Wizja artystyczna prezentująca dywizjon Laivue 2020 w pełnym składzie w trakcie realizacji zadań na wodach Zatoki Fińskiej.
Siły Morskie Finlandii (Merivoimat) w ciągu najbliższych pięciu lat planują wycofać ze służby znaczną część swoich okrętów. Spowodowane jest to zbliżającym się końcem okresu ich eksploatacji, ustalonym na 30 lat, z jednym remontem głównym połączonym z modernizacją (MLU, Midlife Upgrade), realizowanymi po upływie ok. połowy normy użytkowania. Poza wycofanym już pod koniec 2013 r. stawiaczem min Pohjanmaa (w służbie od 1979 r., gruntownie zmodernizowany w latach 1996–1998), który nie został zastąpiony nowszą jednostką, zapowiedziano opuszczenia bander na dwóch młodszych stawiaczach min typu Hämeenmaa (Hämeenmaa i Uusimaa, w służbie od 1992 r., gruntownie zmodernizowane w latach 2006–2008) oraz czterech przekazanych flocie w latach 1990–1992, a zmodernizowanych pomiędzy 2010 a 2013 r., okrętach rakietowych typu Rauma (Rauma, Raahe, Porvoo, Naantali).
Docelowo w drugiej połowie drugiej dekady trzon Merivoimatu mają tworzyć: cztery nowo zbudowane korwety typu Pohjanmaa, cztery zmodernizowane okręty rakietowe typu Hamina (właśnie trwa ich MLU), trzy już zmodernizowane małe stawiacze min typu Pansio i trzy niszczyciele min typu Katanpää, które rozpoczęły kampanię w latach 2012–2016.
Nietypową – jak na okręt tej klasy – zdolnością będzie możliwość pływania w pokruszonym lodzie, a nawet łamania jego tafli o grubości do 80 cm.
Program Laivue 2020 (Dywizjon na lata 20.) powstał w celu ukształtowania składu jednostek pływających Meriviomatu na kolejne dekady, zaś jego najambitniejszą częścią jest pozyskanie czterech okrętów wielozadaniowych, mogących zastąpić aż siedem wspomnianych jednostek różnych klas i typów. Pierwsze prace studyjne, jeszcze pod nazwą MTA 2020 (Monitoimialus 2020, okręt wielozadaniowy na lata 20.), rozpoczęto już ponad dekadę temu, w 2008 r. Po analizach różnych, czasem bardzo odmiennych, koncepcji zarówno klas, jak i ich możliwości, specjaliści z Merivoimatu zdecydowali, że założone wymagania najlepiej spełni korweta wielozadaniowa, której wyporność oszacowano pierwotnie na około 2000 t, a później nawet 3500 t. Ostatecznie wyporność pełna wyniesie ok. 3900 t, co jak na „standardy”, do których przyzwyczaiły nas siły morskie Finlandii jest bardzo dużą wartością. Trzeba bowiem pamiętać, że w powojennej historii tego państwa największa jednostka wypierała 2530 t (był to okręt szkolny Matti Kurki, eksbrytyjska drugowojenna fregata przeciwlotnicza Porlock Bay, w służbie 1964–1975), a jednostki uderzeniowe nie przekraczały 300 t! Wraz ze zwiększeniem wyporności rosną jednak możliwości bojowe i odporność platformy na uszkodzenia odniesione zarówno w trakcie walki, jak i na skutek oddziaływania środowiska naturalnego. Dla Merivoimatu to znaczący skok naprzód, skok, który wielokrotnie był krytykowany (skąd my to znamy?). Po wcieleniu do służby w 2024 r., prototypowa Pohjanmaa stanie się największym okrętem, jaki kiedykolwiek nosił białą banderę z niebieskim krzyżem. Dotychczas rekord ten należał do dwóch pancerników obrony wybrzeża typu Väinämöinen (w służbie 1932–1947), które co prawda wypierały tyle samo, ale były krótsze aż o 22 m.
Oficjalnie Laivue 2020 ruszył 25 września 2015 r. decyzją nr 494/30.00.03/2015 ministra obrony Jussi Niinistö. Zgodnie z wypracowaną podczas prac studyjnych koncepcją, program postanowiono realizować dwutorowo. Opracowanie projektu, budowę platform i ich końcową integrację powierzono prywatnej stoczni Rauma Marine Constructions Oy (RMC) z Raumy, która zdecydowała się wejść w kooperację z silnym partnerem, doświadczoną w kwestiach produkcji uzbrojenia i sprzętu wojskowego oraz wsparcia jego eksploatacji spółką Patria Oyj. Stocznia ta powstała 27 marca 2014 r. na bazie zlikwidowanej na początku 2014 r. STX Finland (dawniej Rauman telakka). Wyposażenie elektroniczne i uzbrojenie (poza niektórymi wyjątkami, o czym w dalszej części) dostarczą z kolei zagraniczni partnerzy.
We wrześniu 2016 r. Dowództwo Logistyczne Sił Zbrojnych (Puolustusvoimien logistiikkalaitos, PVLOGL) podpisało z RMC list intencyjny w celu sprawdzenia możliwości budowy tak zaawansowanych technicznie jednostek w krajowej stoczni. Pod koniec tego samego roku PVLOGL rozesłało zapytanie o dostawę systemu dowodzenia aż do 12 zagranicznych firm, z których osiem wyraziło swoje zainteresowanie, a do dalszego postępowania wybrano trzy: Atlas Elektronik GmbH (z systemem ANCS), Lockheed Martin Canada Inc. (CMS 330) i Saab Group AB (9LV Mk4). W kolejnym roku wystosowano do nich szczegółowe zapytania o oferty. Po ostatecznej analizie, w kwietniu bieżącego roku zdecydowano się wybrać ofertę koncernu szwedzkiego.
W kwietniu 2017 r., po zakończonej sukcesem weryfikacji możliwości konstrukcyjnych stoczni RMC, podpisano umowę o wartości 7,5 mln EUR na zaprojektowanie nowych okrętów. List intencyjny w sprawie budowy czterech korwet o wartości 1,232 mld EUR podpisano z kolei w październiku 2018 r., przy czym z kwoty tej dla stoczni przypaść miało 647,6 mln EUR, a dla Saab Group 412 mln EUR. Pozostałe 172,4 mln EUR przeznaczono na zakup m.in. uzbrojenia rakietowego. W 2019 r. koszty programu wzrosły o 93,48 mln EUR, osiągając wartość 1325,48 mln EUR. Co ciekawe, w kwocie tej zawarto także rezerwę w wysokości 22 mln EUR na – jak to ujęto – niespodziewane wydatki. 19 września tego roku na sesji plenarnej fiński parlament (Suomen Eduskunta) autoryzował program i zobowiązał PVLOGL do zawarcia stosownych umów. Jak już wspomniano we wstępie, najważniejszy dokument z RMC podpisano tydzień później, 26 września. Poza systemem dowodzenia, koncern Saab wskazany został na dostawcę także innych istotnych systemów, jak maszt zintegrowany i bojowe systemy radiolokacyjne (zawarto z nim też dodatkową umowę o współpracy przemysłowej). Według przyjętego wówczas harmonogramu do 2021 r. potrwać mają wszystkie prace związane z projektowaniem okrętów i przygotowaniem zakładu do realizacji przedsięwzięcia. Budowa prototypowej jednostki ruszyć ma w 2022, a do końca 2028 r. zdolność bojową uzyskać ma cały nowy dywizjon.
W celu zmniejszenia i tak niemałych już kosztów programu zdecydowano się wykorzystać wybrane wzory uzbrojenia i wyposażenia zdemontowane z modernizowanych Hamin lub jednostek przeznaczonych do wycofania (typy Rauma i Hämeenmaa). Mowa tu m.in. o 57 mm armatach BAE Systems Bofors Mk3, które na Haminach zastąpione zostały modelem 40 mm w najnowszej wersji Mk4, a także wyrzutniach pasywnych środków zakłócających Rheinmetall MASS, systemach hydrolokacyjnych (zdjęte z Raum) i systemie stawiania min morskich (z Hämeenmaa). Decyzja ta pozwoliła zaoszczędzić od 40 do 60 mln EUR.
Główne zadania, do wykonywania których przeznaczone będą nowe okręty Merivoimatu, to m.in.: obrona wód terytorialnych, w tym odpieranie ataków ze strony okrętów nawodnych i podwodnych, a także środków napadu powietrznego z wykorzystaniem uzbrojenia artyleryjskiego, rakietowego i minowego. Finlandia ze względu na swoją niezwykle skomplikowaną linię brzegową i mnogość wysp (> 40 000), sporo uwagi poświęca walce minowej. Stąd też duży nacisk kładziony jest zarówno na opracowywanie nowych wzorów tego uzbrojenia, jak i dostosowanie do jego przenoszenia i użycia jak największej liczby eksploatowanych jednostek. Nie mniej istotnym zadaniem nowo budowanych korwet, co bezpośrednia obrona granic państwowych, będzie także zapewnienie bezpieczeństwa i drożności linii żeglugowych (SLOC, Sea Lines of Communication). Należy sobie bowiem zdać sprawę, że pod względem wielkości importu i eksportu Finlandia jest de facto wyspą. Aż 90% towarów jest importowanych, a 77% eksportowanych drogą morską, stąd też jakakolwiek blokada szlaków żeglugowych wynikająca z bezpośredniego zaangażowania w konflikt, lub toczenia go przez sąsiadów, może odcisnąć piętno na całej gospodarce kraju. Szczególnie newralgiczne dla bezpieczeństwa ekonomicznego są dwa miejsca w bezpośredniej bliskości własnego brzegu: akwen pomiędzy półwyspem Porkkala i estońską wyspą Naissaar, będący jednocześnie najwęższym miejscem Zatoki Fińskiej, oraz kanał w pobliżu wyspy Märket na Morzu Alandzkim. Dodatkowo warto pamiętać, że same Wyspy Alandzkie mają specyficzny status, jest to bowiem rejon zdemilitaryzowany, do którego obrony zobligowana jest właśnie Finlandia.
Ostatnim, ale wcale nie najmniej istotnym, zadaniem będzie prezentowanie bandery zarówno na Bałtyku i w większych odległościach od miejsca stałej dyslokacji, jak również dowodzenie zespołami morskimi (także międzynarodowymi, jeśli zajdzie taka potrzeba).
Pełna wersja artykułu
Pełna wersja artykułu
Pełna wersja artykułu
Pełna wersja artykułu
