Lightning II w cen­trum uwagi

Początek roku oka­zał się nie­zwy­kle cie­kawy, także z pol­skiego punktu widze­nia, dla mię­dzy­na­ro­do­wego pro­gramu sprze­daży i wspar­cia eks­plo­ata­cji wie­lo­za­da­nio­wych samo­lo­tów bojo­wych 5. gene­ra­cji Lockheed Martin F‑35 Lightning II. Ma to zwią­zek z wdra­ża­niem do służby ope­ra­cyj­nej u obec­nych użyt­kow­ni­ków tych maszyn, a także trwa­ją­cymi już pro­ce­du­rami lub pro­jek­tami ich zakupu przez kolej­nych.

Nawiązując do arty­kułu o nie­miec­kich dyle­ma­tach zwią­za­nych z wybo­rem następcy samo­lo­tów Panavia Tornado, który został opu­bli­ko­wany w stycz­nio­wym nume­rze „Wojska i Techniki”, należy na wstę­pie roz­wi­nąć wątek połą­czo­nego zakupu dwóch typów samo­lo­tów bojo­wych dla Luftwaffe, choć nie jest to bez­po­śred­nio zwią­zane z F‑35. 9 stycz­nia nie­miec­kie media, wsparte przez ana­li­ty­ków z Międzynarodowego Instytutu Studiów Strategicznych (IISS, International Institute for Strategic Studies) z Londynu, wska­zały, że wła­śnie taka opcja jest naj­bar­dziej racjo­nalna z punktu widze­nia Bundeswehry [w radzie IISS zasiada Marillyn A. Hewson – pre­zes i dyrek­tor gene­ralna Lockheed Martin Corp. – przyp. red.]. Oczywiście, ma to zwią­zek z moż­li­wo­ścią utrzy­ma­nia zdol­no­ści do reali­za­cji zadań zwią­za­nych z odstra­sza­niem nukle­ar­nym z wyko­rzy­sta­niem ame­ry­kań­skich bomb ato­mo­wych B61, które są roz­miesz­czone w kilku euro­pej­skich bazach. Według wstęp­nych kal­ku­la­cji koszt inte­gra­cji bomb B61 z samo­lo­tami Eurofighter Typhoon może pochło­nąć kwotę powy­żej 400 mln USD i – jak suge­ruje prasa nie­miecka – żeby jed­nostka prze­zbro­jona w „nukle­arne” Typhoony osią­gnęła wstępną goto­wość ope­ra­cyjną w momen­cie wyco­fa­nia Tornado, prace z tym zwią­zane musia­łyby roz­po­cząć się jesz­cze w tym roku. To zaś jest nie­moż­liwe, ze względu na wcze­sny etap prac zwią­za­nych z pro­gra­mem następcy Tornado oraz nie­moc decy­zyjną z powodu m.in. sytu­acji poli­tycz­nej w Berlinie i trwa­ją­cymi roz­mo­wami na temat stwo­rze­nia nowej koali­cji rzą­do­wej. Co wię­cej, pro­ces inte­gra­cji mógłby gro­zić koniecz­no­ścią prze­ka­za­nia Amerykanom szcze­gól­nie chro­nio­nych infor­ma­cji zwią­za­nych ze zdol­no­ściami bojo­wymi Typhoona, a na to mogą nie zgo­dzić się uczest­nicy kon­sor­cjum Eurofighter GmbH, a raczej rządy jego państw człon­kow­skich. Powyższy krok może spo­wo­do­wać, że naj­lep­szym roz­wią­za­niem dla Berlina może być decy­zja o zaku­pie dwóch typów nowych maszyn. Jak wska­zują ana­li­tycy, taka opcja nie byłaby niczym nie­zwy­kłym – tą drogą idą już Brytyjczycy i Włosi, a naj­praw­do­po­dob­niej wkrótce dołą­czą także Hiszpanie, któ­rzy w naj­bliż­szych latach chcą zastą­pić samo­loty Boeing AV-8B Harrier II i EF-18A/B Hornet.

Belgia

19 stycz­nia Departament Stanu USA poin­for­mo­wał o wyda­niu zgody na poten­cjalną sprze­daż do Belgii samo­lo­tów F‑35A, które są tam ofe­ro­wane w trwa­ją­cym postę­po­wa­niu prze­tar­go­wym. W prze­sła­nych do Kongresu doku­men­tach okre­ślono, że cena pakietu wynosi 6,5 mld USD – jest to mak­sy­malna kwota trans­ak­cji, która może być zre­ali­zo­wana za pośred­nic­twem pro­ce­dury FMS. W jej ramach rząd Stanów Zjednoczonych ofe­ruje Belgii 34 samo­loty F‑35A wraz z czte­rema zapa­so­wymi sil­ni­kami P&W F‑135. Dodatkowo pakiet obej­muje: sys­temy pokła­dowe (WRE, C4I/CNI), auto­no­miczny sys­tem logi­styczny i glo­bal­nego wspar­cia, naziemny symu­la­tor lotu, cele pozorne itp. Standardowo pakiet obej­muje także wspar­cie szko­le­niowe, czę­ści zamienne, doku­men­ta­cję itp. Belgowie są obec­nie na ostat­niej pro­stej pro­ce­dury wyboru nowych wie­lo­za­da­nio­wych samo­lo­tów bojo­wych, które zastą­pią F‑16AM/BM. Obok Stanów Zjednoczonych ofertę przed­sta­wiła Wielka Brytania, która w Belgii repre­zen­tuje kon­sor­cjum Eurofighter GmbH. Z rywa­li­za­cji we wcze­śniej­szej fazie wyco­fały się kon­cern Boeing i Saab, nato­miast Francja zaofe­ro­wała Rafale nie­zgod­nie z pro­ce­durą zama­wia­ją­cego – obec­nie ocze­ki­wana jest decy­zja o jej for­mal­nym odrzu­ce­niu. Być może zosta­nie ona ogło­szona wraz z wybo­rem dostawcy, co ma nastą­pić w poło­wie roku.

Powyższa kwota, a także wcze­śniej­sze kal­ku­la­cje władz Danii, opu­bli­ko­wane w poprzed­nim nume­rze „Wojska i Techniki”, poka­zują z jakimi kosz­tami należy liczyć się w przy­padku pro­gramu Harpia, któ­rego celem jest zakup nowych wie­lo­za­da­nio­wych samo­lo­tów bojo­wych dla Sił Powietrznych. Dotychczas ujaw­nione plany mówią o 36 – 54 maszy­nach, które zastą­pi­łyby wszyst­kie jesz­cze eks­plo­ato­wane MiG-i-29 i Su-22. O ile war­tość pakietu dla Belgii może zaska­ki­wać, to patrząc choćby na infor­ma­cje pły­nące z MON odno­śnie nego­cja­cji doty­czą­cych pro­gramu Wisła, moż­liwe jest zre­du­ko­wa­nie tej kwoty nawet o ok. 50%.

W stycz­niu Amerykanie upu­blicz­nili mak­sy­malną war­tość umowy sprze­daży samo­lo­tów F‑35A Belgii, która ma szansę stać się kolej­nym użyt­kow­ni­kiem naj­now­szego pro­duktu kon­cernu Lockheed Martin w Europie. Obecnie na tere­nie Starego Kontynentu są już maszyny wło­skie i nor­we­skie.

Włochy

Ważnym wyda­rze­niem dla pro­gramu F‑35 było prze­ka­za­nie wło­skiemu Aviazione Navale pierw­szego samo­lotu F‑35B. Uroczystość odbyła się 25 stycz­nia w Cameri, gdzie mie­ści się euro­pej­skie cen­trum mon­tażu osta­tecz­nego i MRO Lightningów II. Dotychczas zakład ten dostar­czył odbior­com dzie­więć F‑35A ‒ wszyst­kie tra­fiły do Aeronautica Militare. Dodatkowo, bazu­jąc na zawar­tych umo­wach, we Włoszech zre­ali­zo­wany zosta­nie mon­taż czę­ści F‑35A dla Koninklijke Luchtmacht. Pierwszy wło­ski F‑35B ma wkrótce zostać prze­ba­zo­wany do Stanów Zjednoczonych, gdzie w ośrodku doświad­czal­nym lot­nic­twa mor­skiego w Patuxent River przej­dzie testy i pro­ces cer­ty­fi­ka­cji. Później ma pozo­stać w Stanach Zjednoczonych, gdzie wzmocni naro­dowy ośro­dek szkolno-tre­nin­gowy. Rzym zamó­wił dla swych sił zbroj­nych 30 F‑35B, które mają tra­fić po poło­wie do sił powietrz­nych i lot­nic­twa mor­skiego. W przy­padku Aviazione Navale, zastą­pią w nim maszyny V/STOL Boeing AV-8B Harrier II i będą sta­no­wić ele­ment grupy lot­ni­czej lot­ni­skowca Cavour, a także wie­lo­za­da­nio­wego okrętu lot­ni­czego Trieste, który ma wejść do służby w poło­wie 2022 r.

Włosi ode­brali od pro­du­centa pierw­szy F‑35B, który w przy­szło­ści ma sta­no­wić ele­ment grupy lot­ni­czej lot­ni­skowca Cavour

Japonia

26 stycz­nia w bazie lot­ni­czej Misawa, poło­żo­nej w pół­noc­nej czę­ści wyspy Honsiu, odbyła się uro­czy­stość prze­ka­za­nia Japońskim Siłom Samoobrony pierw­szego egzem­pla­rza F‑35A, który trafi do jed­nostki ope­ra­cyj­nej – 301. Dywizjonu Myśliwskiego, który obec­nie eks­plo­atuje maszyny McDonnell Douglas F‑4EJ Phantom II. Co cie­kawe, dotych­czas sta­cjo­no­wał w bazie Hyakuri, gdzie odpo­wia­dał za ochronę prze­strzeni powietrz­nej tokij­skiego obszaru metro­po­li­tal­nego. Do końca roku jed­nostka ma dys­po­no­wać dzie­się­cioma F‑35A i zaini­cjo­wać szko­le­nie ope­ra­cyjne. Pięć kolej­nych (cztery z linii mon­ta­żo­wej z Fort Worth oraz pierw­szy zmon­to­wany w Japonii) sta­cjo­nują w bazie Luke, gdzie są wyko­rzy­sty­wane do szko­le­nia japoń­skiego per­so­nelu. Co ważne, przy oka­zji stycz­nio­wej uro­czy­sto­ści wła­dze Japonii ogło­siły, że nale­żące do Sił Samoobrony F‑35A będą uzbro­jone w kie­ro­wane poci­ski „powie­trze – powierzch­nia” Kongsberg JSM. Oznacza to, po raz kolejny, przej­ście władz w Tokio z postawy pacy­fi­stycz­nej ku dzia­ła­niom zaczep­nym – dzięki powyż­szej broni samo­loty będą mogły razić cele naziemne i nawodne odle­głe o ponad 300 km od miej­sca odpa­le­nia. Dotychczas rząd japoń­ski auto­ry­zo­wał zakup 42 F‑35A, które mają pozwo­lić na prze­zbro­je­nie jedy­nie czę­ści dywi­zjo­nów wypo­sa­żo­nych nadal w F‑4EJ. Pod koniec zeszłego roku poja­wiły się pierw­sze infor­ma­cje, które wska­zują, że wkrótce liczba japoń­skich F‑35 może ulec zwięk­sze­niu – w ramach roz­bu­dowy moż­li­wo­ści ope­ra­cyj­nych Japończycy są zain­te­re­so­wani zaku­pem F‑35B i ich inte­gra­cją z nisz­czy­cie­lami śmi­głow­co­wymi typu Izumo. Uzupełnieniem floty maszyn 5. gene­ra­cji ma być moder­ni­za­cja samo­lo­tów Boeing F‑15J Eagle. Tokio ana­li­zuje moż­li­wość ich dozbro­je­nia w poci­ski klasy stand-off, a pod uwagę brane są rakiety Kongsberg JSM i Lockheed Martin AGM-158 JASSM-ER.

W stycz­niu Japońskie Siły Samoobrony roz­po­częły for­malny pro­ces prze­zbra­ja­nia pierw­szego dywi­zjonu na F‑35A. Dotychczas jed­nostka eks­plo­ato­wała prze­sta­rzałe maszyny F‑4EJ Phantom II

Do końca roku 301. Dywizjon ma dys­po­no­wać 10 F‑35A, które w okre­sie prze­zbro­je­nia prze­ba­zo­wano na pół­noc kraju. Co cie­kawe, Japończycy zaku­pią do nich w przy­szło­ści poci­ski Kongsberg JSM

Do końca roku 301. Dywizjon ma dys­po­no­wać 10 F‑35A, które w okre­sie prze­zbro­je­nia prze­ba­zo­wano na pół­noc kraju. Co cie­kawe, Japończycy zaku­pią do nich w przy­szło­ści poci­ski Kongsberg JSM

Singapur

Ważnym ele­men­tem mar­ke­tin­go­wej gry kon­cernu Lockheed Martin jest Singapur, który od wielu lat dekla­ruje zain­te­re­so­wa­nie zaku­pem F‑35. Co cie­kawe, wła­dze tego współ­cze­snego polis publicz­nie wska­zują na chęć zakupu maszyny w wer­sji pio­no­wego startu i lądo­wa­nia F‑35B. Nie może więc dzi­wić, że w trak­cie odby­wa­ją­cego się na początku lutego mię­dzy­na­ro­do­wego salonu lot­ni­czego w Singapurze Lockheed Martin, we współ­pracy z US Marine Corps, zapre­zen­to­wał seryjne F‑35B. Maszyny na tę oko­licz­ność prze­ba­zo­wane zostały z Japonii, a po salo­nie mają wziąć udział w ćwi­cze­niach na tery­to­rium Tajlandii. Zainteresowanie Singapurczyków F‑35B jest tłu­ma­czone dwo­jako. Po pierw­sze, wobec nie­wiel­kiej prze­strzeni kraju brak jest miej­sca na roz­bu­dowę insta­la­cji mili­tar­nych, a moż­li­wość reali­za­cji ope­ra­cji lot­ni­czych z nie­wiel­kiej prze­strzeni oraz dróg publicz­nych (co cały czas jest ćwi­czone przez pilo­tów tego kraju) sta­nowi nie­pod­wa­żalny atut. Zresztą F‑35B jest także w kręgu zain­te­re­so­wa­nia lot­nic­twa izra­el­skiego, dla któ­rego może to być odpo­wiedź na rosnące zagro­że­nie uszko­dze­niem pasów star­to­wych przez prze­ciw­nika. Drugim ele­men­tem są regio­nalne inte­resy Singapuru, któ­rych owo­cem może być budowa wie­lo­za­da­nio­wego okrętu (bądź okrę­tów) lot­ni­czego zdol­nego do prze­no­sze­nia i wyko­rzy­sta­nia maszyn tej klasy – tego typu jed­nostki mają zasi­lić flotę w kolej­nym dzie­się­cio­le­ciu, kiedy zosta­nie uru­cho­miony pro­gram budowy następ­ców czte­rech okrę­tów desan­to­wych typu Endurance.

Stany Zjednoczone

W przy­padku USMC i jego dzia­łal­no­ści eks­pe­dy­cyj­nej waż­nym wyda­rze­niem było przy­by­cie do Sasebo okrętu desan­to­wego USS Wasp (LHD‑1), pierw­szej jed­nostki przy­sto­so­wa­nej i cer­ty­fi­ko­wa­nej do współ­pracy z F‑35B. Po odpo­czynku załogi okręt ma roz­po­cząć dzia­łal­ność ope­ra­cyjną na wodach oce­anów Spokojnego i Indyjskiego, mając na pokła­dzie kom­po­nent ude­rze­niowy obej­mu­jący samo­loty z dywi­zjonu VMFA-121, sta­cjo­nu­ją­cego w Iwakuni w Japonii. Ma to nastą­pić wio­sną i może zaowo­co­wać debiu­tem bojo­wym na obsza­rze Bliskiego Wschodu bądź Afganistanu. Na okrę­cie ma sta­cjo­no­wać sześć samo­lo­tów. W lecie spo­dzie­wane jest zaokrę­to­wa­nie kolej­nych sze­ściu na pokład USS Essex (LHD‑2), który także wyru­szy w rejon Oceanu Indyjskiego.

W tym roku USMC pla­nuje dwie tury bojowe F‑35B na pokła­dach okrę­tów, na wio­snę sześć maszyn wypły­nie na USS Wasp (LHD‑1), a w lecie kolejna szóstka na USS Essex (LHD‑2).

Izrael

Dość nie­ocze­ki­wa­nie, przy­krą nie­spo­dzianką dla pro­gramu, mogą być decy­zje pod­jęte w Izraelu. 30 stycz­nia prasa izra­el­ska poin­for­mo­wała, że dowódz­two Hel HaAwir pla­nuje zare­ko­men­do­wać resor­towi obrony zakup kolej­nej par­tii maszyn ude­rze­nio­wych Boeing F‑15I Ram, które mają uzu­peł­nić poten­cjał ude­rze­niowy F‑35I Adir i F‑16I Sufa. Wiążąca decy­zja ma zostać upu­blicz­niona w maju bądź czerwcu. Izraelczycy zamó­wili dotych­czas 50 F‑35I Adir, spo­śród któ­rych dzie­więć jest już w Izraelu. Całe zamó­wie­nie, sfi­nan­so­wane ze środ­ków pro­gramu pomocy woj­sko­wej Stanów Zjednoczonych, pozwoli na prze­zbro­je­nie dwóch dywi­zjo­nów lot­nic­twa izra­el­skiego. W opcji jest zakup sprzętu dla trze­ciego, jed­nak w tym przy­padku środki mogą zostać prze­nie­sione na kolejne F‑15I. Powodem tego kroku są różne czyn­niki. Po pierw­sze fun­du­sze, a także chęć dywer­sy­fi­ka­cji floty i więk­sze zdol­no­ści ope­ra­cyjne ude­rze­nio­wych F‑15I. Obecnie izra­el­skie lot­nic­two ma 25 F‑15I, które dostar­czono w latach 1996 – 1998, sta­no­wią wypo­sa­że­nie 69. Tajeset i są wyko­rzy­sty­wane do ata­ków dale­kiego zasięgu. To wła­śnie te samo­loty odpo­wia­dają za znisz­cze­nie rze­ko­mego syryj­skiego „reak­tora ato­mo­wego” we wrze­śniu 2007 r.

Jak widać, już wyda­rze­nia stycz­nia poka­zują, że 2018 r. może być bar­dzo ważny dla pro­gramu Lightning II. Dwie tury ope­ra­cyjne na pokła­dach okrę­tów desan­to­wych US Navy w rejo­nie toczą­cych się dzia­łań bojo­wych mogą otwo­rzyć drogę do debiutu bojo­wego, a spo­dzie­wany na połowę roku wybór Belgów może wzmoc­nić pozy­cję kon­struk­cji na ryn­kach, w tym euro­pej­skich.

Pomimo pokaź­nych środ­ków z budżetu Stanów Zjednoczonych, Izrael skła­nia się do zakupu kolej­nej par­tii F‑15I Ram zamiast trze­ciej tran­szy F‑35I. Ma to zwią­zek z potrze­bami ope­ra­cyj­nymi i ana­lizą lokal­nego teatru dzia­łań wojen­nych.

Fotografie w arty­kule:
United States Air Force, United States Navy, Lockheed Martin, Ministerstwo Obrony Królestwa Norwegii, Siły Obrony Izraela.

Łukasz Pacholski