z dwóch dywizjonów stacjonujących w bazie lotniczej BA113 (Base aérienne) Saint Dizier-Robinson „Commandant Antoine de Saint-Exupéry” i są to: EC 1/4 „Gascogne” (Escadron de chasse) i EC 2/4 „La Fayette”, wchodzące organizacyjnie w skład 4 pułku. Ponadto w skład pułku wchodzi dywizjon ETR 3/4 „Aquitaine” (Escadron de transformation Rafale), zajmujący się przeszkalaniem pilotów wielozadaniowych samolotów bojowych Rafale dla potrzeb lotnictwa strategicznego, sił powietrznych oraz sił morskich.

Oprócz pełnienia dyżurów w ramach FAS samoloty myśliwsko-bombowe Mirage 2000NK3 z dywizjonu EC 2/4 „La Fayette” uczestniczyły w ostatnim okresie czasu w misjach poza granicami kraju OPEX (Opérations Extérieures), wykonując zadania z użyciem konwencjonalnego uzbrojenia. Ostatnia taka misja miała miejsce w pierwszych miesiącach 2018 r., kiedy samoloty dywizjonu zostały przebazowane do Afryki w ramach realizowanej na obszarze Sahelu i Sahary BSS (Bande Sahélo-Saharienne) operacji „Barkhane”. Dowództwo sił powietrznych poinformowało, że 10 stycznia dwa Mirage 2000NK3 należące do FAS wystartowały z BA125 Istres-le-Tubé „Sous-lieutenant Charles Monier” w kierunku Afryki. Docelowym punktem była baza lotnicza BA172 Fort-Lamy „Sergent chef Adji Kosseï” w N’Djamena w Czadzie. W czasie lotu samoloty były zaopatrywane w dodatkowe paliwo przez tankowce C-135FR z dywizjonu GRV 2/91 „Bretagne”, a punktem pośrednim było lotnisko Léopold-Sédar-Senghor w Dakarze na terenie Senegalu. Celem było udzielenie wsparcia wojskom wchodzącym w skład sił MINUSMA (Mission multidimensionnelle intégrée des Nations Unies pour la stabilisation au Mali) oraz pełnienie dyżurów bojowych do działania na wezwanie. Mirage 2000NK3 współdziałały z samolotami myśliwsko-bombowymi Mirage 2000D z 3. pułku myśliwskiego z BA133 Nancy-Ochey „Commandant Henri Jeandet” oraz myśliwcami Mirage 2000C.

Ze względu na brak optoelektronicznych zasobników obserwacyjno-celowniczych Mirage 2000NK3 do zwalczania celów za pomocą bomb kierowanych laserowo GBU-12 (227 kg) korzystały z zasobników do podświetlania celów, w które były wyposażone Mirage 2000D. Samoloty mogły również przenosić bomby swobodnie spadające Mk 82 (227 kg), podobnie jak GBU-12, w ilości czterech sztuk. Pod koniec marca 2018 r. ostatnia misja bojowa Mirage 2000NK3 poza granicami kraju dobiegła końca. W jej trakcie samoloty z dywizjonu EC 2/4 „La Fayette” spędziły w powietrzu 500 godzin, a rotacyjnie w operacji uczestniczyło 6 pilotów (dwie rotacje po 3 pilotów) i 25 techników. Po powrocie w bazie BA125 Istres-le-Tubé na stanie dywizjonu znajdowało się już tylko 10 maszyn.

31 sierpnia 2018 r. ministerstwo obrony Francji poinformowało, że w wyposażeniu sił powietrznych nie ma już Mirage 2000NK3. Ostatnie trzy egzemplarze przebazowano z BA125 w Istres-le-Tubé do Châteaudun (Elément Air Rattaché 279), gdzie składuje się statki powietrzne wycofane z eksploatacji. Zostały one tam rozmontowane, a niektóre z elementów jak połówki skrzydła, silniki i dodatkowe zbiorniki paliwa, przekazano do innych jednostek posiadających na stanie samoloty spod znaku Mirage 2000. Jednocześnie zadecydowano, że trzy egzemplarze zostaną zachowane i będą służyć dla potrzeb DGA (Direction generale d’armement) na korzyść centrum badań w locie CEV (Centres d’essais en vol) oraz dla szkolenia oblatywaczy.

Pełnienie dyżurów bojowych na wielozadaniowych samolotach bojowych Rafale B F3 dywizjon EC 2/4 „La Fayette” rozpoczął z dniem 1 sierpnia 2018 r. w bazie lotniczej BA113 Saint-Dizier Robinson, w swoim nowym miejscu stacjonowania. Jednostka przezbrojenie na nowy typ rozpoczęła we wrześniu 2017 r., a szkoleniem pilotów EC 2/4 „La Fayette” zajmował się dywizjon EC 1/4 „Gascogne”. Tak więc po wycofaniu Mirage 2000NK3 na wyposażeniu francuskiego lotnictwa strategicznego pozostaje wyłącznie ich następca – samolot Rafale B F3, który ma być zmodernizowany do nowego standardu – F3-R.

Kolejną ważną zmianą w FAS w ostatnim czasie było wprowadzenie do eksploatacji pierwszego wielozadaniowego samolotu transportowo-tankującego nowej generacji A330 MRTT (Multi-Role Transport Tanker) Phénix. Maszyna weszła oficjalnie do służby 19 października 2018 r. (MSN1735, F-UJCG, MRTT041, 041) a uroczystości z tym faktem związane miały miejsce w BA 125 Istres-le-Tubé z udziałem ministra obrony Francji p. Florence Parly i dowódcy CEMAA (chef d’état-major de l’armée de l’Air) generała Philippe Lavigne. Samolot wszedł na wyposażenie jedynego francuskiego dywizjonu tankowania powietrznego GRV 2/91 „Bretagne” (Groupe de ravitaillement en vol) wyposażonego w tankowce C-135FR2 i KC-135RG. Jednostka znajduje się w strukturze 31. pułku, któremu podlega także jednostka związana z działaniami operacyjnymi samolotów tankowania powietrznego i transportu strategicznego podległa centrum prób w locie CEAM (Centre d’Experirnces Aériennes Militaires) – l’Equipe de marque ravitaillement en vol et transport stratégique. Ta ostatnia odpowiada za doskonalenie C-135FR2 i KC-135RG oraz dopuszczenie ich do działań międzynarodowych i przyjęcie nowych samolotów transportowo-tankujących Phénix.

Pierwotnie zapotrzebowanie opiewało na 12 wielozadaniowych samolotów transportowo-tankujących Phénix, z czego osiem zostało zamówionych przez DGA 16 grudnia 2015 r. W dniu 18 października 2017 r. miało miejsce spotkanie szefa sztabu sił powietrznych generała André Lanata z Komisją Obrony Narodowej i Sił Zbrojnych Zgromadzenia Narodowego poświęcone zmianom w budżecie na kolejne lata. Ze względu na wzrastające obciążenie lotnictwa działaniami poza granicami kraju generał Lanata rekomendował przyspieszenie dostaw nowych samolotów transportowo-tankujących Phénix i jednocześnie zasugerował zwiększenie ilości pozyskiwanych maszyn tego typu z dwunastu do osiemnastu. Ostatecznie w nowym planie rozwoju i zakupu środków obronnych w ramach LPM 2019-2025 (Loi de programmation militaire pour les années 2019-2025) znalazł się zapis o konieczności zakupu 15 takich samolotów. W roli tankowca Phénix może przekazać innym samolotom 50 ton paliwa (obecnie stosowane francuskie tankowce – 17 ton), co odpowiada zapotrzebowaniu dla 25 myśliwców. Ponadto dysponuje on długotrwałością lotu w strefie operacyjnej określoną na 4 godziny 30 minut i może on operować w odległości 2000 km od bazy.

2 lipca 2019 r. otrzymano drugi samolot Phénix (MSN1808, F-UJCH, MRTT042, 042). Odebrany wcześniej przez DGA wszedł na wyposażenie trzy miesiące wcześniej niż zakładano. Tak jak poprzednio wydarzenie miało miejsce w bazie BA125 Istres-le-Tubé. Ten egzemplarz został dostarczony w standardzie określanym jako pierwszy stopień zdolności do wykonywania misji medycznych (une première aptitude EVASAN – évacuation sanitaire). Według oficjalnego komunikatu pozwala on na transport 10 ciężko rannych lub 40 lekko rannych. Samolot umożliwia wykonywanie zadań transportu medycznego przy użyciu 10 zestawów MORPHEE (MOdule de Réanimation pour Patient à Haute Élongation d'Évacuation) na odległość 12 000 km. Jest to druga funkcja, którą Phénix będzie spełniać w lotnictwie francuskim.

Przy takim zastosowaniu samolotu możliwe są trzy różne konfiguracje: Configuration CM30 – 20 stacji z 40 lekko rannymi, dodatkowo 88 pasażerów i ładunek, Configuration MORPHEE – 10 modułów z 10 ciężko rannymi, 88 pasażerów i dodatkowy ładunek oraz Configuration d’opportunite – okazjonalny transport 2 noszy z rannymi, 256 pasażerów i ładunek. Natomiast przy wykonywaniu typowych zadań transportowych (funkcja trzecia) Phénix będzie mógł zabrać na pokład 271 pasażerów i przewieźć ich na odległość 10 000 km, jak również dostarczyć ładunek 40 ton na odległość 7000 km. Dla porównania samolot A310-300 może przewozić ładunki o masie 29 ton, 185 pasażerów na odległość 5200 km, A340-200 zaś 41 ton na 11 500 km, 279 pasażerów na 11 800 km. Z kolei samoloty tankowania powietrznego C-135FR mogą przewozić ładunek 25 ton na odległość 8000 km, 73 pasażerów na 9000 km lub 8 zestawów medycznych MORPHEE.
Pierwsze samoloty Phénix są dostarczane w wariancie określanym jako standard 1, który posiada system transmisji danych L16, umieszczoną pod przodem kadłuba optoelektroniczną stację obserwacyjną, odbiornik do zaopatrywania się w dodatkowe paliwo w locie zabudowany centralnie oraz dwa zasobniki do tankowania pod skrzydłami. W kolejnym wariancie, który ma być dostępny od 2024 r. i jest określany jako standard 2, samoloty Phénix będą dodatkowo dysponowały satelitarnym systemem komunikacyjnym, możliwością retransmisji danych z zasobników rozpoznawczych Areos wielozadaniowych samolotów bojowych Rafale przez satelitę Syracuse do centrów dowodzenia oraz systemem walki elektronicznej.

Po zabudowie kolejnych systemów oprócz zadań typowych Phénix będzie mógł pełnić rolę stanowiska dowodzenia dysponując systemami łączności C2, SATCOM jak również rozpoznawczymi ISR (Intelligence, Surveillance and Reconnaissance) umożliwiającymi odbiór, obróbkę i przesyłanie odpowiednich danych.