W 2018 r. Japonia zdecydowała o zakupie dodatkowych 105 samolotów F-35. Zamawiając ogółem 147 samolotów myśliwskich F-35 Japonia stanie się drugim po Stanach Zjednoczonych największym użytkownikiem F-35 na świecie. Na trzecim miejscu będzie Wielka Brytania z 138 myśliwcami F-35.
Po kapitulacji w 1945 r. Japonia została zdemilitaryzowana, całe uzbrojenie i sprzęt wojskowy zniszczono, a Imperialną Armię i Imperialną Marynarkę Wojenną, rozwiązano. Bezpieczeństwo Kraju Kwitnącej Wiśni zapewniały alianckie wojska okupacyjne.
Kiedy 25 czerwca 1950 r. wybuchła wojna na Półwyspie Koreańskim, większość wojsk okupacyjnych skierowano do obrony Republiki Korei. Ta sytuacja spowodowała, że 10 sierpnia 1950 r. została utworzona japońska uzbrojona policja Keisatsu Yobitai licząca 75 000 ludzi, która przejęła od alianckiej żandarmerii wojskowej odpowiedzialność za utrzymanie porządku wewnętrznego. 26 kwietnia 1952 r. sformowano Straż Wybrzeża.
W sierpniu 1952 r. utworzono Hoancho – Agencję Bezpieczeństwa Narodowego, która miała odpowiadać za utworzenie Japońskich Sił Samoobrony, pod ścisłą aliancką kontrolą. W ślad za tym Keisatsu Yobitai została przekształcona w Hoantai – Narodowe Siły Bezpieczeństwa. 15 października 1952 r. formacji tej dostarczono 20 samolotów Aeronca L-16, które skierowano do szkoły lotniczej w bazie Hamamatsu. W styczniu 1953 r. wymieniono je na 35 nowszych Stinson L-5 Sentinel.
Następnie dostarczono 62 samoloty Piper L-21 Super Cub, 10 Beechcraft T-34A Mentor i 6 śmigłowców Bell OH-13E Sioux. Otrzymane statki powietrzne pozwoliły na sformowanie czterech grup lotniczych: 1. i 3. w Hamamatsu, 2. w Asahikawa i 4. w Ozuki. Utworzono Korpus Lotniczy Wojsk Lądowych.
16 sierpnia 1953 r. swoje pierwsze statki powietrzne otrzymała Straż Wybrzeża, tworząc zalążek lotnictwa morskiego. Były to cztery śmigłowce Bell 47D-1 i 10 samolotów Beechcraft T-34A Mentor. Następnie dostarczono trzy śmigłowce Sikorsky S-55 i trzy Westland WS-51 Mk 1A.
Dziś podstawowymi samolotami bojowymi japońskiego lotnictwa wojskowego są myśliwce F-15J Eagle.
Po zawarciu odpowiedniego porozumienia ze Stanami Zjednoczonymi, Japonia uchwaliła ustawę „O Samoobronie”, dzięki której stało się możliwe ustanowienie Agencji Samoobrony – Boeicho, z podporządkowanymi trzema rodzajami Sił Samoobrony: Powietrzne Siły Samoobrony, Lądowe Siły Samoobrony i Morskie Siły Samoobrony. Oczywiście wszystkie noszą przydomek „japońskie”. Oficjalnym dniem powstania Japońskich Powietrznych Sił Samoobrony (JPSS) jest 1 lipca 1954 r.
Sześć dni później szkołę przekształcono w Szkołę Lotniczą Powietrznych Sił Samoobrony, nadal znajdowała się ona w Hamamatsu. Gdy samoloty łącznikowe L-5 Sentinel i L-21 Super Cub przekazano lotnictwu Lądowych Sił Samoobrony, chwilowo podstawowym sprzętem szkoły stały się samoloty szkolenia podstawowego T-34A Mentor. Dodatkowe 124 T-34A Mentor zostały wyprodukowane na licencji przez Fuji Heavy Industries (korporacja powstała na bazie zakładów Nakajima Aircraft Company, do których dołączono kilka mniejszych, obecnie jest to Subaru Corporation).
Kolejnym etapem było podjęcie szkolenia zaawansowanego pilotów, do którego Stany Zjednoczone dostarczyły samoloty North American T-6 Texan (w 1956 r. w służbie było 130 takich maszyn). Następnym etapem było wyposażenie JPSS w odrzutowe samoloty szkolenia zaawansowanego i taktyczno-bojowego Lockheed T-33A. Od Amerykanów otrzymano 68 maszyn tego typu, kolejne 210 zbudowały zakłady Kawasaki Aircraft Industries.
Pierwszym samolotem bojowym JPSS był myśliwiec North American F-86F Sabre. Początkowo, od grudnia 1955 r., ze Stanów Zjednoczonych dostarczono 28 takich maszyn w celach szkoleniowych. Dostawy dla jednostek pierwszoliniowych miały miejsce w następnej kolejności, obejmując 180 samolotów wyprodukowanych przez North American oraz kolejnych 300 zbudowanych na licencji w zakładach Mitsubishi Heavy Industries. Ponadto japońskie lotnictwo w latach 1958-1961 otrzymało 122 amerykańskie myśliwce przechwytujące F-86D Sabre wyposażone w celowniki radiolokacyjne.
W listopadzie 1960 r. Japonia zdecydowała się na zakup samolotów myśliwskich Lockheed F-104J Starfighter. Firma Mitsubishi otrzymała prawa licencyjne do produkcji tej wersji w swoim zakładzie w Nagoji. Była ona wyposażona w celownik radiolokacyjny North American NASARR F-15J-31 zoptymalizowany do zwalczania środków napadu powietrznego oraz turbinowy silnik odrzutowy General Electric J79-IHI-11A, produkowany na licencji w zakładach Ishikawajima-Harima. F-104J były uzbrojone w działko M61A Vulcan kal. 20 mm oraz pociski rakietowe „powietrze-powietrze” AIM-9B Sidewinder, wyposażone w termiczny układ samonaprowadzania.
Pierwszy F-104J został zbudowany przez Lockheeda i oblatany 30 czerwca 1961 r. Amerykański producent wykonał tylko trzy myśliwce tego typu, które przed dostarczeniem Japonii wykorzystano do prób. Z kolei w okresie od marca 1962 do marca 1965 r. zakłady Mitsubishi zmontowały 29 F-104J z części dostarczonych przez Lockheeda. Ostatecznie produkcja licencyjna F-104J ruszyła w marcu 1965 i trwała do końca 1967 r. Łącznie dostarczono 178 wyprodukowanych od podstaw w Japonii F-104J; łącznie japońskie lotnictwo otrzymało 210 F-104J. Ponadto w okresie lipiec 1962 – styczeń 1964 r. w Japonii zmontowano 20 dwumiejscowych samolotów szkolno-bojowych F-104DJ, z części dostarczonych ze Stanów Zjednoczonych.
Do października 1966 r. wyposażono w nie siedem dywizjonów: 201., 202., 203., 204., 205., 206. i 207. Każdy z nich stacjonował w innej bazie, tylko w Hyakuri były dwa dywizjony: 206. i 207. z 7. Skrzydła. Baza ta znajduje się 80 km na północny-wschód od Tokio. W 1972 r., kiedy Okinawa wróciła pod japońską kontrolę, 207. dywizjon został przeniesiony do bazy Naha na wyspie. Jednostkę rozwiązano w marcu 1986 r. jako ostatnią wyposażoną w F-104J.
W latach 1969-1971 Japonia uzbroiła F-104J w pociski „powietrze-powietrze” AAM-1, stanowiące rozwinięcie amerykańskich AIM-9E Sidewinder. 330 takich pocisków wyprodukowano w zakładach Mitsubishi Electrics z Chiyoda pod Tokio.
Niemal natychmiast po wprowadzeniu do eksploatacji F-104J Starfighter zaczęto myśleć o samolocie myśliwskim zdolnym do zwalczania środków napadu powietrznego w każdych warunkach atmosferycznych. W 1967 r. zdecydowano się na myśliwiec McDonnell Douglas F-4E Phantom II. Zgodnie z wówczas obowiązującymi ograniczeniami odmiana F-4EJ dla Japonii została pozbawiona możliwości zwalczania obiektów naziemnych.
Natomiast radar Westinghouse AN/APQ-120 zachował wszystkie funkcje związane ze zwalczaniem celów powietrznych wraz z możliwością użycia pocisków „powietrze-powietrze” średniego zasięgu AIM-7E Sparrow, kierowanych półaktywnie radiolokacyjnie. Oprócz tego w skład uzbrojenia F-4EJ wchodziły pociski AIM-9E Sidewinder oraz działko M61A Vulcan kal. 20 mm. Dodatkowo na samolocie zamontowano układ ostrzegania przed opromieniowaniem radiolokacyjnym własnej konstrukcji J/APR-2 oraz japoński układ automatycznego przekazywania komend naprowadzania z ziemi J/APR-670.
Zamówienie złożono 1 listopada 1968 r., a 14 stycznia 1971 r. do dziewiczego lotu wzbił się pierwszy z dwóch F-4EJ zbudowanych w Stanach Zjednoczonych. Kolejnych 11 zmontowano w zakładach Mitsubishi w Nagoji z amerykańskich części, z których pierwszy egzemplarz oblatano 12 maja 1972 r. Następne 127 F-4J zbudowano od podstaw w Japonii, na podstawie udzielonej licencji. Ostatni, z łącznie 140 F-4EJ, został dostarczony japońskiemu lotnictwu wojskowemu 20 maja 1981 r.
Od listopada 1974 do czerwca 1975 r. zakłady McDonnell Douglas wyprodukowały 14 nieuzbrojonych samolotów rozpoznawczych RF-4EJ. Również i dla nich przygotowano własne środki samoobrony. Myśliwce F-4EJ weszły do wyposażenia sześciu dywizjonów: 301., 302., 303., 304., 305. i 306., natomiast samoloty rozpoznawcze RF-4EJ dostarczono do 501. dywizjonu, który wcześniej używał 18 samolotów RF-86F.
W lipcu 1984 r. uruchomiono program modernizacji Phantomów do wersji F-4EJ Kai. W samolotach wymieniono radar na Westinghouse AN/APG-66J, który m.in. użyto w pierwszej generacji samolotów myśliwskich F-16A/B. Ponadto otrzymały one układy nawigacji bezwładnościowej Litton LN-39, wyświetlacze przezierne firmy Kaiser oraz transpondery identyfikacji „swój-obcy” Hazeltine AN/APZ-79. W systemie samoobrony zamontowano nowe urządzenie ostrzegające przed opromieniowaniem radiolokacyjnym Mitsubishi J/APR-6, a także dostosowano F-4EJ do przenoszenia zasobników aktywnych zakłóceń radioelektronicznych Westinghouse AN/ALQ-131. Uzbrojenie wzbogacono o nowsze wersje pocisków „powietrze-powietrze”: AIM-7F Sparrow i AIM-9L Sidewinder.
Pierwszym uzbrojeniem „powietrze-powierzchnia” F-4EJ stał się przeciwokrętowy pocisk kierowany Mitsubishi ASM-1 o zasięgu w granicach 50 km. Pierwszego zmodernizowanego F-4EJ Kai dostarczono do 306. dywizjonu 24 listopada 1989 r.
Równolegle z modernizacją 96 F-4EJ do wersji Kai, podobną zmianę przeszło 14 RF-4EJ. Jedynie mniejszy radar wymieniono na nich na nowy Texas Instruments AN/APQ-172, a wyposażenie rozpoznawcze uzupełniono o wbudowany skaner liniowy pracujący w podczerwieni. Samoloty dostosowano do przenoszenia dwóch zasobników rozpoznawczych (wymiennie): z radiolokacyjną stacją obserwacji bocznej SLAR Thomson-CSF Raphael SKAR oraz rozpoznania radioelektronicznego Mitsubishi. Zapotrzebowanie na samoloty rozpoznawcze sprawiło, że 17 kolejnych F-4EJ zostało przebudowanych na rozpoznawcze – otrzymały one wyposażenie zadaniowe w zasobnikach podkadłubowych, a ponadto wprowadzono na nich inne modyfikacje typowe dla wersji Kai.
Obecnie F-4EJ Kai stanowią wyposażenie dywizjonów 301. i 302. z bazy Hyakuri, w centralnej części Japonii. Mają one zostać wycofane z eksploatacji w bieżącym roku. Ponadto 501. dywizjon nadal używa RF-4EJ Kai. Łącznie w służbie jest 73 F-4EJ Kai i RF-4EJ Kai. Samoloty rozpoznawcze zostaną zastąpione przez myśliwce F-15J dostosowane do przenoszenia zasobnika rozpoznawczego z radarem SAR (w 2016 r. ogłoszono, że zostanie on opracowany przez firmę Lockheed Martin), a F-4EJ zastąpią nowe F-35A Lightning II.
Pierwszym opracowanym w Japonii w okresie powojennym samolotem odrzutowym był szkolny Fuji T-1, który został oblatany 19 stycznia 1958 r. Był on wzorowany na amerykańskim myśliwcu F-86, ale miał dwa miejsca w układzie tandem, napęd zaś stanowił brytyjski silnik Bristol Siddeley Orpheus Mk 805 o ciągu 17,79 kN. Łącznie zbudowano 66 T-1, przy czym ostatnie 20 zostało wyposażone w japoński silnik Ishikawajima-Harima J3-IHI-3 o ciągu 11,77 kN. Wersję tę oznaczono T-1B. Samoloty te używano od 1963 r. przez kolejne dwadzieścia lat.
Następcą T-1 miała być konstrukcja naddźwiękowa, nad którą studia prowadzono w latach 1965-1966. Swoje propozycje zgłosiły Fuji, Kawasaki i Mitsubishi, ostatecznie we wrześniu 1967 r. zdecydowano się na ofertę Mitsubishi. Prototyp oblatano 20 lipca 1971 r. Poza czterema egzemplarzami prototypowymi, zbudowano 90 maszyn seryjnych, w tym 62 dostosowane do przenoszenia uzbrojenia. Samolot był napędzany licencyjnymi silnikami Rolls-Royce Turbomeca Adour zastosowanymi również w podobnym francusko-brytyjskim samolocie SEPECAT Jaguar, produkowanymi w Japonii jako Ishikawajima-Harima TF40-IHI-801A, o ciągu 20,95 kN i 31,76 kN z dopalaniem.
Uzbrojona wersja T-2 była wyposażona w stację radiolokacyjną do wykrywania i śledzenia celów morskich oraz pomiaru odległości Mitsubishi Electric J/AWG-11 (wzorowaną na radarze AN/AWG-11 z Phantomów brytyjskich sił morskich), wyświetlacz przezierny na licencji Thomson-CSF oraz zliczeniowy system nawigacyjny Lear-Siegler 501OBL. W uzbrojone T-2 wyposażono dywizjony 21. i 22., a następnie także 3., 6. i 8., gdzie używano ich do szkolenia taktyczno-bojowego oraz zwalczania celów morskich przeciwokrętowymi pociskami ASM-1. Ponadto były one uzbrojone w pociski AIM-9E Sidewinder. Ze służby wycofano je w 2006 r. W roli samolotów szkolenia zaawansowanego zastąpiły je Kawasaki T-4, a w zwalczaniu celów morskich – Mitsubishi F-2.
W 1973 r. firma Mitsubishi otrzymała kontrakt na opracowanie jednomiejscowej wersji bojowej T-2, którą początkowo oznaczono T-2 Kai, a ostatecznie F-1. Zmiany były minimalne, w miejsce drugiej kabiny zakrytej teraz poszyciem z blachy wprowadzono komorę na wyposażenie elektroniczne. Pod skrzydłami dodano dwa podwieszenia na uzbrojenie. Wprowadzono stację radiolokacyjną J/AWG-12, wzorowaną na radarze Phantomów brytyjskich sił powietrznych. Ponadto F-1 wyposażono w bezwładnościowy układ nawigacyjny Mitsubishi J/ASN-1, komputer nawigacyjny J/A24G-3 oraz stację ostrzegającą przed opromieniowym radiolokacyjnym J/APR-3.
Wzorem uzbrojonych T-2, także F-1 dysponował działkiem M61A1 Vulcan kal. 20 mm z zapasem amunicji 750 nabojów. Do wsparcia wojsk lądowych wykorzystywano zasobniki JLAU-3/A z rakietami kal. 70 mm oraz bomby ogólnego przeznaczenia Mk 82 (227 kg) i M117 (340 kg). Ilość przenoszonych pocisków „powietrze-powietrze” AIM-9E Sidewinder zwiększono do czterech. F-1 był też uzbrojony w pociski przciwokrętowe ASM-1, później zastąpione nowszymi ASM-2 o trzykrotnie większym zasięgu.
W latach 1977-1987 wyprodukowano 77 samolotów myśliwsko-bombowych F-1. Wprowadzono je do służby w dywizjonach 3., 6. i 8. gdzie występowały razem z T-2. Były one używane do 2006 r. i zostały wycofane razem z T-2. W linii zastąpiły je F-2.
W latach 1977-1987 wyprodukowano 77 samolotów myśliwsko-bombowych F-1. Były one używane razem z samolotami szkolno-bojowymi T-2. Obie konstrukcje wycofano z eksploatacji w 2006 r.
Dowództwo JPSS znajduje się w Tokio. Sztab składa się z sześciu zarządów głównych: ogólnego (administracja), operacyjnego i planowania (zajmuje się planowaniem działań i ich prowadzeniem), wsparcia i rozpoznania (zabezpieczenie działań oraz gromadzenie danych o przeciwniku), personalnego i szkolenia (zarządzanie zasobami ludzkimi oraz nadzór nad szkoleniem personelu latającego), logistycznego (zaopatrywanie i remonty) oraz rozwoju (badania i rozwój oraz zakupy sprzętu).
Dowództwo odpowiada za obronę powietrzną wysp macierzystych Japonii oraz wszystkich okolicznych wysp, wsparcie Morskich Sił Samoobrony w obronie podejść do japońskich terytoriów, wsparcie Lądowych Sił Samoobrony w działaniach obronnych oraz prowadzenie rozpoznania i monitorowania sytuacji w środowisku bezpieczeństwa państwa. Wsparcie działań innych rodzajów sił zbrojnych, poza osłoną z powietrza i bliskim wsparciem lotniczym, obejmuje również transport, ewakuację medyczną, ratownictwo lotnicze oraz osłonę elektroniczną z powietrza.
Z kolei kształtowanie bezpiecznego środowiska międzynarodowego obejmuje konwencjonalne odstraszanie, a także budowę środków zaufania poprzez demonstrowanie postawy obronnej, zapraszanie obserwatorów na ćwiczenia, popieranie inicjatyw rozbrojeniowych oraz utrzymywanie sojuszów, przede wszystkim ze Stanami Zjednoczonymi, ale także współpracy obronnej z Republiką Korei i Australią.
Japonia widzi dużo zagrożeń militarnych dla swojego bezpieczeństwa. W Białej Księdze Obrony Japonii z 2018 r. stwierdza się, że: w otoczeniu Japonii występuje duża koncentracja państw z wysokimi możliwościami wojskowymi, wśród których występują różne spory terytorialne, w tym chęć zjednoczenia obu państw koreańskich.
Trzy główne kierunki zagrożeń to KRLD, ChRL i Federacja Rosyjska, które intensyfikują aktywność militarną wokół Wysp Japońskich. Warto zwrócić uwagę na fakt, że wszystkie one dysponują bronią jądrową oraz środkami jej przenoszenia, zdolnymi zagrozić japońskiemu terytorium. Ponadto ChRL i Federacja Rosyjska mają do dyspozycji znaczne siły konwencjonalne zdolne do zdecydowanych działań ofensywnych przeciwko Japonii.
Bezpośrednio za Obronę Powietrzną Japonii odpowiada Dowództwo Obrony Powietrznej zlokalizowane w bazie Yokota niedaleko od Tokio, któremu podlegają cztery dowództwa regionalne. Terytorium kraju zostało podzielone na cztery sektory obrony powietrznej: Północny (wyspa Hokkaido i północno-zachodnia część głównej wyspy Honsiu), Centralny (środkowa część wyspy Honsiu ze stolicą kraju), Zachodni (zachodnia część wyspy Honsiu oraz wyspy Sikoku i Kiusiu) oraz Południowo-Zachodni (wyspy Riukiu).
Pełna wersja artykułu
Pełna wersja artykułu
Pełna wersja artykułu
Pełna wersja artykułu
