Budowany oryginalnie dla Chile nieduży okręt liniowy Swiftsure, wraz z bliżniaczym Triumphem, po krótkim okresie przebywania w 3. Flocie Home Fleets (rezerwowej), zostały w 1913 r. wysłane „na placówki” do Indii i Chin. Nietypowe parametry uzbrojenia okrętów (działa kal. 254 mm) predestynowały je raczej do służby kolonialnej, niż zespołowej w związkach taktycznych Home Feets. Fot. Library of Congress
Na przełomie XIX i XX w. Royal Navy była podzielona na dwie, a od 1902 r. na trzy floty, oraz na kilka niezależnych eskadr stacjonujących w odległych zakątkach Imperium. Podział wewnętrzny
i dystrybucja sił wyraźnie wskazywała na priorytety brytyjskiej polityki zagranicznej i potencjalne źródła zagrożeń.
Najsilniejszym elementem struktury Royal Navy była Mediterranean Fleet z bazą na Malcie. Jej trzon stanowiło zwykle 12 najnowocześniejszych okrętów liniowych. Morze Śródziemne ogniskowało brytyjskie interesy – stacjonowały tu największe siły morskie Francji, tutaj także można było blokować ruchy rosyjskiej Floty Czarnomorskiej, a przede wszystkim kontrolować żeglugę z Indii i Dalekiego Wschodu via, także brytyjski, Kanał Sueski. Drugą flotą Royal Navy była Channel Fleet bazująca w Portland na południowym wybrzeżu Wielkiej Brytanii. Jej podstawową siłą było 6 okrętów liniowych. Flota Kanału była dwukrotnie mniej liczebna od Floty Śródziemnomorskiej i miała blokować wejście do kanału La Manche oraz południowe wybrzeże Wyspy przed operacjami floty francuskiej. Z zamorskich eskadr najsilniejszą był eskadra dalekowschodnia, zwana China Station, z bazami w Singapurze, Hongkongu i Weihaiwei (dziś Weihai). W opisywanym okresie w jej skład wchodziło 5 okrętów liniowych, a więc niewiele mniej niż w Channel Fleet.
Od 1902 r. organizacyjnie przybyła Royal Navy jeszcze jedna flota – Home Fleet. Mimo nazwy i późniejszych konotacji historycznych – w momencie powstania była to jedynie jednostka administracyjna skupiająca porozrzucane po wielu portach Wielkiej Brytanii tzw. guard ships, czyli przestarzałe pancerniki i krążowniki, dożywające swoich dni, z załogami złożonymi głównie z rezerwistów. Okręty te miały za zadanie chronić porty, w który stacjonowały, w rzeczywistości bardziej symbolizowały obecność Royal Navy lokalnym społecznościom, niż dawały im realną ochronę. W 1902 r. poddano je centralnemu dowództwu w Portland, gdzie też 2-3 razy do roku gromadziły się dla przeprowadzenia ćwiczeń. W momencie powstania była to flota istniejąca tylko na papierze, jednak wkrótce Royal Navy wykorzystała jej istnienie, by w sposób nie budzący podejrzeń przeprowadzić operację koncentracji sił na wodach ojczystych.
Pierwsze ruchy, zmierzające do wzmocnienia sił Royal Navy stacjonujących w macierzystych portach, wykonano jeszcze przed powołaniem adm. Fishera na stanowisko Pierwszego Lorda Morskiego. Były one już częściowo nastawione antyniemiecko, bowiem w Royal Navy zaczęto analizowanie zagrożenia ze strony Berlina i rozważano pierwsze studia planów wojennych. 20 lutego 1903 r. Admiralicja zapowiedziała przekształcenie Home Fleet w pełni mobilną i pełnomorską flotę. Plany wojenne datowane na czerwiec tego roku przewidywały, że głównym zadaniem nowo formowanej Home Fleet będzie niedopuszczenie do połączenia sił floty francuskiej z rosyjską eskadrą, która wyjdzie z Bałtyku. Tymczasem wiosną 1904 r., a więc jeszcze przed nastąpieniem adm. Fishera w skład Home Fleet włączono 6 starszych pancerników typu Royal Sovereign, zbudowanych w latach 1889-1894 oraz dwa nowe pancerniki typu Duncan, a do rozkazów wojennych tej formacji dopisano Niemcy. W ten sposób Home Fleet stała się prawdziwą i samodzielną flotą. W ramach tej samej reorganizacji siły Channel Fleet powiększono z sześciu do ośmiu okrętów liniowych. Jak już wspomniano, zmiany te były częściowo spowodowane antybrytyjską polityką Niemiec, ale też ogólnoświatową sytuacją wymagającą od Royal Navy zwarcia szyków bardziej na wodach ojczystych niż na odległych akwenach Imperium.
Reformy organizacyjne, zapoczątkowane przez nowego (od października 1904 r.) Lorda Morskiego – adm. Fishera, także nie miały na celu ochrony Wysp Brytyjskich przed flotą niemiecką, a jedynie odwzorowywały zmiany układu sił na świecie, jak również były reakcją na toczącą się wówczas ale nierozstrzygniętą jeszcze wojną rosyjsko-japońską. Redystrybucja floty ogłoszona przez Fishera w listopadzie 1904 r., a potwierdzona 1 stycznia 1905 r. przez Lorda Selborne’a Pierwszego Lorda Admiralicji zakładała zmianę nazwy Channel Fleet na Atlantic Fleet i przeniesienie jej
z Portland do Gibraltaru w niezmienionym składzie 8 okrętów liniowych. Home Fleet miała przejąć nazwę Channel Fleet i stać się prawdziwą flotą „ojczyźnianą”, a po przebazowaniu do Dover strzec obu akwenów – południowego podejścia Wysp i Morza Północnego. Flota Śródziemnomorska miała zmniejszyć liczbę okrętów liniowych, gdyż miała teraz we wsparciu 8 jednostek Atlantic Fleet w Gibraltarze. Z jej 12 jednostek cztery miały wzmocnić nową Channel Fleet w Dover. Sprawę pozostawienia lub nie 5 pancerników w składzie China Station odsunięto do czasu rozstrzygnięcia wojny Rosji z Japonią. Uboczną, lecz znamienną decyzją było powstanie przy każdej z trzech Flot „lotnej eskadry”, złożonej z co najmniej dwóch krążowników pancernych. Nowością było pozostawienie dowodzenia tymi związkami taktycznymi poza dowództwem danej floty, w której strukturze oficjalnie figurowały. Zadania tych krążowników pancernych brzmiały znajomo dla miłośników morskich działań I wojny światowej – miały stanowić szybkie grupy reagowania zarówno na wodach europejskich, jak i w odległych morskich zakątkach globu. „Lotne eskadry” krążowników pancernych miały być protoplastą dzisiejszych sił szybkiego reagowania. W identycznej roli Fisher obsadził krążowniki liniowe w pierwszych miesiącach
I wojny światowej.
Pełna wersja artykułu
Pełna wersja artykułu
