Mi-24P należący do 440. Samodzielnego Pułku Śmigłowców w Wiaźmie. W uzbrojeniu sił powietrznych Rosji pozostaje jeszcze około 80 Mi-24 wyprodukowanych w czasach ZSRR, w tym 70 to Mi-24P.
W 1971 r. Mi-24 wszedł do produkcji seryjnej w zakładzie w Arsienjewie na Dalekim Wschodzie ZSRR. Arsienjew zakończył produkcję Mi-24 w 1989 r. po zbudowaniu około 2600 śmigłowców i przestawił się na produkcję nowego Ka-50. Inny zakład, w Rostowie nad Donem, dzisiejszy Rostvertol, przystąpił do produkcji Mi-24 w 1973 r. i do końca ZSRR zrobił około 700 śmigłowców, w większości na eksport. Już po rozpadzie ZSRR Rostvertol zbudował jeszcze około 100 śmigłowców w klasycznych wersjach Mi-24, a potem jeszcze około 170 zmodernizowanych Mi-35M. Łatwo policzyć, że do dzisiaj powstało prawie 3600 śmigłowców wszystkich wersji.
Po rozpadzie ZSRR tempo produkcji zmniejszyło się wielokrotnie, ale nigdy jej nie przerwano. W pierwszych latach 1992-1996 Rostvertol kontynuował powolną produkcję (dwa-trzy śmigłowce rocznie) dla rosyjskich klientów niewojskowych (Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, Straży Granicznej). Po kilkuletniej przerwie powróciły zamówienia eksportowe. W 1997-1999 r. Sri Lanka otrzymała siedem śmigłowców Mi-35P (Mi-35 to eksportowe oznaczenie Mi-24W, a Mi-35P to odpowiednik Mi-24P). Kolejni klienci to Zimbabwe (dwa Mi-35 i cztery Mi-35P w 1999 r.), Nigeria (sześć Mi-35P w 2000 r.), Angola (dwa Mi-35P w 2001 r.), Cypr (12 Mi-35P w 2001 r.), Indonezja (dwa Mi-35P w 2003 r.), Czechy (16 Mi-35 w latach 2003-2006), Senegal (jeden Mi-35P w 2006 r.), Niger (dwa Mi-35P w 2008 r.), Myanmar (dwanaście Mi-35P w latach 2010-11) i Peru (dwa Mi-35P w 2011 r.). Było także zamówienie z Sudanu na, podobno, 14 śmigłowców, ale nie ma o nim szczegółowych danych. Część z tych maszyn to nie była nowa produkcja, ale wyremontowane śmigłowce używane z zapasów rosyjskich sił powietrznych.
Zmodernizowany śmigłowiec Mi-24PN otrzymał termowizor w charakterystycznej wardze na przodzie kadłuba. Skrzydło zostało skrócone, a podwozie zamocowane na stałe.
Rosyjska armia w tym czasie nie kupowała nowych śmigłowców i zamówiła jedynie bardzo oszczędną modernizację Mi-24PN (Nocznoj; izdielije 543). Podjęto tę modernizację w pilnym trybie, gdyż rosyjskim jednostkom walczącym wtedy w Czeczenii brakowało śmigłowców zdolnych do działań w nocy. Faktycznie jednak Mi-24PN nie zdążył już wejść do działań w Czeczenii. Pierwszy zmodernizowany śmigłowiec wystartował w Rostowie nad Donem 6 lipca 2000 r. W grudniu 2001 r. zakończono próby, a latem 2002 r. Rostvertol uruchomił modernizacje seryjne. Tym niemniej, pierwsze pięć śmigłowców Mi-24PN przekazano do ośrodka przeszkalania personelu latającego lotnictwa armijnego w Torżku dopiero 28 stycznia 2004 r. Po nich, w ciągu trzech lat zmodernizowano jeszcze kilkanaście śmigłowców. Jedyną jednostką operacyjną, jaka dostała Mi-24PN jest 332. Samodzielny Pułk Śmigłowców (332. OWP) w Pribyłowo koło St. Petersburga. Śmigłowiec oferowano na eksport, ale tylko jeden Mi-35PN został kupiony przez Ugandę.
Śmigłowiec Mi-24PN otrzymał system awioniki BREO-24 (izdielije 924) z komputerem pokładowym BCWM-486-2, wielofunkcyjnymi wyświetlaczami ciekłokrystalicznymi MFI-10-5W (po jednym w każdej kabinie), mapą cyfrową z odbiornikiem nawigacji satelitarnej A737-011 oraz goglami noktowizyjnymi OVN-1 Skosok. System uzbrojenia przeciwpancernego 9K113N Szturm-WN otrzymał, oprócz standardowego dziennego układu kierowania pociskami 9S475 Raduga-Sz z celownikiem optycznym, dodatkowy nocny układ 9S475N Zariewo firmy Zenit z Krasnogorska (to ta, która robiła aparaty fotograficzne Zenit) z termowizorem TPP-9S475N Nokturn-W, oryginalnie używanym w czołgach; w latach 2010-2011 Nokturny wymieniono na nowe termowizory. Główny niedostatek Zariewo to wąski kąt widzenia, +15° do -15° w azymucie i +15 do -20° w kącie podniesienia. Termowizor jest zabudowany w charakterystycznej dla wersji Mi-24PN wardze na przodzie kadłuba; z tego powodu modernizować można było tylko śmigłowce Mi-24P, gdyż w innych wersjach śmigłowca w tym miejscu jest działko lub wielkokalibrowy karabin maszynowy. Nowe typy uzbrojenia wdrożone w modernizacji Mi-24PN to przeciwpancerne pociski kierowane 9M120 Ataka i przeciwlotnicze 3M39 Igła-W.
Płatowiec śmigłowca zmodernizowano w celu zmniejszania masy. Skrzydło zostało skrócone z 6,84 do 4,77 m. Podwozie zamocowano na stałe w pozycji wysuniętej; usunięcie mechanizmów chowania i wypuszczania podwozia dało zysk 85-90 kg. Pomimo to, przez nowe wyposażenie masa własna śmigłowca zwiększyła się do 8869 kg. Wysunięte podwozie ograniczyło prędkość maksymalną do 300 km/h. Projektowano ulepszony śmigłowiec Mi-24PN-2 z nowymi wirnikami nośnym i ogonowym, jak później zrobiono w Mi-35M, ale ta wersja nie powstała.
Droga do Mi-35M
Równolegle z prowizoryczną modernizacją Mi-24PN biuro konstrukcyjne Mila i zakład Rostvertol prowadziły za własne pieniądze prace na znacznie nowocześniejszą wersją Mi-24M. Ulepszenia dotyczyły nie tylko wyposażenia, ale również płatowca i układu nośnego śmigłowca. Uczestnikami programu były także firmy Russkaja Awionika z Żukowskiego, która zrobiła system awioniki KNEI-24, Uralski Zakład Optyczno-Mechaniczny (UOMZ) z Jekaterynburga, który zrobił system celowniczy OPS-24N z głowicą optoelektroniczną GOES-342, oraz Elektroawtomatika z St. Petersburga, która zrobiła system obliczeniowy PrWK-24.
Zaczęło się od prototypu Mi-24WM (przerobiony śmigłowiec Mi-24WP z numerem bocznym „51”), który otrzymał skrócone skrzydło, stałe usterzenie oraz wirniki od Mi-28N (lżejsze o 300 kg i dające 300 kG więcej ciągu). Wystartował on po raz pierwszy w lutym 1999 r. w Pankach koło Moskwy (to siedziba firmy Mil). W następnym kroku na śmigłowcu założono nowe silniki Klimow WK-2500 z nową sprężarką i nowym układem sterowania. Pierwszy eksperymentalny Mi-24 z WK-2500, numer boczny „63”, wystartował 30 maja 2000 r. w Rostowie nad Donem.
W maju 1999 r. poleciał Mi-24WK-1 (izdielije 643) z awioniką KNEI-24 oraz komputerem PrWK-24, a także z prostą głowicą optoelektroniczną GOES-321WMI, zamiast niegotowej jeszcze GOES-342. Latem 1999 r. Ministerstwo Obrony Federacji Rosyjskiej zamówiło założenie głowic GOES-321 na sześciu śmigłowcach dla operacji w Czeczenii. Jednakże GOES-321 pozwalała tylko prowadzić obserwację, a nie umożliwiała naprowadzania przeciwpancernych pocisków kierowanych i z całego pomysłu zrezygnowano. Mi-24WK-1 przeszedł jedynie wstępne próby.
Pełna wersja artykułu
