„Swinia” w marszu tuz pod powierzchnia. Fot. Ufficio Storico Marina Militare
Marynarze, którzy odnieśli ten sukces, należeli do X Flotylli MAS (Decima Flottiglia MAS). Ta utworzona w czerwcu 1939 r. jako I Flotylla MAS (skrót od Mezzi d’Assalto – środki szturmowe), skupiała wszystkie małe morskie jednostki szturmowe, do których zaliczano torpedy kierowane, motorówki przewożące materiały wybuchowe i miniaturowe okręty podwodne. Jej dowódcą został kmdr por. Paolo Aloisi, którego wkrótce zastąpił kmdr por. Mario Giorgini, a gdy ten dostał się do niewoli, będąc na pokładzie okrętu podwodnego Gondar zatopionego 30 września 1940 r., komendę objął kmdr por. Vittorio Moccagatta. 15 marca 1941 r. flotylla została przeorganizowana w X Flotyllę MAS składającą się z dwóch grup. Jedną stanowił oddział motorówek wybuchowych i torpedowych, a drugą oddział torped kierowanych SLC i nurków przyczepiających miny (oddział „Gamma”). Do przenoszenia torped tego rodzaju przebudowano jeszcze w 1940 r. wspomniane okręty podwodne Gondar i Sciré, zaś w marcu i kwietniu 1942 r. na transportowiec torped kierowanych przekształcono kolejną jednostkę – Ambrę, należącą do typu Perla, a ta była nieco starszym poprzednikiem typu Adua, a do którego zaliczały się Gondar i Sciré.
Pierwszym sukcesem flotylli było uszkodzenie 26 marca 1941 r. w zatoce Suda u brzegu greckiej wyspy Kreta przez motorówki wybuchowe brytyjskiego krążownika ciężkiego York i norweskiego motorowego zbiornikowca Pericles (8324 BRT), po czym ten pierwszy został później ponownie uszkodzony przez niemieckie samoloty i zniszczony przez własną załogę, zaś Pericles holowany do Egiptu w celu remontu zatonął 13 kwietnia w sztormie. Za to fiaskiem zakończył się 26 lipca połączony atak motorówek wybuchowych i torped kierowanych w porcie La Valetta (Valletta), przy czym dowódca flotylli, kmdr Moccagatta wówczas zginął. Dowództwo flotylli objął kmdr por. Ernesto Forza, a po nim 1 marca 1943 r. kmdr por. Junio Valerio Borghese, który dowodził Sciré podczas wspomnianego ataku na brytyjskie pancerniki w Aleksandrii. Zanim on nastąpił, sukcesem flotylli było zatopienie 20 września 1941 r. w Gibraltarze przez torpedy kierowane brytyjskiego hulku Fiona Shell (2444 BRT) oraz uszkodzenie motorowców: frachtowca Durham (10 893 BRT) i zbiornikowca floty Denbydale (8145 BRT).
Zachęceni odniesionym w Aleksandrii sukcesem Włosi postanowili powtórzyć atak, którego celem miał być ten sam port, a dokładniej dok pływający, w którym miał być remontowany wspomniany pancernik Queen Elizabeth, zaś drugim obiektem uderzenia okręt-baza okrętów podwodnych Medway. Przeprowadzona w maju 1942 r. akcja zakończyła się jednak fiaskiem. Dostarczone przez Ambrę trzy „świnie” nie odnalazły wejścia do portu, a ich załogi zostały zmuszone do zniszczenia swoich jednostek i wylądowały na brzegu, gdzie trafiły do niewoli, podobnie jak ich poprzednicy w grudniu 1941 r. Pewien sukces osiągnęło za to 12 płetwonurków, którzy 14 lipca 1942 r. na redzie Gibraltaru bez strat własnych uszkodzili kilkukilogramowymi ładunkami wybuchowymi przyczepionymi do kadłubów 3 brytyjskie frachtowce o łącznej pojemności 7971 BRT. Jako „bazę” do ataków na jednostki na redzie Gibraltaru Włosi wykorzystywali odpowiednio przebudowany stojący na mieliźnie blisko portu, ale na wodach hiszpańskich włoski zbiornikowiec Olterra (4995 BRT).
Następna akcja zakończyła się dla Włochów tragedią. Sciré wysłany z zamiarem zaatakowania alianckich jednostek na redzie portu w Hajfie w Palestynie, 10 sierpnia w odległości około 6 Mm od celu został zatopiony przez brytyjski trawler uzbrojony Islay. Razem z okrętem podwodnym zginęli wszyscy znajdujący się na jego pokładzie – 49 członków załogi i 11 operatorów torped kierowanych. Jednak 29 sierpnia u wybrzeża Egiptu udała się akcja, należącej do X Flotylli, motorówki torpedowej. Zaatakowany brytyjski niszczyciel eskortowy Eridge został tak poważnie uszkodzony, że nie naprawiono go do końca wojny, a po jej zakończeniu wnet złomowano. Z kolei 15 września w wyniku akcji trzech płetwonurków, którzy powrócili także na Olterrę bez strat, został uszkodzony na redzie Gibraltaru brytyjski parowy frachtowiec Ravens Point (1787 BRT). Jednak akcja przeprowadzona 8 grudnia znów nie odniosła powodzenia. Z wysłanych wówczas do ataku z Olterry trzech „świń” dwie zostały zatopione, trzej marynarze zginęli, a dwaj trafili do niewoli, zaś szósty powrócił na Olterrę.
Ale kilka dni wcześniej rozpoczęła się inna operacja. Przeprowadzony 8 listopada i zakończony sukcesem aliancki desant we Francuskiej Afryce Północno-Zachodniej (operacja „Torch”) spowodował, że w zdobytych tam portach znajdowało się wiele alianckich statków, przywożących kolejnych żołnierzy i zaopatrzenie. Na początku grudnia włoskie rozpoznanie lotnicze ustaliło, że reda Algieru jest przepełniona statkami, i właśnie one miały być celem nowej akcji. Ta, która otrzymała kryptonim „N.A.1”, rozpoczęła się 4 grudnia, kiedy to z włoskiej bazy w La Spezii wypłynął okręt podwodny Ambra, będący wówczas jedyną jednostką Regia Marina przystosowaną do przewożenia torped kierowanych. Na pokładzie Ambry znajdowały się trzy „świnie” i 18 ludzi z X Flotylli MAS. Sześciu z nich stanowiło załogi torped. Pierwszą parę tworzyli por. mar. Giorgio Badessi i bosmanmat nurek Carlo Pesel, drugą ppor. mar. mechanik Guido Arena i bosmanmat nurek Ferdinando Cocchi, a trzecią chor. mar. Giorgio Reggioli i bosmanmat nurek Colombo Pamolli. Załogę rezerwową stanowili por. mar. Augusto Jacobacci i st. bsm. torpedysta Armando Battaglia. Pozostałych 10 uczestników akcji należało do grupy płetwonurków z oddziału „Gamma”, a byli to ppor. mar. Agostino Morello, st. sierż. sanitariusz (!) Oreste Botti, sierż. grenadierów Luigi Rolfini, sierż. bersalierów (doborowej piechoty zmechanizowanej, noszącej charakterystyczne kapelusze ozdobione kogucimi piórami) Alberto Evangelisti i Gaspare Ghiglione, bosmanmat nurek Giuseppe Feroldi, bosmanmat płetwonurek Giovanni Lucchetti, plut. artylerii Evideo Boscolo, mar. palacz Rodolfo Lugano i szer. Luciano Luciani. Jak widać z podanych stopni i specjalności, nie wszyscy uczestnicy akcji mieli wcześniej do czynienia z marynarką wojenną…
Dowodzona przez kmdr. ppor. Mario Arillego Ambra dotarła wieczorem 11 grudnia na redę Algieru. Ponieważ podczas rejsu w nocy z 8 na 9 grudnia wskutek sztormu uszkodzeniu uległy różne urządzenia okrętu, w tym hydrofon, na rozpoznanie został wysłany jeden z członków załogi rezerwowej, por. Jacobacci. Głębokość morza wynosiła w tym miejscu tylko 18 m, dlatego Jacobacci połączony z okrętem kablem telefonicznym, doprowadził jednostkę na odległość około 2000 m od południowego wejścia do portu. Tam o godz. 21:45 dostrzegł 6 statków i zameldował o tym dowódcy Ambry. Ten podjął decyzję o ich zaatakowaniu. O 22:24 zaczęto wypuszczać płetwonurków, a o 23:20 przystąpiono do wodowania torped, które zakończono po 30 minutach (według innych publikacji było na odwrót). Część z uczestników akcji jednak nie była w dobrej kondycji – cierpieli oni na chorobę morską, której doznali podczas wspomnianego sztormu w nocy z 8 na 9 grudnia.
Pełna wersja artykułu
