Czolgi srednie T-34-85 z sowieckiej 1. Brygady Pancernej Gwardii; Pomorze, 1945 r.
Początkowo marsz. Rokossowski planował wykorzystać 1. APanc gw. do rozbicia niemieckiej obrony wzdłuż Łupawy. Szerokość koryta tej rzeki dochodziła niekiedy nawet do 20 m, a wiosenny przybór wód czynił z niej niebezpieczną przeszkodę na drodze sowieckich wojsk. Dowódca 2. Frontu Białoruskiego (FB) obawiał się, że Niemcy wykorzystają walory rzeki do organizacji trwałej obrony, której przełamanie będzie kosztować dużo czasu i istnień ludzkich. Jednak po zajęciu Słupska, okazało się, że opór Niemców jest dużo słabszy niż początkowo podejrzewano. Oddziały niemieckie odstępowały na wschód, osłaniając się ariergardami, i nie podjęły próby budowy stałej linii obronnej na rzece Łupawa. 9 marca 3. KPanc gw. przekroczył rzekę rozpoczynając marsz na Lębork. W tym momencie dowódca 2. FB zrozumiał, że nieprzyjaciel będzie próbował zorganizować obronę w oparciu o zalesione wzgórza wokół Gdyni i Gdańska. Nowym zadaniem 1. APanc gw. miało być niedopuszczenie do takiego rozwoju wypadków.
Trzon 1. APanc gw. stanowiły dwa korpusy: 11. Korpus Pancerny Gwardii i 8. Korpus Zmechanizowany Gwardii (KZmech gw.). Ponadto w skład armii wchodziły: 64. Brygada Pancerna Gwardii (BPanc gw.), 19. Brygada Artylerii Pancernej, 197. Brygada Artylerii Lekkiej, 14. Brygada Artylerii Pancernej, 17. Brygada Saperów, 11. pułk czołgów ciężkich gwardii i szereg innych mniejszych jednostek zabezpieczania i wsparcia.
8. KZmech gw. był dowodzony przez gen. mjr. Iwana Driemowa. W skład korpusu wchodziły1: dowództwo i sztab; 19. Brygada Zmechanizowana Gwardii (17 T-34-85, 10 armat kal. 76 mm i 7 kal. 57 mm, 5 moździerzy kal. 120 mm i 23 kal. 82 mm); 20. Brygada Zmechanizowana Gwardii (20 T-34-85, 10 armat kal. 76 mm i 10 kal. 57 mm, 2 moździerze kal. 120 mm i 21 kal. 82 mm); 21. Brygada Zmechanizowana Gwardii (21 T-34-85, 8 armat kal. 76 mm i 4 kal. 57 mm, 4 moździerze kal. 120 mm i 20 kal. 82 mm ); 1. Brygada Pancerna Gwardii (22 T-34-85); 155. batalion łączności gwardii (2 T-34-85); 133. batalion saperów gwardii; 561. polowa baza remontu czołgów; 562. polowa baza remontu samochodów; 138. piekarnia polowa; 1775. kasa banku polowego; 2310. poczta polowa.
Ponadto dowództwu 8. KZmech gw. został podporządkowany szereg pododdziałów wzmocnienia: 353. pułk artylerii pancernej gwardii (16 SU-76M); 400. pułk artylerii pancernej gwardii (9 SU-85); 265. pułk moździerzy (30 moździerzy kal. 120 mm); 358. pułk artylerii przeciwlotniczej gwardii (16 armat plot kal. 37 mm i 12 wkm 12,7 mm); 8. batalion motocyklowy gwardii (6 T-34-85 i 3 SU-57); 405. dywizjon rakietowy gwardii (6 wyrzutni rakietowych BM-13 kal. 132 mm).
12 marca 1945 r. 8. KZmech gw., wraz z pododdziałami wzmocnienia, dysponował siłą 88 czołgów T-34-85, 16 SU-76M, 9 SU-85 i 3 SU-57, a ponadto 49 armatami, 105 moździerzami, 6 wyrzutniami rakiet i 28 armatami plot i wkm-ami. Warto dodać, że korpus był znacząco słabszy od luzowanego pod Wejherowem 3. KPanc gw2.
Nieoczekiwanie, 8 marca 1945 r., armia pancerna gen. Katukowa otrzymała „wzmocnienie” w postaci polskiej 1. BPanc im. Bohaterów Westerplatte3.
Decyzja o skierowaniu 1. BPanc im. Bohaterów Westerplatte4 do bitwy o Pomorze Gdańskie miała charakter polityczny. Polscy komuniści zdawali sobie sprawę z siły symboli. Po wojnie, legenda o polskich żołnierzach bijących się o Wejherowo, Gdynię i Gdańsk, miała na stałe zawitać do szkolnych podręczników. Dużą rolę odgrywał fakt, że brygada nosiła imię „Bohaterów Westerplatte”, co z przyczyn propagandowych predestynowało ją do walki o Gdańsk. Nie ma pewności czy inicjatywa włączenia brygady w skład 2. FB została wysunięta przez stronę polską czy sowiecką. Niemniej wydaje się pewne, że musiano zyskać aprobatę Stalina dla tego pomysłu.
Wybór 1. BPanc im. Bohaterów Westerplatte spośród jednostek 1. Armii Wojska Polskiego wynikał również z charakteru narodowościowego jednostki, jej doświadczenia bojowego i szeregu innych czynników.
1. Warszawska Brygada Pancerna im. Bohaterów Westerplatte została sformowana 19 sierpnia 1943 r. na terenie ZSRS. Od samego początku istnienia jednostki, największą bolączką był brak specjalistów broni pancernej. Oficerów, którzy przed wojną służyli w wojskach pancernych wymordowano w Katyniu w 1940 r., toteż bez wzmocnienia oficerami sowieckimi jednostka nie mogłaby powstać. Według meldunków statystycznych, Polacy stanowili 80,9% stanu osobowego 1. BPanc im. Bohaterów Westerplatte, z czego w korpusie oficerskim było ich już mniej – 65,3%5. W momencie podporządkowania dowództwu 1. APanc gw. brygadą dowodził oficer narodowości rosyjskiej – płk Aleksander Malutin, który język polski znał słabo.
